KENT SOSYOLOJİSİ

Araççı görüş, devleti hâkim sınıfın genel çıkarlarına hizmet eden bir araç olarak görmektedir. Kapitalist sınıf ile devlet arasındaki ilişki bizzat kapitalist sınıf kökenli devlet seçkinleri tarafından sağlandığından, devletin bu sınıftan özerkliği
oldukça sınırlıdır. Devlet, kendi içinde bütünlüğe sahip, bir sınıfın aracı konumundaki yapı olarak değerlendirilir. Devletin farklı birimleri arasındaki çelişkiler ya yok sayılır ya da önemsenmez.

Yönetimci görüşün yerel yönetimlere ilişkin en önemli yansıması Pahl’ın kent yöneticiliği (urban managerialism) yaklaşımında bulunabilir. Pahl’a göre, kent bir kaynak dağıtım sistemidir ve bu dağıtımda kent yöneticileri merkezi bir role sahiptir. Devleti bağımsız bir güç olarak ele alan yönetimci anlayışın bir uzantısı olarak kent yöneticiliği görüşü, yerel halkı bağımlı, yöneticileri ise bağımsız değişken olarak ele almaktadır.

Cockburn’e göre üretimin ve sermaye birikimin sürmesine yönelik işlevler:
- üretim için gerekli ancak kendisi üretken olmayan kentsel altyapının sağlanması (ulaşım, altyapı, iletişim vb).
- Üretimin organizasyon ve yeniden yapılandırılmasına yönelik hizmetlerin
sağlanması (kent planlaması, kentsel
yenileme vb.).
- İnsan sermayesine yatırım yapılarak üretimde kullanılan vasıflı işgücünün sağlanmasına yönelik hizmetler (eğitim vb.).
- Talebin yönlendirilmesine yönelik işlevler

Sınıf merkezli yaklaşımın yerel devlet konusunda son yıllarda ortaya koyduğu çerçeve büyük ölçüde Harvey’in çalışmalarından etkilenmiştir. Harvey, gelişmiş ülkelerin kentleşme deneyimi ve yerel devletin yaşadığı dönüşümü tartışırken, yerel devletin yönetimci anlayıştan girişimci yaklaşıma doğru evrildiğini öne sürmektedir.

Büyüme ve girişimcilik önemli bir değişime sahne oldu. Hemen hemen tüm yaklaşımlar kendi güvenli alanlarını terk edip, diğer yaklaşımların tekelindeki alanlara girmeye başladılar. Örneğin çoğulcu yaklaşımdan hareket edenler, daha önceki dönemde ihmal ettikleri makro ölçekli siyasal ve ekonomik bağlamı dikkate alırken, sınıf merkezli yaklaşımlar da çoğulculuğun tekelinde olan grup temelli mücadeleleri kendi kuramsal çerçevelerine yerleştirmeye çalıştılar. Daha önceki dönemde çok sınırlı kalan paradigmalar-arası alışverişin ikinci dönemde ön plana çıkması kuşkusuz önceki dönemin kuramlarının sınırlılıklarının kavranması ile olmuştur. Ancak bu sınırlılıkları daha açık hale getiren bir faktör, ikinci dönemde ortaya çıkan yerel pratiklerin ilk döneme göre karmaşık ve çeşitlenmiş bir hale gelmesidir.

Sınıf-merkezli kuramlar yerel yönetim meselesini makro sermaye birikim süreçleri ve sınıf ilişkileri temelinde ele alır ve kendi içinde araççı ve yapısalcı iki yaklaşımı barındırır. Araççı görüş, devleti hâkim sınıfın genel çıkarlarına hizmet eden bir araç olarak görür. Devlet, bir sınıfın aracı konumundaki yapı olarak değerlendirilir. Devletin farklı birimleri arasındaki çelişkiler önemsenmez. Araççı yaklaşımın temsilcisi Cockburn yerel yönetim kavramını karşı “yerel devlet” kavramını kullanır çünkü yerel yönetimler, devletin yerel düzeyde belli bir özgünlüğü olmayan aygıtlarıdır. Yapısalcı yaklaşıma göre, kapitalist devlet ideolojik ve kültürel bağlantılardan dolayı değil, devletin kapitalist üretim tarzıyla olan organik bağından dolayı, kapitalisttir. Devlet, sermayeye hizmet eden basit bir sınıf aygıtı değildir, tersine sınıflararası karmaşık ilişkilerin bir ifadesidir. Yapısalcı yaklaşımın yerel siyasete ilişkin yetkin temsilcisi Castells’tir.

Kuzey Amerika ve Avrupa ülkelerinde, farklı biçim ve dozlarda refah devleti uygulamaları yerine piyasa mekanizmasını ön plana çıkaran politikalar Yeni-Sağ ve neo-liberal politikalardır.

Toplumsal düzen ve kontrolün sağlanmasına yönelik işlevler:
- Baskı araçları (polis ve zabıta hizmetleri).
- Olağanlaştırmaya yönelik hizmetler (işsizlik yardımı).
- Meşruiyetin sağlanmasına yönelik görevler (katılım, sosyal yardımlar).

