KBRN SAVUNMA VE GÜVENLİK

Kimyasal biyolojik, radyolojik ve nükleer silahların kullanımı, insanları veya insanların mevcudiyetinde önemli role sahip kaynakları (su, hava, bitki, toprak vb.) yok etmesinin yanında, ayrıca kimi zaman da fiziksel, biyokimyasal ve biyolojik süreçler sonunda ortaya çıkan çeşitli bozulmalar sonucu kullanılamayacak hâle getirebilmektedir. Tüm bunların sonucunda, o çevredeki insanların hayatlarında kalıcı değişiklikler, genel depresyonlar ve panik havası oluşturmaktadır.

Günümüzün koşullarında, tüm sağlık kurumlarıyla hastanelerin KBRN ajanlarına maruziyete neden olan endüstriyel veya terörist olaylara karşı hazırlıklı olması gereklidir. Biyolojik ve kimyasal ajanların tanımlanması, radyolojik/nükleer tehditlerin belirlenmesi, hastaların ve sağlık çalışanlarının korunması, etkin ve hızlı dekontaminasyon, etkili tedaviye yönelik hazırlıklar eksiksiz olmalıdır.

Tıbbi KBRN savunması; hastane öncesi ve hastane aşaması olarak iki ayrı aşamada gerçekleştirilir. Hastane öncesi aşaması olay bölgesine ulaşan ilk müdahale ekipleri (sivil savunma birlikleri, itfaiye, emniyet, sağlık ekipleri) tarafından gerçekleştirilir. Hastane aşaması ise; tıbbi KBRN savunması konusunda eğitim almış, altyapısı ve donanımı yeterli olan sağlık personeli tarafından gerçekleştirilir.

Triyaj, yaralı ve hastaları o an ki durumlarının ciddiyetine göre sınıflandırıp; tedavi, bakım ve tahliye konularında önceliklerini belirleme ve sıraya sokma sürecidir.

Kimyasal savaş ajanıyla temas edip hayatta kalan ve tıbbi müdahaleye ihtiyaç duyanlara “kimyasal yaralı” adı verilir.
Sağlık personeli tarafından kimyasal yaralılara verilen sağlık hizmet desteğine “tıbbi kimyasal savunma” adı verilir.

Biyolojik saldırıda genellikle noktasal bir kaynak vardır ve herkes aynı zamanda etkene maruz kalmıştır. Salgının etkisi günler hatta saatler içinde tepe noktasına ulaşır ve keskin bir şekilde birden inişe geçer. Kuluçka süresi tespit edilen etken için beklenenden kısa ise bu etkenin biyolojik silah olması yönünde bir ipucudur.

Müdahale eylem planlarında ilk basamak; personelin radyasyondan korunması için olay yerinin değerlendirilmesi ve kontrollü sıcak, ılık ve soğuk alanların oluşturulmasıdır. Triyaj sırasında yaralılar olay yerinden hızla uzaklaştırılmalıdır. Ayrıca dışarıdan bulaş olabileceği düşünülen yaralıların kıyafetlerinin çıkartılması hem yaralının hem de sağlık çalışanlarının olası radyasyon maruziyetini azaltır. Triyaj öncelikli olarak travma veya yanığa yönelik yapılmalıdır. Kanaması olan bir yaralıda radyasyon hasarı değil travmaya bağlı kan kaybı daha önce değerlendirilmelidir.

Biyolojik güvenlik; insan, hayvan ve bitkilerde doğal olarak gelişebilecek hastalık ve zararlılardan korunmayı sağlayabileceği gibi, bunların bir biyolojik silah olarak kullanılmaları durumunda da önleyici ve tedavi edici olarak rol oynayacak bir önlemler bütünü olarak görülebilir.

Tarımsal terör amaçlı kullanılabilecek ajanlar: Bakteriler, virüsler, funguslar, böcekler, diğer mikroorganizmalar, kimyasal toksinler, GDO’lar olarak sıralanabilir.

Sanitasyon, sağlıklı yaşam için çevreyi sağlıklı ve temiz tutmak ve insan sağlığına zararlı olabilecek faktörleri ortadan kaldırmak şeklinde tanımlanabilir. Hijyen, insan sağlığının korunması ve uzun süre yüksek düzeyde tutulması amacına yönelik olup; sağlık bilimi, sağlık hizmetleri, koruyucu hekimlik gibi kavramları da içerir.

