KENT SOSYOLOJİSİ

Akademik açıdan hem dünyada hem de Türkiye’de kent çalışmalarını büyük ölçüde etkileyen iki temel yaklaşım bulunmaktadır: Chicago Okulu ve Eleştirel Ekonomi-Politik Yaklaşımlar.Doğru cevap B'dir.

1960’lı yılların ortalarından itibaren kent çalışmalarında devletin kentsel alana müdahalesini ve bu müdahalenin yarattığı çelişki ve çatışmaları anlamaya çalışan anlayış ortaya çıktı.Doğru cevap B'dir.

1945’li yıllardan 1950 yılına kadar önemli bir sorun, sosyal afet olarak kabul edilen gecekondular, Türkiye’de siyasi ve ekonomik gelişmelere paralel olarak “zik zak” politikasının hedefi haline gelmiştir. Şenyapılı (1998:308–316) siyasi açıdan dengelerin değiştiği kritik noktalarda eski yapılanların yasallaştırılması, yeni yapılacak olanlara izin vermeme ve yıktırma politikasının yinelendiğini belirtir. Kırılma noktası olarak adlandırdığı bu dönemlerin ilki 1950 yılında Demokrat Parti’nin iktidara geldiği dönemdir. 1950 yılında iktidara gelen Demokrat Parti özellikle gecekondulardan oy almıştı. Gecekondular 1945–1950 döneminde fakirlik ve sefaletin yaşandığı dağınık baraka özelliği göstermektedir. Bu dönemde gecekondu kavramı yerine baraka kavramı kullanılmaktadır.Doğru cevap B'dir.

1940’lardan sonra ilk büyük göç yığınları kente yerleşmeye başladı. Ankara kentinde onları istihdam edecek ne örgütlü sanayi yığılması, ne de yaygın küçük sanayi vardı. Kırdan göçen bu becerisiz, deneyimsiz emeği istihdam edebilecek tek kaynak kent merkezi idi. Bu nedenle göçenler iş merkezi ve yerleşik bölgelere en yakın, ama %25’in üzerinde eğimli, sel yatağı ya da heyelan bölgesi (örneğin Altındağ) gibi topografik eşiklerdeki yerleşmeye açılmamış alanlara yerleştiler.Doğru cevap C'dir.

1950–1960 yılları arasında mahalleleşme ve yerleşme dönemi başlamıştır. Bu dönemde barakaların bulunduğu yerlere alt yapı hizmetleri götürülmeye başladı. Savaş sonrası dönemde sanayileşme ve kentleşme atağı içinde bulunan ülkede kırdan göç etmiş ve barakalarda yaşayan bu kişiler ucuz, hareketli, az eğitimli, örgütsüz iş gücünü oluşturuyordu.Doğru cevap E'dir.

İstanbul’da ilk yoğun gecekondu yerleşmesi 1947’de Zeytinburnu’nda oluştu. Mülkiyeti karışık, vakıflar denetimindeki bu alan, tarım ve hayvancılık yapılmak üzere icara veriliyordu. Sanayinin mekânsal yerleşimine ilişkin alınan kararlar sonucu deri, tekstil, çimento ve diğer bazı dallardaki işyerleri Zeytinburnu’nda toplanmıştı; hemen bitişiğindeki Kazlıçeşme zaten imparatorluk döneminden bu yana derici esnafının iş ve konut yeriydi. Merkezin doyan bekâr odalarından ve geçiş bölgelerinden taşan göçen nüfus, herhangi bir iş bulma ümidi ile sanayi nüvesinin çevresindeki zayıf denetimli bu tarım alanlarına derme çatma kulübeler yaparak yerleşmeye başladı.Doğru cevap A'dır.

Gecekondu 1945’li yıllardan 1950 yılına kadar önemli bir sorun olarak yani sosyal afet olarak kabul edilmiştir. Gecekondu’nun 1950–1960 yılları arasında mahalleleşme ve yerleşme dönemi başlamıştır. 1966 yılında çıkarılan 775 sayılı yasa ile gecekondular resmi olarak da yasallaşmıştır. Gecekondu, yasallaş-mayla birlikte 1970’lerde kentlerin düzgün, düşük yoğunluklu, alt yapıya sahip ve yeşil ağırlıklı mahallelerine dönüşmeye başlamıştır. Ayrıca, kentsel ekonomi için ucuz işgücü ve tüketici özelliğiyle varlığını güçlendirmiştir.Doğru cevap C'dir.

1980 sonrası reel ücretlerde düşüş, sendikal haklarda ve kamu sektöründe istihdam kısıtlamasına karşılık, fiziksel mekândan taviz verilerek Toplu Konut Yasaları, gecekondulara rant paylaşım hakkı veren ıslah imar planı kavramı ve uygulaması getirilmiştir. 1983–1988 yılları arasında çıkarılan beş adet birbirleriyle ilişkili af yasaları ile gecekondu alanlarındaki mülkiyet sorunları çözülmüş ve gecekondu alanlarına hızla yasal statü kazandırılmıştır.Doğru cevap B'dir.

Varoş, yerleşik kentlinin göç sonucu oluşan kültüre tepkisini göstermektedir. Varoşlu, tüketim estetiğinden yoksun, kentin nimetlerinden yararlanan ve kent kültürünü yakalayamamış kişiler olarak kurgulanmaktadır (Etöz, 2000; Erman, 2004 içinde). Basındaki olumsuz etiketleme akademik çevreyi fazlaca etkilememiş ve gecekonduda yaşayan kişileri onların bakış açısından anlamaya çalışan, gecekondu mahallelerini derinlemesine inceleyen etnografik çalışmalar sayıca artmaya başlamıştır. Erman (2004) akademik çevredeki bu değişikliği gecekondu gibi akademik çevrenin de zamanla çeşitlenmesine, bir zamanlar gecekonduda yaşamış ya da ailesi köyden göç etmiş akademisyenlerin ortaya çıkmasına bağlamakta, bu akademisyenlerin yapacağı araştırmaların yeni bakış açıları getirme potansiyelinden dolayı önemli olduğunu söylemektedir. Doğru cevap C'dir.

1980’li yıllarda gecekonduda sosyal ilişkileri anlatan Sencer Ayata’nın Toplumsal Çevre Olarak Gecekondu ve Apartman çalışması Doğru cevap D'dir.