KENTLER, PLANLAMA VE AFET RİSK YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 5

• Afet riskini anlamak ve azaltımına yatırım yaparak dirençliliği artırmak
• Afet riski yönetebilmek için afet risk yönetişimini güçlendirmeye önem vermek
• Olması muhtemel afetler gerçekleştikten
sonra eskisinden daha iyi yeniden inşaa aşamasını sağlıklı yürütebilmek için hazırlıklılığı artırmak
Bu konu başlıkları kapsamında sakınım planlamasını irdelemek ve Türkiye gündemi ve yasal/ yönetsel bağlamı ile planlama pratiği içinde olması
gerektiği biçimiyle düşünmek uluslararası politikaları gerektiği gibi takip etmek açısından önem
arzetmektedir.

•   İyileştirme Planlaması (Reconstruction Planning)
• Acil Durum Planlaması (Emergency preparedness/Contingency Planning)
• Sakınım Planlaması (Mitigation Planning)
• Dirençli Toplum Planlaması (Resiliency
Planning

Gelecekte bir kez daha böyle bir afetle karşılaşma ihtimaline karşı afet sonrası ortaya çıkan kayıpları fırsat
bilerek ve tehlikeleri dikkate alarak yapılan planlama
çalışması aşağıdaki uğraş alanlarını içermektedir:
• Mümkün olan daha güvenli konum ve çevrelere taşınma
• Güvenli mekan tasarımı ve yapılı çevre
• Toplumsal direnci kazandırma ve artırma
• Üretkenliği geliştirme
• Kayıplara uğramış olanlara yardım etme ve
tazminat ödeme
• Yeni yaratılacak yaşam çevreleri ve mekanlarda kullanıcıların fikir, ihtiyaç ve tercihlerini de dikkate alarak tasarlama

Sakınım planları, alışılagelmiş (konvansiyonel)
planlama anlayışının yatırımları verimli kılmak
adına yapılan gelişme, büyüme ve yapılaşma gibi
somut sonuçlar elde etme çabasının aksine, “kimi
durumların meydana gelmemesi, önlenmesi ya da
kimi etkilerin giderilmesi amacıyla hazırlanır.

Japon afet risk yönetim sisteminin Japon toplumunda nasıl
içselleştirildiğine bakmak yerinde olacaktır. Bu
anlayışın temelinde 3 temel etki alanının tekil
olarak varolmaları ve birbirleriyle kurdukları ilişki
yatmaktadır. Bu alanlardan ilki, bireysel farkındalık ve hazırlıklı olma sorumluluğu ‘kendi kendine yardım (self-help)’ olarak ifade edilmekte bireyler,
kuruluşlar ve özel sektör firmaları bu kategoride
sayılmaktadır. İkinci alan ise müşterek/ortak destek (mutual-assistance)’ olarak adlandırılmakta ve topluluk tabanlı paydaşların karşılıklı hazırlıklılık
ve risk azaltma çabalarını içermektedir. Üçüncüsü
ise; ‘kamusal yardım (public-help)’ ulusal/merkezi
yönetimin ve yerel yönetimlerin risk azaltma ve hazırlıklılık bakımından tekil ve birlikte olan çabaları
kastedilmektedir

Ödüle layık görülen bu kentlerin göze çarpan
özellikleri aşağıda sıralanmıştır (Balamir 2011);
• kentlerin yaptıkları çalışmaları dışarıdan
zorlama ile değil kentin yerel yönetimleri ve
sivil topluluklarıyla birlikte kendi girişimleriyle yapmış olmaları,
• etkilenmekte olan tüm paydaşların işbirliğinin olması, halkın eğitimi ve katılımının
yanı sıra her türlü kaynak kullanımının şeffaflıkla paylaşılması,
• teknolojik bilgi ve olanaklara sahip olanların bunu daha etkin ve buluşçu kullanacak
araştırma kuruluşları ve üniversitelerle birlikte çalışması,
• parasal ve teknolojik eksikliklere ve altyapı
yoksunluklarına rağmen insanların kararlılığı ve geleneksel toplumsal dayanışma
gücü ile risk azaltma ve toplumu bilinçlendirme çabalarının olması
• birçok tehlikeyi dikkate alan sakınım planlarında hem politika ve mevzuat geliştirmeye hem de önlem alma ve acil durum
eylemlerine yer vermiş olmalarıdır.