Yerel yönetim birimleri yerinden yönetim ilkesine uygun biçimde; karar alma organları yerel halkın seçimiyle oluşan, kendi bütçesi ve kamu tüzel kişiliği bulunan görece özerk kurumlar olarak tanımlanmaktadır. Belediyeler yerinden yönetim için iyi bir örnektir. Bunun yanında, merkezi yönetimin bir uzantısı olarak yetki genişliği anlayışı çerçevesinde yerel düzeyde faaliyet gösteren kurumlar da vardır. Valilik bu tür kurumlar için iyi bir örnek oluşturur.

Yönetişim kavramı ile çoklu aktörlerin rol aldığı ve hiyerarşilerin yerine karşılıklı etkileşimin belirlediği bir yönetim süreci kastedilmektedir. Aşağıda daha ayrıntılı olarak göreceğimiz gibi, yönetişim merkezle yerel arasında da bir hiyerarşi varsaymamaktadır. Bu nedenle, yerel düzeyde de benzer bir yönetişim modeli önerilmekte, yerel siyasetin de giderek çoklu aktör modeline kayması önerilmektedir.

Çoğulcu paradigmaya göre, modern toplumlarda devleti anlamak için bireyler ve birey temelli grupların devleti etkilemek için verdikleri mücadelelere odaklanmamız gerekir. Kaçınılmaz sonuç, devlet tartışmasının demokrasi sorunuyla birlikte ele alınmasıdır.Doğru cevap B'dir.

Paradigmalar ve kuramlar değişen dünyaya ayak uydurma, onu açıklayabilme kaygılarıyla kendilerini sürekli gözden geçirirler. Kimi paradigmaların kuramları bu değişimi bütünlüğünü koruyarak başarırken, bazıları bu uğraşlarında başarısız olup, bütünlüklerini yitirebilirler. Doğru cevap E'dir.

Yönetimci paradigma devleti toplumsal gruplardan bağımsız bir güç kaynağı olarak görür. Devlet tarihsel olarak bir güç merkezi olarak belirir ve diğer toplumsal güçlerden kendini bağımsızlaştırır. Doğru cevap A'dır.

Sosyal yardımlar, Cockburn’e göre yerel devletin kentsel düzeyde yerine getirmek zorunda olduğu toplumsal düzen ve kontrolün sağlanmasına yönelik işlevlerdendir. doğru cevap C'dir.

Yerel yönetişimde, kent yönetimlerine ilişkin olarak, üç sektörlü bir model ortaya çıkmıştır. Bu yeni kombinasyonun üyeleri, yerel devlet, yerel nitelikli olan ya da yerel düzeyde etkinlik gösteren sermaye ve sivil toplum kuruluşları olarak adlandırılan çeşitli yapılanmalardır. Doğru cevap B'dir.

Harvey’e göre, Keynesçi programın çöküşünün yarattığı değişimin temelinde küçülen piyasaların, işsizliğin, mekânsal kısıtlardaki ve küresel işbölümündeki hızlı değişikliklerin, sermaye hareketinin, işyeri kapatmaların ve teknolojik-mali yeniden yapılanmanın bir bileşimi yatmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Duncan ve Goodwin’in yaklaşımında yerel devletin üstlendiği görevlerin neler olduğu önemli değildir. Bu, değişen ekonomik ve siyasal bağlam ve de yerel güç dengeleri çerçevesinde belirlenecektir. Bu nedenle, yerel devleti özgün kılan üstlendiği işlevler değil, eşitsiz gelişme süreci içindeki konumlarıdır. Doğru cevap C'dir.

Yapısalcı yaklaşıma göre, kapitalist devlet ideolojik ve kültürel bağlantılardan dolayı değil, devletin kapitalist üretim tarzıyla olan organik bağından dolayı, kapitalisttir. Devlet, sermayeye hizmet eden basit bir sınıf aygıtı değildir, tersine sını ararası karmaşık ilişkilerin bir ifadesidir. Yapısalcı yaklaşımın yerel siyasete ilişkin yetkin temsilcisi Castells’tir. Doğru cevap D'dir.

İkinci dönemi birinci dönemden ayıran diğer özellik, vurgunun kurum ve yapılardan ilişki ve süreçlere kaymış olmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Yerel yönetim birimleri yerinden yönetim ilkesine uygun biçimde; karar alma organları yerel halkın seçimiyle oluşan, kendi bütçesi ve kamu tüzel kişiliği bulunan görece özerk kurumlar olarak tanımlanmaktadır. Belediyeler yerinden yönetim için iyi bir örnektir. Bunun yanında, merkezi yönetimin bir uzantısı olarak yetki genişliği anlayışı çerçevesinde yerel düzeyde faaliyet gösteren kurumlar da vardır. Valilik bu tür kurumlar için iyi bir örnek oluşturur