KENTLER, PLANLAMA VE AFET RİSK YÖNETİMİ

Planlama, geleceğe yönelik bir amaca, bu amaca bağlı olarak belirlenen hedeflere ulaşılması için hangi araçların kullanılacağının, hangi yolların izleneceğinin belirlenmesi, bu çerçevede yapılacak işlerin ve etkinliklerin belirli bir düzene sokulması işi ve süreci olarak tanımlanabilir.

Kent planlama kentsel sistem içinde, bölge planlama ise bölge düzeyinde kamusal malların ve kaynakların üretimi ve dağıtımına yönelik uzun erimli mekânsal düzenlemelerle ilgilidir. İster bölge isterse kent düzeyinde olsun mekânın planlanması ve farklı siyasaların “mekânsal eşgüdümü” kent ve bölge planlamanın esas konusudur

Kent planlama kentsel sistem içinde, bölge planlama ise bölge düzeyinde kamusal malların ve kaynakların üretimi ve dağıtımına yönelik uzun erimli mekânsal düzenlemelerle ilgilidir. İster bölge isterse kent düzeyinde olsun mekânın planlanması ve farklı siyasaların “mekânsal eşgüdümü” kent ve bölge planlamanın esas konusudur

Eylem planı: Planların hayata geçirilmesine yönelik olarak dönüşüm, uygulama, altyapı gibi birbiriyle bağlantılı iş ve eylemlerin kurum, kuruluş ve diğer paydaşların, bütçe, zaman, insan kaynağı ve kurumsal kapasitelerinin belirlendiği ve ilgili kurum ve kuruluşlar ile işbirliği içinde gerektiğinde idarelerce hazırlanan planlardır.

Mekânsal plan: 3194 sayılı İmar Kanunu uyarınca hazırlanan, kapsadıkları alan ve amaçları açısından üst kademeden alt kademeye doğru sırasıyla; mekânsal strateji planı, çevre düzeni planı ve imar planını içeren planlardır.

Ulaşım ana planı: Şehrin mekânsal, sosyal ve ekonomik özelliklerine göre ulaşım ihtiyaç ve talepleri ile sürdürülebilir gelişmeyi dikkate alarak; şehir ve yakın çevresinin ulaşım sistemini, ulaşım ağını, standart ve kapasiteleri ile ulaşımın türlere dağılımını, kara, deniz ve hava ulaşımı ve bu ulaşım türlerinin birbirleriyle entegrasyonu, bu türlere ait transfer noktalarını, depolama ve aktarma merkezlerini, ticari yük koridorlarını ve toplu taşıma güzergâhları ile gerektiğinde otopark, bisiklet ve yaya yolları, erişilebilirlik ve trafik konularında gereken ayrıntıları belirleyen, toplu taşımaya ağırlık veren ve öncelikli kılan, kısa ve uzun dönemde ulaşım türlerine ait sorunlara çözüm önerilerini ortaya koyan, gerektiğinde şehrin üst ve alt kademe planları ile eşgüdümlü olarak hazırlanabilen, plan paftası ve raporuyla bir bütün olan planlardır.

Nazım imar planları tanımı gereği kentsel ölçekte düzenleyici planlardır; uygulama imar planlarına esas oluşturacak ilke ve esasları belirlerler; bir başka deyişle bölge veya alt bölge ölçeğinde verilmiş olan kararların kentsel ölçekte gerçekleştirilecek planlama çalışmalarına taşınacak ana ilke ve hedeflerini değerlendirerek ilke ve kurallar geliştirirler. Yasanın ilgili maddesine göre nazım imar planı bölge veya çevre düzeni planlarına uygun olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümünü gösteren ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen planlardır. Özetle nazım imar planlarının konusu i) genel kullanış biçimleri ile bölgelerinin ii) nüfusun kentte dağılımının iii) kentin gelişmesinin ne yönde ve ne büyüklükte olacağının, v) ulaşım sisteminin nasıl olacağının belirlenmesidir. Bu planlar genellikle 1/5000 ölçekli olup, 1/2000 ve kimi zaman 1/25000 ölçeğine varan örnekleri de bulunmaktadır.

Uzun devreli gelişme planı: Milli parklar, tabiat parkları, tabiatı koruma alanları, sulak alanlar gibi korunan alanın sahip olduğu özellik ve nitelikleri göz önünde tutarak kaynak değerlerinin korunması, geliştirilmesi ve uzun dönemde sürdürülebilirliğinin sağlanması için teknik, sosyal, ekonomik, eylem ve yönetim modellerinin belirlendiği, ilişkilerin kurulduğu, bölgelemeye dayalı ekosistem yaklaşımlı planlardır.

Kent planlama ve tasarımında kentsel bütünleşme kanalları ve araçları olarak şunlar sayılabilir:

Kent planlama kararları verilirken birbirlerini desteklemesi ve birbirleriyle karşılıklı besleme ilişkisi içinde olması gereken üç temel ölçüt bulunmaktadır. Birinci ölçüt, planlama kademeleri arasındaki tutarlıktır. Her ölçekteki plan kendisine göre üst ölçekli olan plan ile tutarlı olmalıdır. Buna göre, üst ölçekli planlar alt ölçekli planların genel çerçevesini oluştururlar. İkinci ölçüt, her planın kendi içinde tutarlığının olmasıdır (işlevsel birliktelik). Bu her planın, kentin biçimine, kent içindeki arazi kullanımlarının düzeni ve dağılımına, ulaşım ağı ve diğer bölgelemelere ilişkin tutarlı kararlar, genel esas ve ilkeler geliştirmesi gerektiği anlamına gelmektedir. Sonuncu ölçüt ise, söz konusu kullanımların ayrıldıkları yerlere uygun olmasıdır. Zengin doğal niteliği olan bir yerin planda yapılaşmaya yönelik bir kullanıma ayrılması, kullanımın yere uygun olmaması durumuna örnek olarak verilebilir. Üst ölçekli planların ayrıntıları içermediği dikkate alındığında dile getirilen yere uygun olmama durumunun tespiti doğal olarak alt ölçekli planlamanın konusu olacaktır.

