KENT SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 10

1950–1960 yılları arasında mahalleleşme ve yerleşme dönemi başlamıştır. Bu dönemde barakaların bulunduğu yerlere alt yapı hizmetleri götürülmeye başladı. Savaş sonrası dönemde sanayileşme ve kentleşme atağı içinde bulunan ülkede kırdan göç etmiş ve barakalarda yaşayan bu kişiler ucuz, hareketli, az eğitimli, örgütsüz iş gücünü oluşturuyordu.Doğru cevap E'dir.

İstanbul’da ilk yoğun gecekondu yerleşmesi 1947’de Zeytinburnu’nda oluştu. Mülkiyeti karışık, vakıflar denetimindeki bu alan, tarım ve hayvancılık yapılmak üzere icara veriliyordu. Sanayinin mekânsal yerleşimine ilişkin alınan kararlar sonucu deri, tekstil, çimento ve diğer bazı dallardaki işyerleri Zeytinburnu’nda toplanmıştı; hemen bitişiğindeki Kazlıçeşme zaten imparatorluk döneminden bu yana derici esnafının iş ve konut yeriydi. Merkezin doyan bekâr odalarından ve geçiş bölgelerinden taşan göçen nüfus, herhangi bir iş bulma ümidi ile sanayi nüvesinin çevresindeki zayıf denetimli bu tarım alanlarına derme çatma kulübeler yaparak yerleşmeye başladı.Doğru cevap A'dır.

Gecekondu 1945’li yıllardan 1950 yılına kadar önemli bir sorun olarak yani sosyal afet olarak kabul edilmiştir. Gecekondu’nun 1950–1960 yılları arasında mahalleleşme ve yerleşme dönemi başlamıştır. 1966 yılında çıkarılan 775 sayılı yasa ile gecekondular resmi olarak da yasallaşmıştır. Gecekondu, yasallaş-mayla birlikte 1970’lerde kentlerin düzgün, düşük yoğunluklu, alt yapıya sahip ve yeşil ağırlıklı mahallelerine dönüşmeye başlamıştır. Ayrıca, kentsel ekonomi için ucuz işgücü ve tüketici özelliğiyle varlığını güçlendirmiştir.Doğru cevap C'dir.

1980 sonrası reel ücretlerde düşüş, sendikal haklarda ve kamu sektöründe istihdam kısıtlamasına karşılık, fiziksel mekândan taviz verilerek Toplu Konut Yasaları, gecekondulara rant paylaşım hakkı veren ıslah imar planı kavramı ve uygulaması getirilmiştir. 1983–1988 yılları arasında çıkarılan beş adet birbirleriyle ilişkili af yasaları ile gecekondu alanlarındaki mülkiyet sorunları çözülmüş ve gecekondu alanlarına hızla yasal statü kazandırılmıştır.Doğru cevap B'dir.

Varoş, yerleşik kentlinin göç sonucu oluşan kültüre tepkisini göstermektedir. Varoşlu, tüketim estetiğinden yoksun, kentin nimetlerinden yararlanan ve kent kültürünü yakalayamamış kişiler olarak kurgulanmaktadır (Etöz, 2000; Erman, 2004 içinde). Basındaki olumsuz etiketleme akademik çevreyi fazlaca etkilememiş ve gecekonduda yaşayan kişileri onların bakış açısından anlamaya çalışan, gecekondu mahallelerini derinlemesine inceleyen etnografik çalışmalar sayıca artmaya başlamıştır. Erman (2004) akademik çevredeki bu değişikliği gecekondu gibi akademik çevrenin de zamanla çeşitlenmesine, bir zamanlar gecekonduda yaşamış ya da ailesi köyden göç etmiş akademisyenlerin ortaya çıkmasına bağlamakta, bu akademisyenlerin yapacağı araştırmaların yeni bakış açıları getirme potansiyelinden dolayı önemli olduğunu söylemektedir. Doğru cevap C'dir.

1980’li yıllarda gecekonduda sosyal ilişkileri anlatan Sencer Ayata’nın Toplumsal Çevre Olarak Gecekondu ve Apartman çalışması Doğru cevap D'dir.

İronik biçimde Osmanlı merkezi yönetiminin bu direnci 1857 yılında İstanbul’da kırılmıştır. Çoğunluğu Hıristiyan olan ticaret burjuvazisinin faaliyetlerinin yoğunlaştığı Beyoğlu ve Galata bölgesinde Batı’dakine benzer bir belediye örgütlenmesinin kurulması batılı devletlerin de desteğini alan ticaret burjuvazisinin dayatmaları sonucu gerçekleşmiştir. 6. Daire ismiyle kurulan bu belediye örgütlenmesinin kurulmasının temel nedeni bu bölgede ihtiyaç duyulan temel kentsel hizmetleri sunulmasıdır. Doğru cevap D'dir.

