KENTLER, PLANLAMA VE AFET RİSK YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 3

Düşük karbonlu kent, yüksek enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kaynaklarının yaygın kullanımı yoluyla, tükettiği enerji miktarını ve enerji kaynaklı sera gazı emisyonlarını ciddi düzeyde azaltmış kent olarak tanımlanabilir. Tanımdan da anlaşıldığı üzere, düşük karbonlu kent kavramının merkezinde, enerji tüketimi ve enerji tüketimi kaynaklı sera gazı, özellikle de karbondioksit emisyonları yer almaktadır. Düşük karbonlu kent kavramının altını çizdiği temel husus, bir kentin ilgili tüm sektörleri ve kullanım alanlarında gerçekleştirilen enerji tüketim miktarının azaltılması ve kullanılan enerji içinde yenilebilir kaynaklardan üretilen enerjinin payının artırılmasıdır. Böylelikle, atmosfere salınan sera gazı miktarı azaltılabilecek ve içinde bulunduğumuz yüzyıl sonuna kadar gerçekleşecek küresel ısınma, uluslararası hedefler doğrultusunda 1,5o C ile 2o C arasında tutulabilecektir. Burada belirtilmesi gereken önemli bir husus, düşük karbonlu kent kavramsallaştırmasında, kentin enerji tüketimi ve emisyon düzeylerinde düşüş sağlanırken, yaşam standardı, yaşam kalitesi ve refah düzeyinden taviz verilmemesi gerektiğidir

En genel anlamda akıllı kent; daha sürdürülebilir ve yaşanabilir bir kentsel ortam sağlamak amacıyla en ileri bilgi ve iletişim teknolojilerini, temel kentsel hizmetlerin tasarlanmasında, organizasyonunda ve sunumunda kullanan kenttir.

Dayanıklı kent (resilient city) kategorisi ise dayanıklılık kavramının kentlerin gelişim, planlanma ve yönetim süreçlerine uyarlanmaya çalışılmasının bir sonucudur. Dayanıklı kent kavramı, sosyo-ekonomik ve politik bir sistem olan kentin, beklenmedik ve öngörülemeyen bir durum söz konusu olduğunda hızlı bir biçimde eski haline dönecek esnekliğe ve dirence sahip olmasının altını çizmektedir.

Ozon tabakasının incelmesi ve asit yağmurları, kentler üzerinde dolaylı etkiler yapma potansiyeline sahip küresel sorunlardır. Ozon tabakasının incelemesi zararlı güneş ışınlarının dünyaya giderek artan oranda erişmesine ve insanların bu ışınlara daha fazla maruz kalmasına neden olmaktadır. İklim değişikliğinin bir sonucu değildir.

Ozon tabakasının incelmesi ve asit yağmurları, kentler üzerinde dolaylı etkiler yapma potansiyeline sahip küresel sorunlardır. Ozon tabakasının incelemesi zararlı güneş ışınlarının dünyaya giderek artan oranda erişmesine ve insanların bu ışınlara daha fazla maruz kalmasına neden olmaktadır. Bu da kentlerde yaşayanların, özellikle gün içinde açık havada çalışan ya da bulunanların, görme bozuklukları ve cilt kanseri başta olmak üzere bir dizi sağlık sorunlarına maruz kalma riskini artırmaktadır. Benzer şekilde, asit yağmurları da kentte yaşayanların sağlığı üzerinde önemli bir tehdit unsurudur. Kent içi ve yakın çevresinde bu tür yağışlara maruz kalan karasal ve denizel ortamlar kirlenmekte artacak ve bu ortamlar ile temasa geçen insanlar bu kirliliğe maruz kalmaktadır. Dahası, asit yağmurlarının kentsel yapılar üzerinde de olumsuz etkileri bulunmaktadır. Özellikle tarihi yapı ve çevreler, bu yağışların getireceği asitlerden olumsuz etkilenip zarar görebilmektedirler.

Okyanusların asitlenmesi sorunu, okyanusların insan eylemleri sonucu atmosferdeki yoğunluğu giderek artmış olan karbondioksiti emmesi sebebiyle pH değerinin düşmesi ve bunun sonucunda asitlenmesi olarak ifade edilebilir. 1751’den 1994’e kadar okyanus pH’ının 8,179’dan 8,104’e düştüğü hesaplanmaktadır. Okyanusların asitlenmesi, denizel ortamlardaki canlı yaşamı üzerinde olumsuz etkiler yapmaktadır.

