KBRN SAVUNMA VE GÜVENLİK

Çok fazla nötronu bulunan nüklitler bir nötronu bir protona dönüştürerek kendilerini çok daha kararlı bir yapıya kavuşturma eğilimindedir ve beta bozunumu olarak bilinen bu süreç, beta parçacığı olarak adlandırılmış negatif yüklü bir elektronun yayınlanması ile neticelenir.

Beta radyasyonu (β) kararsız bir atom çekirdeğinden yayınlanan elektrondur.

Duyu organlarımızla iyonlaştırıcı radyasyonu doğrudan algılayamayız; fakat radyasyonu fotoğraf filmleri, geiger-müller tüpleri ve sintilasyon sayaçları gibi tekniklere dayalı yöntemler ve aynı zamanda termolüminesans malzemeler ve silikon diyotları kullanan daha yeni teknikler ile tespit edebilir ve ölçebiliriz.

Yapay radyasyon kaynakları, tıbbi X ışınlarını, nükleer silah denemelerinden kaynaklanan atmosferdeki radyoaktif serpintileri, nükleer endüstrinin radyoaktif atıklarının salımı, endüstriyel gama ışınları ve tüketici ürünleri gibi diğer çeşitli ögeleri içerir.

Radyasyona maruz kalmayı gerektiren hiçbir uygulama, maruz kalan birey ya da topluma radyasyonun zararlı etkilerini telafi edecek şekilde yeterli fayda sağlamadıkça kabul edilemez.
Uygulamalar için radyasyondan korunma sisteminin ilk koşulu, radyasyonun faydasının yanında zarar maliyetinin de dikkate alınması gerekliliğidir. Çoğu durumda radyasyonun etkileri, toplam sosyal ve ekonomik maliyetlerin bir bölümünü oluşturan olası birçok zarar verici sonuçların sadece bir kısmıdır. Radyasyonu kullanarak veya kullanmaksızın aynı sonuca varmanın başka yolları varsa son kararı vermeden önce seçeneklerin maliyet ve fayda analizinin yapılması önemlidir

Bu kaza, Ukrayna'nın Çernobil nükleer güç santralindeki bir nükleer reaktörde 26 Nisan 1986 tarihinde meydana gelmiştir.

NORM (doğal olarak oluşan radyoaktif madde) atıkları, oldukça düşük derişimlerdeki doğal radyonüklitleri içeren genellikle çok büyük miktardaki atıkları kapsamaktadır (ancak bu derişimler doğada bulunan değerlerden genellikle daha yüksektir).

Ani etkiler: Patlamadan sonra ilk 1 dakika içerisinde meydana gelen etkilerdir. Bunlar:

Aynı cins atomlardan oluşan, fiziksel ya da kimyasal çözümleme yoluyla ayrıştırılamayan ya da birleşimle elde edilemeyen saf maddelere “Element” denir.

Radyasyonun insan dokusu gibi herhangi bir maddenin birim kütlesine aktardığı
enerji miktarına soğurulmuş doz adı verilir. Birimi gray, sembolü ise Gy’dir.

Çernobil nükleer güç santralindeki bir nükleer reaktörde 26 Nisan 1986 tarihinde meydana gelen patlama on günlük bir süreçte önemli miktarda radyonüklidin çevreye salımına neden olmuştur.

Tüketilmiş uranyumun kullanıldığı mühimmatlar 1991 yılındaki Körfez Savaşında ve Yugoslavya’nın dağılmasıyla sonuçlanan 1990’lardaki silahlı çatışmalarda kullanılmıştır.

Dünya tarihinde ilk kez atom bombası II. Dünya savaşında ABD tarafından Japonya’ya atılmıştır (Şekil 3.25). Nükleer bir silahta, milyarlarca atom bir anda parçalandığı ya da birleştiği için açığa çıkan enerji, astronomik rakamlarla ifade edilmektedir. Örneğin, 06 Ağustos 1945 Hiroşima’daki patlama sırasında 140.000 ölüm, toplamda 300.000 ölüm, 9 Ağustos 1945 Nagazaki’daki patlama sırasında 74.000 ölüm, toplamda 100.000 ölüm gerçekleşmiştir.

