KENT SOSYOLOJİSİ

Tarihsel süreçte beş farklı sosyoekonomik örgütlen- me biçimi var olmuştur. Bunlar; ilkel kolektif tarım, feodal tarım, aile tipi tarım- köylü tarımı-küçük meta üretimi, kapitalist tarım ve sosyalist tarımdır. Buna göre gelişmekte olan ülkelerde küçük üreticilik daha ağırlıkta iken gelişmiş ülkelerde kapitalist işletmelerin egemenliği gözlenmektedir. Doğru cevap E'dir.

Aile fertlerinin emeğini karşılıksız olarak istihdam etme olanağı küçük üreticilere diğer kırsal ve kentsel üretici kategorilerinden farklı biçimde kendi varlıklarını geliştirme ve koruma olanağını  sağlar. Doğru cevap B'dir.

Küçük üreticilik, ölçeği ne olursa olsun bir miktar toprağa ve üretim araçları mülkiyeti- ne sahip olup, öncelikli hedefi bu mülkiyet sahipliğini kullanarak kendisinin ve ailesinin yeniden üretimini gerçekleştirmek olan ve geçim için zorunlu biçimde ücret gelirine bağlı bulunmayan üretici kategorisidir. Doğru cevap A'dır.

Tarımda kapitalist tarzda örgütlenen işletmeler kâr amaçlı olarak organize olurlar ve ücretli emek gücü istihdam ederek üretim ve pazarlamayı gerçekleştirir. Diğer tarımsal örgütlenmelerden farklı olarak kapitalist tarımsal işletmelerde toprak mülkiyetine sahip olmak gibi bir zorunluluk yoktur. Doğru cevap E'dir.

Tarımsal dönüşüm pratiği açısından ‘Köylü Yolu’ olarak bilinen bu dönüşüm sürecinde küçük meta üreticileri mülkiyetleri haricinde kiraladıkları ilave topraklar üzerinde tamamen kâr amaçlı pazara dönük üretimde uzmanlaşabilir ve üretimlerini kapitalist tarzda organize etmeye başlarlar. Doğru cevap C'dir.

Ekonomisi mevcut şartlarda tamamen tarıma dayalı bir ülkede Tek Parti Hükümetinin halkçı yaklaşımı uyarınca siyasi açıdan köylü kitlelerinin desteğini sağlamaya yönelik en radikal hamlesi 1925’te Osmanlı geleneksel toprak vergisi olan aşar’ın kaldırılması olmuştur. Aşarın kaldırılmasındaki temel amaç kırsal üreticilerin temel vergi yükünden kurtulmaları ile üretim düzeylerini artırmaları ve bu sayede kasaba ve kentlerin beslenme güvenliğinin sağlanmasıdır. Nitekim aşar’ın kaldırılması olumlu sonuç vermiş ve hububat başta olmak üzere tarımsal üretim düzeylerinde önemli artışlar gerçekleşmiştir. Doğru cevap C'dir.

Demokrat Parti’nin toprak genişlemesine dönük hamlesini takiben uygulamaya koymuş olduğu iki politika hamlesi küçük meta üretiminin Türkiye tarımında uzun yıllar sürecek olan egemen üretim biçimi olması bakımından büyük önem taşımıştır: Bu hamleler tarımda makineleşme (traktörleşme) ve karayolları hamlesi olarak ifade edilebilir. Demokrat Parti döneminin başı ve sonu itibariyle (1950-1960) traktör sayısında gerçekleşen üç katlık artış neticesinde traktörle işlenen tarımsal alan miktarında da yaklaşık üç katlık bir artış gerçekleşmiştir. Doğru cevap E'dir.

1980’li yıllarda iktisadi olarak ulusal düzeydeki merkezi sermayenin uluslar arası bir nitelik kazanarak çok uluslu şirketler aracılığıyla egemenliğini artırmasına dayalı olarak başlayan dönüşüm süreci giderek neo liberal politikaların gelişmişlik farkına bakılmaksızın tüm ülkelerde yaygınlaşması eğilimini beraberinde getirmiştir. Bu bağlamda 1980-2000 dönemi, küçük meta üreticiliğine olan devlet desteğinin azaltıldığı ve küçük üreticilerin çeşitli direnç mekanizmalarını devreye sokmak zorunda kaldığı dönem olarak tanımlanabilir. Doğru cevap E'dir.

1999 yılında Uluslar arası Para Fonu (IMF) ile imzalanan stand-by antlaşması Türkiye tarımı açısından bir dönüm noktası olmuştur. Bunun sebebi antlaşmanın tarım sektörü açısından piyasa merkezli bir yeniden yapılanma sürecini öngörmesi ve bundan böyle tarım politikalarının uluslar arası düzenleyici kuruluşların ilke ve kararları çerçevesinde yürütülmeye başlanmasıdır. Nitekim söz konusu dönüşüm süreci tarımsal KİT’lerin özelleştirilmesi, tarım satış kooperatifleri ve tarımsal birliklerin işlevlerinin sınırlandırılması, kamusal desteklerin yeni bir destekleme modeli (Doğrudan Gelir Desteği Modeli) kapsamında azaltılması ve temel bazı tarımsal ürünlerde (fındık, tütün, şekerpancarı vb) arzın sınırlandırılmasında ifadesini bulmuştur. Doğru cevap D'dir.

