KELAM'A GİRİŞ - Deneme Sınavı - 8

Durumuna ve gerçekleşme özelliğine göre yokolanı üç kategoriye ayırmak mümkündür:

Doğru cevap C seçeneğidir.

Varolanın zıttı yokolan kavramıdır. Bu konuda Mu‘tezile ile Sünnî kelâmcılar arasında görüş ayrılığı bulunmaktadır. Mu‘tezile’ye göre yokolan dediğimiz şeylerin de, neticede bir varlığından bahsedilebilir. Ancak Sünnî kelâmcılar, yok olanı hiçbir şey yani varlığa konu olmayan olarak gördüklerinden Mu‘tezile’nin bu anlayışını yanlış bulurlar. Burada dikkat edilirse yokolan da yine şey kavramı ile tarif edilmektedir. Varolan, şeydir; yokolan ise şey değildir, yani hiçbir şeydir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kelâm literatüründe özellikle Gazzâlî öncesinde varlık iki kategoride ele alınır: Kadîm ve hâdis. Aynı dönemde felsefenin etkisiyle kelâma giren vâcib ve mümkin terimleri felsefî terimler oldukları için kelâm içerisinde aslî ve yerli unsur olarak yer edinememiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Varlığın kısımları geleneksel formda kadîm ve hâdis olarak ikiye ayrılır. Kadîm, Allah ve O’nun sıfatlarıdır. Hâdis ise, cevher, cisim ve arazdan ibarettir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Allah’ın selbî sıfatları İslam alimlerince altı olarak tespit edilmiştir. Bunlar sırasıyla şöyledir: Vücûd, Kıdem,  Bekâ,  Vahdâniyet,  Muhâlefetün li’l-havâdis ve Kıyâm bi nefsihî. Doğru cevap B seçeneğidir.

Allah’ın subûtî sıfatları sekiz sıfat olarak belirlenmiştir: Hayat, İlim, İrâde, Kudret, Tekvîn, Kelâm, Semi’ ve Basar. Doğru cevap C seçeneğidir.

Âlem terimi kelâm kaynaklarında "Allah’ın dışında varolan her şey" diye tarif edilir. Allah, kadîm varlığı; O’nun dışındaki varolanların toplamı olan âlem de, hâdis varlığı temsil eder. Doğru cevap D seçeneğidir.

Âlemin en temel unsuru cevherdir. Çünkü cisimler cevherlerin birleşmesi ile meydana gelen varlıklardır. Arazlar ise cevher ve cisimlerde bulunan ve onlar ile varlıklarını sürdürebilen özelliklerdir. Dolayısıyla tekrar etmek gerekirse âlemin asıl unsuru cevherdir. Cisim ve araz ise, ona bağlı unsurlardır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Allah’ın selbî sıfatları İslam alimlerince altı olarak tespit edilmiştir. Bunlar sırasıyla şöyledir: Vücûd , Kıdem, Beka, Vahdaniyet, Kıyam bi Nefsihi, Muhâlefetün li’l-havâdis

Allah’ın Selbi Sıfatalrından olan Muhâlefetün li’l-havâdis: Yaratılmış hiçbir varlığa benzememesidir

Hayat: Allah’ın diri ve canlı olmasıdır.

İlim: Allah’ın her şeyi bilmesidir.

İrâde: Allah’ın hiçbir sınırla kayıtlı olmayacak şekilde dilemesidir.

Kudret: Dilediği her şeye güç yetirebilmesidir.

Tekvîn: Güç yetirdiği her şeyi yaratmasıdır.

Kelâm: Allah’ın yarattığı varlıklara vahiyde bulunması yani onlara sözlü

olarak hitap etmesidir.

Semi’: Allah’ın kainatta bulunan her şeyi işitmesidir.

Basar: Allah’ın kainatta bulunan her şeyi görmesidir.

Subûtî sıfatlar sekiz sıfat olarak belirlenmiştir bunlar: Hayat ,İlim ,İrade , Kudret, Tekvin,Kelam,Semi, Basar

Alem ve içindeki varlıklar temelde üç unsurdan ibarettir. Bunlar ya birleşik olmaları itibariyle cisimdir ya basît olmaları bakımından cevherdir ya da bu ikisinin özellikleri anlamında arazdır.

Cevher, şahidde bulunan, araz kabul eden mütehayyiz akledilebilir bir varlıktır diye tarif edilir. Tarifte geçen şâhid, görünüş anlamındadır ve görünmeyen anlamına gelen gâib kavramının zıttını ifade eder. Mütehayyiz ise uzayda yer kaplayan anlamındadır. Bu tanımda cevherin üç temel özelliğinin olduğu görülür.

Kelâm okullarından cevher düşüncesini ilk savunan Mu‘tezile mensuplarıdır.

Âlemin üçüncü unsuru olan araz kelimesi, “önceden yok iken sonradan olan” ve “yok olmaya yüz tutmuş bir şey” gibi anlamlarından hareketle bir zaman diliminde ortaya çıkan ve aynı zaman diliminde yok olan vasıf, mâna ve sıfatlar anlamında terimleştirilmiştir

Âlem, Allah’ın dışında bulunan ve varolan tarifi içine giren her şeydir. Görünen ve görünmeyen (gâib ve şâhid) bütün varlıklar dahildir. Âlemin üç temel unsuru vardır: Cevher, cisim ve araz. Bunlar aynı zamanda hâdis varlığın da unsurlarıdır. Dolayısıyla âlem aslında hâdistir. Yani sonradan olmuş, Allah tarafından yaratılmıştır

Kelâm alimlerinin geneline göre her ne kadar cisim ve cevherler teorik olarak arazdan bağımsız gibi düşünülebilirse de gerçekte bir cevher ve cismin arazdan tamamen bağımsız olması söz konusu değildir. Arazların cevher ve cisme olan ihtiyaçları ne ise cevher ve cisimlerin arazlara olan ihtiyaçları aynı orandadır. Bu yüzden arazlar cisimlerin ayrılmaz parçası olarak tanımlanır. Bunun anlam, arazı olmayan bir cevher ve cisim olamayacağıdır. Bir diğer deyişle kendilerinde arazların yaratılması son bulan cisim ve cevherin varlığı da sonlanmış demektir

Durumuna ve gerçekleşme özelliğine göre yokolanı üç kategoriye ayırmak mümkündür.

Kelâm literatüründe özellikle Gazzâlî öncesinde varlık iki kategoride ele alınır: Kadîm ve hâdis. Aynı dönemde felsefenin etkisiyle kelâma giren vâcib ve mümkin terimleri felsefî terimler oldukları için kelâm içerisinde aslî ve yerli unsur olarak yer edinememiştir. Her ne kadar belli ölçüde felsefî anlamları korunmuş olsa bile kullanım itibariyle kadîm ve hâdis terimlerinin yerine kullanıldıkları için, içerikleri anlam kaymasına uğramıştır. Gazzâlî, bu terimleri ontolojik anlamdan soyutlayarak mantıksal hükümler diğer bir tabirle aklın ortaya koyduğu hükümler anlamında kullanmıştır. Ondan önce Hicri IV. asrın sonlarında yaşamış olan Matürîdî alimi Ebû Seleme es-Semerkandî de söz konusu kavramları aklın hükümleri olarak ele almıştır.