19. yy.da bugünkü belediye anlayışının ilk örneği
İngiltere’de 1835 yılında bir yasayla kurulduğunda, seçme ve seçilme hakkı sadece mal sahipleriyle sınırlanmıştır. Doğru cevap D'dir.

19. yy.da bugünkü belediye anlayışının ilk örneği İngiltere’de 1835 yılında bir yasayla kurulduğunda, seçme ve seçilme hakkı sadece mal sahipleriyle sınırlanmıştır. Mal sahibi olmayanların seçilmesinde ancak 1894 yılında olanak verilmiştir. Doğru cevap B'dir.

1930 yılında çıkarılan 1580 sayılı Belediyeler Yasası’yla da nüfusu 2000’in
üzerinde olan tüm kentlerde belediyeler kurulması zorunlu hale getirilmiştir. Doğru cevap C'dir.

1930 yılında çıkarılan 1580 sayılı Belediyeler Yasasına göre nüfusu 2000’in
üzerinde olan tüm kentlerde belediyeler kurulmasını zorunlu hale gelir. Günümüzde belediye kurulması için aranan nüfus büyüklüğü 5000’dir. Doğru cevap C'dir.

1984 yılından başlayarak yerel düzeyde yapılan seçimler farklı dönemlerde farklı siyasi partileri öne çıkarmıştır. 1984 yerel seçimlerine ANAP damgasını vururken, 1989 yerel seçimlerinin öne çıkan partisi CHP’nin devamı olarak görülebilecek SHP’dir. Doğru cevap A'dır.

Yerelleşme merkezileşme dinamikleri açısından dikkat çekici bir başka gelişme 6360 sayılı Yasa ile yapılan düzenlemeler sonrası yerel yönetimler alanında ortaya çıkan yeni durumdur. 2012 yılında yürürlüğe giren bu yasa ile 2014 Yerel Seçimlerinden itibaren geçerli olmak üzere, büyükşehir sayısı 16’dan 30’a yükseltilmiştir. Doğru cevap E'dir.

1989 yerel seçimlerinin öne çıkan partisi CHP’nin devamı olarak görülebilecek SHP’dir.
Daha sonra Refah Partisi, Doğru Yol Partisi gibi partilerin de yerel yönetimlerde belli bir temsil gücü bulduğunu söyleyebiliriz. Doğru cevap C'dir.

1990’lı yılların ikinci yarısı neo-liberal ve yenisağ politikaların hem sağ hem de sol partiler tarafından benimsenmesinin yarattığı olumsuzlukların da etkisiyle siyasal alanda yaşanan derin bir kriz dönemidir. Bu kriz yerel yönetimler alanında, bu
politikalara mesafeli duran Refah Partisi sonrasında da AKP’yi öne çıkarmıştır. 2000’li yıllar ve sonrasında ulusal düzeyde iktidar olması yanında, yerel yönetimler alanında da AKP’nin tartışmasız bir hâkimiyet kurduğu gözlenmektedir. Doğru cevap A'dır.

AKP iktidarının 2000’li yılların ilk yarısında yerel yönetimlere yönelik en önemli çıkışı Kamu Yönetimi Reformu Tasarısı’dır. Bu tasarının ana hatları itibariyle en temel özelliği, merkezi yönetimin gücünü sınırlamayı hedefleyen bir yerinden yönetim yaklaşımıyla yerel yönetimlerin güçlendirilmesi olarak tanımlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Cumhuriyet Türkiye’sinin yerel yönetim deneyimi açısından üç temel dönemden söz edilebilir. Cumhuriyetin kuruluşundan 1970’li yılların başına kadar süren birinci dönemin ana özelliği yerel yönetimlerin merkezi yönetimin uzantısı olarak işlev görmeleridir.

Cumhuriyet Türkiye’sinin yerel yönetim deneyimi açısından üç temel dönemden ikinci dönem 1970’li yılların başından 1980 askeri darbesine kadar olan dönemi kapsamaktadır.

1930 yılında çıkarılan 1580 sayılı Belediyeler Yasası’yla da nüfusu 2000’in üzerinde olan tüm kentlerde belediyeler kurulması zorunlu hale getirilmişti

İkinci Dünya Savaşı öncesinde kentleşme hızının düşüklüğü nedeniyle, sınırlı kaynakları olan yerel yönetimlerin karşı karşıya olduğu kaynak sorunları bir kriz yaratmamıştır.