Planlama düşüncesi, insanların geleceğe yönelik tasarılarını düzenleme düşüncesi olup nihai koşulda, insanlığın bütün toplumsal üretim ve yaşam koşullarına ve iktisadi yaşama hükmedeceği ve geleceğini belirleyeceği savına dayanmaktadır.

Kent ve bölge planlama, planlama disiplininin özel bir alana uygulanmasıdır. Esas olarak bölge ölçeğinden kent ölçeğine doğru ilerlerken söz konusu planların mekânsal kapsamı öne çıkmaktadır. Genel bir ifade ile her ikisi de iktisadi ve toplumsal sonuçlar doğuran mekânsal düzenlemelerdir.

Kent planlama kentsel sistem içinde, bölge planlama ise bölge düzeyinde kamusal malların ve kaynakların üretimi ve dağıtımına yönelik uzun erimli mekânsal düzenlemelerle ilgilidir. İster bölge isterse kent düzeyinde olsun mekânın planlanması ve farklı siyasaların “mekânsal eşgüdümü” kent ve bölge planlamanın esas konusudur.

3194 Sayılı İmar Kanunu

Bölge Planı

Çevre Düzeni Planı

İmar Planı

Nazım İmar Planı

Uygulama İmar Planı

Mekânsal Planlar Yönetmeliği

Bütünleşik Kıyı Alanları Planı

Çevre Düzeni Planı

Eylem Planı

Kentsel Tasarım Projesi

Koruma Amaçlı İmar Planı

Mekânsal Plan

Mekânsal Strateji Planı

Nazım İmar Planı

Ulaşım Ana Planı

Uygulama İmar Planı

Uzun Erimli Gelişme Planı

Bölge planları, bölgelerin sosyo-ekonomik gelişme eğilimleri değerlendirilerek, yerleşmelerin potansiyellerini harekete geçirmek, sosyal ve iktisadi sektörlerle ilgili gelişme hedeflerini, etkinliklerin ve altyapının dağılımını belirlemek üzere hazırlanan planlardır.

Uygulama imar planları, plan uygulaması için gerekli ayrıntıları içeren, nazım imar planı esaslarına göre çizilen ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren planlar olup 1/1000 ölçeğinde hazırlanırlar.

Eylem planı: Planların hayata geçirilmesine yönelik olarak dönüşüm, uygulama, altyapı gibi birbiriyle bağlantılı iş ve eylemlerin kurum, kuruluş ve diğer paydaşların, bütçe, zaman, insan kaynağı ve kurumsal kapasitelerinin belirlendiği ve ilgili kurum ve kuruluşlar ile işbirliği içinde gerektiğinde idarelerce hazırlanan planlardır.

Uzun devreli gelişme planı: Milli parklar, tabiat parkları, tabiatı koruma alanları, sulak alanlar gibi korunan alanın sahip olduğu özellik ve nitelikleri göz önünde tutarak kaynak değerlerinin korunması, geliştirilmesi ve uzun dönemde sürdürülebilirliğinin sağlanması için teknik, sosyal, ekonomik, eylem ve yönetim modellerinin belirlendiği, ilişkilerin kurulduğu, bölgelemeye dayalı ekosistem yaklaşımlı planlardır.

Alt ölçeklerdeki planlama, üst ölçekli planların genel çerçevesinin belirlemeleri altında yere uygunluğun ve kullanımların belirli bir düzen içinde bir araya gelişlerinin sağlanmasıdır. Alt ölçekli bir planlama çalışması, yere uygunluk koşulları ile üst ölçekli planın genel çerçevesinin uzlaştırılması, bu yapılırken de kendi içinde tutarlığa kavuşturulmasıdır. Örnek olarak, 1/25000 ölçeğindeki Çevre Düzeni Planlarında kentsel alanda merkezi iş alanı ile merkez ve alt merkezlerin belirlenmesi, kullanımların kent düzeyinde genel dağılımına ilişkin öngörülerde bulunulması, 1/25000 ölçekli planlamanın kapsamına ve ölçeğine ve konusuna uygun olandır.

Kent planlama kararları verilirken birbirlerini desteklemesi ve birbirleriyle karşılıklı besleme ilişkisi içinde olması gereken üç temel ölçüt bulunmaktadır.

Kentsel tasarım projesi: Doğal, tarihi, kültürel, sosyal ve ekonomik özellikler ile arazi yapısı dikkate alınarak, tasarım amacına göre kütle ve yapılanma düzeni veya açık alan düzenlemelerini içeren; taşıt ulaşımı, otopark ve servis ilişkileri ve yaya dolaşım ilişkilerini kuran; yapı, sokak, doku, açık ve yeşil alanların ilişkisini ve kentsel mobilya detaylarını gösteren; altyapı unsurlarını bütüncül bir yaklaşımla disiplinler arası olarak ele alan; imge, anlam ve kimlik özelliklerini ifade eden; tasarım ilke ve araçlarını içeren uygun ölçekteki projelerdir.