Sanayileşme ve fosil yakıtların artan oranda kullanımının neden olduğu bir diğer küresel çevre sorunu da asit yağmurlarıdır. Asit yağmurları kısaca asit değeri yüksek yağışların yeryüzüne ulaşması olarak da ifade edilebilir. Daha teknik bir deyişle, sınai faaliyetin ve enerji tüketiminin yoğun olduğu bölgelerde, fosil yakıt tüketimi sonucu açığa çıkan azot ve kükürt, atmosferdeki su buharı ile birleşerek sülfürik ve nitrik asitli yağmur, kar ya da dolu oluşturmaktadır. Asit yönünden zengin bu yağışların yeryüzüne ulaşması sonucunda, okyanuslar ve ana kıtalardan oluşan tüm ortamlar kirlenmekte ve bu ortamlardaki canlı yaşamı olumsuz etkilenmektedir. Asit yağmurlarının, insan sağlığına ve kentsel yapılı çevreye zarar verdiği de bilinmektedir.

Kentlerin, içerdikleri beton yapılaşma ve yapı yoğunluğu nedeniyle, çevrelerindeki kırsal alanlardan 5 ila 6°C kadar daha sıcak oldukları bilinmektedir. Kentsel Isı Adası Etkisi (Urban Heat Island Effect) olarak adlandırılan bu genel durum, sıcak iklim bölgelerinde özellikle yaz aylarında kentsel yaşam konforu ile kentlilerin sağlık durumları üzerinde pek çok olumsuz etki yapmaktadır.

Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesinde biyoçeşitlilik bu şekilde tanımlanmaktadır.

İnsan eylemleri sonucu atmosferdeki yoğunluğu giderek artmış olan karbondioksiti emmesi
sebebiyle pH değerinin düşmesine ve okyanusların asitlenmesine sebep olmaktadır.

Ekosistem Hizmetleri, doğal ekosistemlerin ve onları oluşturan türlerin, insan hayatının temel gerekliliklerinin yerine getirilmesi için gereken uygun ortam ve koşulları sağlaması süreçleri olarak ifade edilmektedir.

Düzenleyici hizmetler; taşkın kontrolü, hava kalitesinin iyileşmesi, su kaynakları ve toprağın temizlenmesi gibi insan yaşamı için koruyucu destek niteliğinde olan doğal süreçleri içermektedir.

sürdürülebilir kent, düşük karbonlu kent, akıllı kent, ve dayanıklı kent kategorilerinin küresel çevre sorunları ve bunlardan kaynaklanan kentsel riskler ile doğrudan ilişkili oldukları değerlendirilmektedir.

1992 yılında Brezilya’nın Rio de Janeiro kentinde düzenlenen Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı’nda (diğer bilinen adıyla Rio Yeryüzü Zirvesi’nde), sürdürülebilir kalkınmanın hayata geçirilmesi için ülkelerin izlemesi gereken yol haritası, Gündem 21 (Agenda 21) adı altında tüm dünyaya duyurulmuştur.

Sürdürülebilirlik kavramının toplum bileşeni;  adil gelir dağılımı, kaynaklara eşit erişim, katılımcı karar verme gibi unsurları içermektedir.

Düşük karbonlu kent kavramsallaştırmasında, kentin enerji tüketimi ve emisyon düzeylerinde düşüş sağlanırken, yaşam standardı, yaşam kalitesi ve refah düzeyinden taviz verilmemelidir.

Karbondioksitten sonraki en önemli sera gazı olan metan gazının kentsel alanlardaki emisyonlarının birincil kaynağı ise katı atık depolama alanlarıdır.

Dayanıklı kent diğer kent kategorilerine kıyasla, kentsel tehlikeler ve risk olgusunun özel bir boyutuna odaklanmak yerine, risk olgusuna içkin olan belirsizliklere ve beklenmedik durumlara vurgu yapmaktadır.

Birleşmiş Milletler, 2015 yılında, yoksulluğu ortadan kaldırmak, gezegenimizi korumak ve tüm insanların barış ve refah içinde yaşamasını sağlamak için evrensel bir eylem çağrısı yapmıştır. Bu eylem çağrısı, 17 adet “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi” ya da diğer adıyla “Küresel Hedef”ten oluşmaktadır.

Birleşmiş Milletler, 2015 yılında, yoksulluğu ortadan kaldırmak, gezegenimizi korumak ve tüm insanların barış ve refah içinde yaşamasını sağlamak için evrensel bir eylem çağrısı yapmıştır. Bu eylem çağrısı, 17 adet “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi” ya da diğer adıyla “Küresel Hedef”ten oluşmaktadır. Bu hedeflerden birkaç tanesi insan topluluklarının ve yerleşmelerinin tehlike ve risklerden korunması ile doğrudan ilgilidir. “Sürdürülebilir Şehir ve Yaşam Alanları” başlıklı 11 numaralı hedef ise doğrudan kentlere yönelik olup, bu hedefin gerçekleştirilmesi için önerilen alt amaçlardan birisi, kentlerin doğal afetler ve iklim değişikliğine karşı dayanıklı hale getirilmesi ve bu amaçla bütüncül afet risk yönetimi tedbirlerinin alınmasıdır.