Azalan marjinal fayda ilkesi tüketicinin bir maldan belirli bir dönemde kullandığı miktarları arttıkça toplam faydasının artacağı ancak kullanılan her ilave birim malın sağladığı ek faydanın bir önceki birimin sağladığından daha düşük olması anlamına gelir. Örneğin susamış olan bir kişi için susuzluğun giderilmesi için içilen her ilave bardak suyun marjinal faydası azalır-ikinci bardak suyun marjinal faydasının birinci bardak sudan daha az olması.

Gizli işsizlik herhangi bir iktisadi faaliyet kolunda bir miktar işgücünün o faaliyet kolundan çekilmesi durumunda toplam çıktı düzeyinde herhangi bir değişiklik olmaması durumudur. Dolayısıyla söz konusu iktisadi faaliyet kolunda çalışır gibi görünen bir kitle aslında çıktı düzeyi üzerinde herhangi bir katkı sağlamıyor demektir.

Tarihsel süreçte beş farklı sosyoekonomik örgütlenme biçimi var olmuştur. Bunlar; ilkel kolektif tarım, feodal tarım, aile tipi tarım (köylü tarımı-küçük meta üretimi), kapitalist tarım ve sosyalist tarımdır.

Küçük üreticilik, ölçeği ne olursa olsun bir miktar toprağa ve üretim araçları mülkiyetine sahip olup, öncelikli hedefi bu mülkiyet sahipliğini kullanarak kendisinin ve ailesinin yeniden üretimini gerçekleştirmek olan ve geçim için zorunlu biçimde ücret gelirine bağlı bulunmayan üretici kategorisidir.

Tarımda kapitalist tarzda örgütlenen işletmeler kâr amaçlı olarak organize olurlar ve ücretli emek gücü istihdam ederek üretim ve pazarlamayı gerçekleştirir. Diğer tarımsal örgütlenmelerden farklı olarak kapitalist tarımsal işletmelerde toprak mülkiyetine sahip olmak gibi bir zorunluluk yoktur.

Çift hane sistemi, Osmanlı mali ve iktisadi sistemi uyarınca bir köylü ailesinin bir çift öküzle işleyerek geçimini sağlayabileceği büyüklükteki toprak üzerindeki tasarruf hakkını gösterir bir sistemdir. Söz konusu tasarruf hakkı karşılığında köylü aileleri devlete vermekle yükümlü oldukları vergileri ödedikleri müddetçe toprağı babadan oğula geçer biçimde işlemeye devam etmekte idiler

Marshall Planı, II. Dünya Savaşının ardından, 1947 yılında savaştan yıkım ve zararla çıkmış Avrupa ülkelerinin yeniden imarına yönelik olarak dönemin ABD dışişleri bakanı George Marshall tarafından oluşturulan yardım planı. Plandan Türkiye’nin de aralarında olduğu 16 ülke yararlanmıştır.

1963-1980 dönemi Türkiye tarımında küçük meta üreticiliğinin egemenliğini pekiştirdiği dönem olmuştur. 1963 yılında planlı ekonomiye yeniden geçişle birlikte tarımda “devlet desteğinde modernizasyon” diye ifade edilebilecek birim alana verimi artırmaya dönük tarımsal politikalar uygulanmaya başlanmıştır. Buna göre devlet bir yandan uygulamaya koyduğu verim artırıcı modern girdilere sübvansiyon sağlayıp kanal, baraj gibi alt yapı yatırımlarını gerçekleştirerek üreticileri maliyetler yönünden desteklerken, diğer yandan destekleme alımlarında yüksek fiyat vererek fiyatlar yönünden destek sağlamıştır.

Tarıma yatırılan sermayenin giderek arttığı tarımsal faaliyetler beklenildiği gibi endüstriyel üretime yönelik, kârlılık oranı görece yüksek büyükbaş hayvancılık, kümes hayvancılığı, seracılık gibi tarımsal faaliyetlerde gözlenmektedir.

1990’lı yıllara gelindiğinde tarımsal üretici kategorilerinin reel gelirlerinde aşınma ile birlikte tarım dışı kesimlere kaynak aktarımı gerçekleştirilmiştir. Ancak kırsal kesimden önce genel (1987), ardından mahalli idareler (1989) seçimlerinde gelen tepki oyları ve ortaya çıkan 1994 Ekonomik Krizi, 1990-2000 döneminde tarımsal destekleme politikaları açısından daha istikrarsız olarak ifade edilebilecek politikaları beraberinde getirmiştir. İstikrarsızlık dönemi aşağıdaki alt dönemler itibariyle şöyle ifade edilebilir: 1. 1991-1993 tarımsal desteklemede genişleme dönemi 2. 1994-1995 daralma dönemi 3. 1997-1998 yeniden genişleme dönemi 4. 1999-2000 yeniden daralma dönemi