Bir KBRN olayından sonra sağlık personelinin temel görevleri sırasıyla;Yaralıları ve sağlık personelini KBRN ajanlarının zararlı etkilerinden korumak,
1. Yaralıları triyaj yoluyla sınıflandırmak,
2. Yaralılara ilkyardım uygulamak,
3. Yaralıların dekontaminasyonunu sağlamak,
4. Kullanılan ajanı tespit ve teşhis etmek,
5. Yaralıların ileri tanı ve tedavi işlemlerini gerçekleştirmektir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Kimyasal savaş alanı yaralanmalarına müdahalede;

Sıcak bölgede; kurtarma

Ilık bölgede; triyaj, KBRN ilkyardım, saptama, örnekleme ve dekontaminasyon

Soğuk bölgede; ileri tanı, tedavi ve tahliye yapılır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Kimyasal savaş alanı yaralanmalarına müdahalede;

Sıcak bölgede; kurtarma

Ilık bölgede; triyaj, KBRN ilkyardım, saptama, örnekleme ve dekontaminasyon

Soğuk bölgede; ileri tanı, tedavi ve tahliye yapılır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Hâlihazırdaki tek “geniş spektrumlu” antiviral ilaç (virüsler ile meydana gelen enfeksiyonların tedavisinde kullanılan ilaç) Ribavirin’dir. Bu bileşik, bazı potansiyel viral tehditler doğal koşullar altında oluştuğunda (Lassa Ateşi, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, Böbrek Sendromlu Kanamalı Ateşi vb.) tedavide yararlı olmuştur. Araştırmalar bu bileşiğin
influenza, Junin Virüsü, Rift Vadisi Ateşi (RVF) Virüsü gibi birçok virüs için de antiviral etkinliğe sahip olduğunu göstermektedir. Ancak filovirüsler, togavirüsler gibi etkisiz olduğu virüsler de vardır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Böcekleri hedefe göndermede kullanılacak yöntemlerin sınırlı olması bunların biyolojik silah olarak kullanılmalarının dezavantajlarından biridir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Gıda güvenliği konusunda risk oluşturan tehlikeler aşağıdaki gibidir;

Biyolojik tehlikeler: bakteri, virüs, parazit, küf ve toksinlerdir.
Kimyasal tehlikeler: pestisitler, veteriner ilaçları, doğal toksik maddeler, endüstriyel kontaminantlar, gıda işleme sırasında oluşan toksik maddeler ve gıda katkı maddeleridir.
Fiziksel tehlikeler: cam, metal, plastik taş, toprak tahta parçaları, kıl gibi yabancı maddeler ve radyoaktivitedir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Gıda güvenliği konusunda risk oluşturan tehlikeler aşağıdaki gibidir;

Biyolojik tehlikeler: bakteri, virüs, parazit, küf ve toksinlerdir.
Kimyasal tehlikeler: pestisitler, veteriner ilaçları, doğal toksik maddeler, endüstriyel kontaminantlar, gıda işleme sırasında oluşan toksik maddeler ve gıda katkı maddeleridir.
Fiziksel tehlikeler: cam, metal, plastik taş, toprak tahta parçaları, kıl gibi yabancı maddeler ve radyoaktivitedir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Gıda güvenliği konusunda risk oluşturan tehlikeler aşağıdaki gibidir;

Biyolojik tehlikeler: bakteri, virüs, parazit, küf ve toksinlerdir.
Kimyasal tehlikeler: pestisitler, veteriner ilaçları, doğal toksik maddeler, endüstriyel kontaminantlar, gıda işleme sırasında oluşan toksik maddeler ve gıda katkı maddeleridir.
Fiziksel tehlikeler: cam, metal, plastik taş, toprak tahta parçaları, kıl gibi yabancı maddeler ve radyoaktivitedir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Sanitasyon, sağlıklı yaşam için çevreyi sağlıklı ve temiz tutmak ve insan sağlığına zararlı olabilecek faktörleri ortadan kaldırmak şeklinde tanımlanabilir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Kimyasal ve biyolojik tehdit sırasında dikkat edilmesi gereken kurallar aşağıdaki gibidir;

 • Kirlenme riski olan su ve yiyecekler içilip yenilmemelidir.
 • Sıvı ajan kontaminasyonu olan sıvı veya katı tüm besinler yok edilmelidir.
 • Kimyasal ajan buharı ile temas hâlinde;
   • Sıvı besinler yok edilmelidir.
   • Kuru besinler iki gün havalandırmalı ve kaynatılmalıdır.
 • Yetkili makamların izni olmaksızın sebze, meyve, et, süt ve yumurta yenilmemelidir.
 • Mümkün olduğu kadar konserve ve ambalajlı gıdalar kullanılmalıdır.
 • Tüm yiyecekler ağzı sıkıca kapalı cam, teneke veya alüminyum kaplarda saklanmalıdır.
 • Gıdalar soyularak, pişirilerek, yıkanarak yenmelidir.
 • Alkol ve sigara kesinlikle kullanılmamalıdır.                                                                   • Açıktaki su kaynakları ve su birikintileri tehdidin geçtiği doğrulanana kadar          kullanılmamalıdır.
 • Sular dezenfekte edildikten sonra kullanılmalıdır (kaynatma-klorlama).
 • Mümkünse şişelenmiş sular kullanılmalıdır.
 • Çok zorunlu hallerde kirlenmiş su çok iyi kaynatılmak koşuluyla kullanılabilir. Doğru cevap E şıkkıdır.