Nükleer Silahların Etkileri
Atom ve hidrojen silahları, patladıktan sonra aynı etki özelliklerini göstermektedir. Nükleer silahların
etkileri; ani ve kalıntı etkiler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
1. Ani etkiler: Patlamadan sonra ilk 1 dakika içerisinde meydana gelen etkilerdir.
Işık: Bu ışık, güneşten birkaç defa parlak olduğu için güneşli bir günde bile nükleer infilakı haber
verebilecek niteliktedir. Ancak, çıplak göze direkt ulaştığı takdirde 15–45 dakika süren geçici bir körlüğe
sebep olabilir. Bu ışıktan ince bir kâğıtla bile olsa korunmak gerekmektedir. Işığın öldürme gücü yoktur.
Isı: Patlama olunca ışık hızında ısı yayılır. Isı, güneşteki ısıdan 2–3 kat daha fazla olduğundan çevre
ısısını ani olarak yükseltir. Eşya ve insanları yakan bu sıcaklık, geniş çapta yangın ve deri yanıklarına neden
olur. Termal enerjinin emilmesi sonucunda oluşan deri yanıkları daha tehlikelidir.
Ani nükleer radyasyon: Patlamadan sonra ilk 1 dakika içerisinde meydana gelir. Alfa, beta ve gama
ışınları ile parçalanan nötronun etkisidir. Gama ışınlarının yüksek frekanslı elektromanyetik dalgalar
hâlinde yayılması ve engel tanımayan bir şekilde nüfuz etmesi tehlikeyi artırır. Kısa bir süre için tesirlidir
ve öldürücüdür.
Basınç (blast etki) Patlamadan hemen sonra yayılan ısının genişleyerek havayı itmesi ile yüksek basınç
dalgası oluşmaktadır. Bu basınç dalgası, infilak yerindeki boşluğa dışarıdan soğuk havanın hücum etmesi
ile itme ve emme şeklinde iki yönlü görülmektedir. Birinci safha olan itme sırasında tamamen yıkılmayan
bina ve köprüler, emme safhası denilen ikinci safhada yıkılmaktadır. Basınç dalgaları yere çarptığı zaman yansıma olur ve basınç gücü artar. Böyle bir basıncın harap edeceği binalarda birçok elektrik kontağı, havagazı patlaması ve daha çok mevcut ateşin dağılması sonucunda sayısız yangın başlangıçları
da görülecektir. Bu yangınlar endirekt yangınlar
diye adlandırılmışlardır. Bundan sonra da hızları
yüzlerce km’ye ulaşan rüzgârlar oluşur. Bu rüzgârla
oldukça yıkıcıdır.
Elektromanyetik pals: Elektronik
devreler kullanan modern cihazları
bozmak, istenmeyen sinyal çıkarmasına
neden olmak suretiyle malzeme hasarına ve haberleşmenin durmasına neden
olmaktadır

Gerek radyasyon hastalığı, gerekse radyoaktif zehirlenmesi seyri ve sonucu itibariyle hastalık belirtileri başka başka olmadığından hissedildiği ya da başkaları tarafından fark edildiği andan itibaren bu belirtiler;

• Halsizlik, isteksizlik, bitkinlik,
• Mide bulantısı, baş dönmesi,
• Mide bulantısı, kusma, baş ağrısı,
• Kusma, şiddetli baş ağrısı,
• Kusma, ateş yükselmesi, kanlı ishal,
• Kusma ve kanlı ishalin devam etmesi, ölüm
şeklinde sıralanabilir.

Günümüz sirenlerinde hem anons yapılabilmekte hem de anlamları önceden bilinen ikaz ve alarm işaretleri verilebilmektedir. İkaz Alarm İşaretleri gösterilmiştir. Ülkemizde kullanılmakta olan İkaz ve Alarm işaretleri 4’e ayrılır:

• Sarı İkaz,
• Kırmızı Alarm,
• Siyah Alarm (KBRN Alarmı),
• Beyaz İkaz (Tehlike Geçti İkazı)

Bir Nükleer Saldırı Olduğunda Alınacak Tedbirler
1. Dışarıda iseniz;
• Patlama ışığını görür görmez, hemen çukur bir yere veya duvar dibine veya kuytu bir yere YATIN!
• Kollarınızı başınızın üstünde kavuşturun! (gözler kapalı olacak veya ışığı görmeyecek)
• Dizlerinizi karnınıza doğru çekip KAPANIN!
• Çıplak yerlerinizi (giysilerinizle) ÖRTÜN!
• Bu durumunuzu ışık, yakıcı hava hareketi ve yıkılmalar sona erene kadar koruyun (1 dk.)
• Bombanın patladığını kuvvetli ışıktan hemen anlayın.
• Sonra da kalkıp telaş etmeden en yakın sığınağa yönelin; SIĞINAĞA GİRMEDEN ÖNCE 30–60
DK. ZAMANINIZ VAR!
• Ağzınızı ve burnunuzu tozlara karşı bir bezle, elbise parçasıyla vb. koruyun.
• Sığınağa girmeden önce giysinizdeki tozu mutlaka çırpın, süpürün. Gerekirse değiştirin.
• El, yüz, saçlar ve diğer çıplak kalmış yerlerinizi mutlaka yıkayın.
• Sığınakta kullanacağınız gerekli malzemeleri alın ve sığınağa girin.

Nükleer saldırı olduğunda Evde veya İş Yerinde iseniz;
• Cam kırıklarından ve düşen eşyalardan korunmak için: YAT, KAPAN, ÖRTÜN!
• Sırtınızı pencereye dönün.
• Masa, ranza, koltuk altlarına / arkalarına yatın.
• Tehlike geçince doğruca sığınağa gitmek üzere yukarıda belirtilen hazırlıkları yapın.