Afet karşısında sakınım planlamasının gerektirdiği, imar mevzuatına konu olacak ve plan kararı
geliştirilmesi gereken başlıklardan bazıları şunlar
olmaktadır:
• Yapı kat yükseklikleri ve standartları
• Yapı yoğunlukları ve kullanımları
• Yol genişlikleri,
• Arazi kullanımında ikincil afete neden olabilecek kullanımlar
• Ulaşılabilirlik, tahliye yolları ve yürünebilir
mesafedeki acil durum erişim noktaları

Kentiçi Risk Derecelendirmesi: Herhangi bir afet meydana gelmeden yapılacak öngörülere dayanarak kentiçi risk bölgelerinin ve derecelerinin belirlenmesi

Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesinde biyoçeşitlilik; “karasal, denizel ve sucul ekosistemlerle birlikte diğer tüm kaynaklarda ve bunların oluşturduğu karmaşık ekolojik yapılarda bulunan canlı organizmalar arasındaki; tür içi, türler ve ekosistemler arası çeşitliliği de kapsayan farklılaşma” olarak tanımlanmaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Küresel çevre sorunlarından bazılarının kentler üzerindeki etkileri dolaylı iken, bazıları kentleri doğrudan etkilemektedir. Bu sorunlar içinde kentler ile sıkı bir biçimde ilişkilenen ve kentsel alanlar üzerinde ciddi etkileri olacağı bilinen sorun, küresel ısınma ve iklim değişikliğidir. Küresel ısınma ve iklim değişikliğinin kentler üzerindeki olumsuz etkileri arasında; sıcak dalgaları, taşkın olayları, hava kirliliği ve su kıtlığı yer almaktadır.

İnsan yaşamına olan katkılarına ve işlevlerine göre dört farklı ekosistem hizmeti kategorisi tanımlanmaktadır: sağlayıcı hizmetler, düzenleyici hizmetler, yaşam alanı hizmetleri ve kültürel hizmetlerdir. Doğru yanıt E'dir.

Akademik çalışma ve araştırmalar bağlamında, yukarıda anlatılanlara ek olarak gözlenen bir diğer gelişme ise kentlerin gelişimine ilişkin olarak bazı yeni kavram ve kent kategorilerinin ortaya çıkmasıdır. Bu kavram ve kategorilerin bir kısmı doğrudan çevre sorunlarından kaynaklanan risklerin azaltılması ve yönetimi ihtiyacından hareket etmekte ve daha güvenli bir kentsel geleceğe ulaşmanın yol haritasını çizmektedir. Bu kategoriler; sürdürülebilir kent (sustainable city), düşük karbonlu kent (low-carbon city), akıllı kent (smart city) ve dayanıklı kent (resilient city) olarak belirlenmiştir. Doğru yanıt A'dır.

Sürdürülebilir kalkınma; bugünkü kuşakların ihtiyaçlarını, gelecek kuşakların kendi ihtiyaçlarını karşılayabilme olanaklarını tehlikeye atmadan karşılamalarını sağlayan kalkınmadır”. Doğru yanıt D'dir.

Sürdürülebilir Kalkınma kavramının, uluslararası toplumun önüne önemli bir ekonomik gelişme hedefi olarak konulmasında, 1992 yılı milat olarak kabul edilebilir. 1992 yılında Brezilya’nın Rio de Janeiro kentinde düzenlenen Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı’nda (diğer bilinen adıyla Rio Yeryüzü Zirvesi’nde), sürdürülebilir kalkınmanın hayata geçirilmesi için ülkelerin izlemesi gereken yol haritası, Gündem 21 (Agenda 21) adı altında tüm dünyaya duyurulmuştur.

Düşük karbonlu kent, yüksek enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kaynaklarının yaygın kullanımı yoluyla, tükettiği enerji miktarını ve enerji kaynaklı sera gazı emisyonlarını ciddi düzeyde azaltmış kent olarak tanımlanabilir. Doğru yanıt A'dır.

Akıllı kent; "Beşeri ve sosyal sermaye ile ulaşım, iletişim ve haberleşeme teknolojilerine yapılan yatırımların sonucu olarak doğal kaynakların ihtiyatlı bir biçimde kullanımından ödün vermeden sürdürülebilir ekonomik büyümeyi ve yüksek yaşam kalitesini sağlayan kenttir." Doğru yanıt C'dir.

Bu çerçevede geliştirilmiş bir tanıma göre akıllı kent, şu altı bileşene sahip olması gereken kenttir: akıllı ekonomi, akıllı ulaşım, akıllı bir kentsel çevre, akıllı insanlar, akıllı yaşam ve akıllı yönetim. Doğru yanıt E'dir.

Biyoçeşitliliğin azalması, okyanusların asitlenmesi, çölleşme, ormansızlaşma, hava kirliliği, ozon tabakasındaki incelme çevresel sorunlar arasında gösterilebilir. Doğru yanıt C’dir.

1976 yılından bugüne 20 yılda bir düzenlenen Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Zirvesi’nin 3.sü (Habitat III), 2016 yılında Ekvator’un Quito kentinde düzenlenmiştir.

Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), bugün yaşanan biyoçeşitlilik kaybının, tarihte bilinen kayıplardan yüzlerce kat daha hızlı biçimde gerçekleştiğini belirtmekte ve her 24 saatte dünya genelinde 150-200 arası canlı türünün neslinin tükendiğinin altını çizmektedir