Türkiye’nin Kentleşme Deneyimi: 1923-2000

Erken Cumhuriyet Dönemi’nde ülkenin mekansal stratejisini oluşturan temel unsurlar Ankara’nın başkent seçilmesi, ülke çapında demiryolları ağlarının inşa edilmesi ve Anadolu kentlerinde fabrikaların kurulmasıdır.

Ankara, 13 Ekim 1923 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti ilan edilmiştir.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında Tekeli’ye (1998: 6-7) göre ülke, iki büyük kentsel planlama sorunuyla karşı karşıya kalmıştır: Bunlardan birincisi, Kurtuluş Savaşı’nda “Yunan ordusunun Anadolu’dan çekilirken yaktığı Batı Anadolu kentlerinin planlanması ve imar edilmesi”dir. Bu sorunu çözmek amacıyla harita mühendisleri tarafından planlar hazırlanmış ve hazırlanan bu planlarla, Ege’deki yanmış kentler zaman içinde imar edilmiştir. İkinci kentsel planlama sorunu ise Ankara’nın çağdaş bir kent olarak gerçekleştirilmesidir. Ankara’nın modern bir başkent olarak planlanması ve inşası aynı zamanda Cumhuriyet rejiminin başarısının bir göstergesi olarak kabul edilmektedir.

Erken Cumhuriyet Dönemi’nde modernleşme, devlet girişimleriyle kentlerdeki yapılı çevre içinde temsil edilmektedir

Kentlerde kamu yapılarının bir bölümü, devlet kurumlarını ve sosyal hizmet işlevlerini kapsamakta diğer bölümü ise piyasa kurumlarını içermektedir.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında kentlerde, öncelikle yönetim ve kamu binaları inşa edilmiştir

1928 yılından itibaren İstanbul’un kent-içi kamu ulaşım sistemlerine özel halk otobüsleri ve belediye otobüsleri eklenmiştir.

Konut ihtiyacını karşılamak amacıyla kooperatifler kurulmuş, işçi ve memur konutlarının yapımına önem verilmiştir

Ankara’da kamu ulaşım araçları olarak 1929 yılında başlayan banliyö seferleri ve dolmuşlar bulunmaktadır.

Ankara’da 1935 yılında Ankara Belediyesi Otobüs İdaresi kurulmuş ve belediye otobüsleri kent içinde yolcuların yaklaşık yarısını taşır duruma gelmiştir

1940 ve 1945 yılları arasında Türkiye, II. Dünya Savaşı’na katılmadığı halde savaşın yol açtığı ekonomik sorunlar yaşamıştır.

1950-1960 döneminde kalkınma stratejileri doğrultusunda yatırımlar, tarımın gelişmesi, karayolu ve kent arterlerinin yapılması üzerinde yoğunlaşmıştır.

Kat mülkiyeti, tek parsel üzerinde birden fazla kişinin bir araya gelerek gerçekleştirdikleri apartmanlarda, bir kat sahibi olmaları anlamına gelmektedir.

1950’li yıllarda kent-içi ulaşımında küçük girişimciler tarafından dolmuşlar işletilmeye başlanmıştır.

1960’lı yıllarda Batı Avrupa ülkelerine başlayan dış göç, sonraki yıllarda Avrupa dışı ülkelere de yönelmiştir.

Bununla birlikte 1966 yılında çıkan Gecekondu Yasası’nda, ‘gecekondu’ kavramına ilk kez yer verilmiştir.

Enformel Sektör: Kayıt dışı sektör olarak da ifade edilen, geçici, düzensiz, sigortasız, örgütsüz, kısa zamanlı ve kendi hesabına çalışma biçimlerini içeren bir sektör olarak tanımlanmaktadır

Türkiye’de 1970’li yılların sonlarında otomobil üretimi başlamış ve özel araba sahipliği hızla yayılmıştır.

1980 sonrasında Türkiye’nin yerleşim yapısında görülen temel değişimler; İstanbul’un önem kazanması, kıyılaşma süreci ve Anadolu kentlerinde üretimin dış pazara açılmasıdır.

1990’lı yıllardan itibaren kentler sermaye yatırım alanları haline gelmiş, ulusal ve uluslararası büyük şirketler tarafından alışveriş merkezleri, oteller, ofis binalar inşa edilmiştir.