KBRN SAVUNMA VE GÜVENLİK

Biyolojik silahlar; geniş bir alanda çok büyük çapta zayiata sebep olmaktadır, tespit edilmeleri zordur, üretilmeleri kolay ve ucuzdur, sebep olduğu hastalıkların tedavileri ise güç ve pahalıdır.

Mikroorganizmalar ve biyolojik toksinler, insan, hayvan, bitki ve çevre gibi doğal kaynaklardan kolaylıkla elde edilebilir ve BSA olarak kullanılabilir. Ayrıca laboratuvar şartlarında çeşitli uygulamalarla genetiği değiştirilerek zararlı hâle getirilmiş mikroorganizmalar da BSA olarak kullanılabilir.

Mikroorganizmalar ve biyolojik toksinler, insan, hayvan, bitki ve çevre gibi doğal kaynaklardan kolaylıkla elde edilebilir ve BSA olarak kullanılabilir. Ayrıca laboratuvar şartlarında çeşitli uygulamalarla genetiği değiştirilerek zararlı hâle getirilmiş mikroorganizmalar da BSA olarak kullanılabilir.

BSA olarak kullanılan mikroorganizmalar ve toksinlerin bilinenin aksine pek çok faydalı kullanım alanları da mevcuttur. Örneğin; ekmek, yoğurt, kefir, sirke, boza, peynir, sucuk, turşu gibi pek çok mayalanmış (fermente) gıdanın üretilmesinde mikroorganizmalardan yararlanılmaktadır. Biyolojik atık su arıtımında, alkol gibi çeşitli endüstriyel ürünlerin üretiminde, maden yataklarının ıslah edilmesinde mikroorganizmalardan yararlanılır. Ayrıca sağlık, eczacılık ve kozmetik alanlarında mikroorganizmalar ve toksinler kullanılmaktadırlar.

“Fakirin atom bombası” olarak bilinen biyolojik silahların potansiyel etkinliği, nükleer silahların etkinliği ile kıyaslanabilir düzeydedir. Üretilmelerinin kolay ve ucuz olması kitle imha silahlarından olan biyolojik silahların önemli bir üstünlüğüdür.

BSA’ların tanımlanması, kimliklendirilmesi ve sınıflandırılması; tanı konulmasında, tıbbi önlemlerin alınmasında (proflaksi) ve tedavi yöntemlerinin belirlenmesinde önemli bir yer tutar.

Biyolojik toksinler; düşük dozlarda bile öldürücü olabilmektedirler, doğal koşullara dayanıklıdırlar, kolay üretilirler, taşınmaları ve yayılmaları kolaydır. Bu sebepler ile biyolojik toksinler, önemli ve kullanılma potansiyeli yüksek BSA’lardır. İnsanoğlu tarafından tarih boyunca, hayvanlardan, bitkilerden ve mikroorganizmalardan elde edilen toksinler savaşlarda ve özellikle terör saldırılarında suikast amacıyla kullanılmıştır.

BSA’ların üretim maliyetleri düşüktür. Bazı BSA’lar bulaşıcıdır. Bulaşma insandan-insana, hayvandan-hayvana olabildiği gibi hayvandan-insana ve insandan-hayvana da olabilmektedir. BSA’lar beş duyu ile hissedilemezler. BSA’ları hızlı tespit edebilen cihaz ve biyosensörler araştırma aşamasındadır. BSA’ların retroaktivite tehlikesi vardır. Bu tehlikeden korunmak için aşı ve serum uygulamaları yapılmaktadır.

BSA’ların hastalık oluşturabilmesi için insan vücuduna girmesi gerekmektedir. BSA’lar insan vücuduna; solunum, sindirim, deri, üreme organları ve göz konjonktivaları yolu olmak üzere 5 ana yolla girer. Hastalığın doğal yayılımı ile vücuda giriş yolu ilişkilidir.

Biyolojik bir savaşa karşı savunma; kullanılan biyolojik savaş ajanının özelliklerini bilerek zamanında tespit etmekle başlar. Böylece saldırıya maruz kalmış personel uyarılabilir ve saldırıdan sonra BSA’ların personel üzerindeki etkisi önlenebilir veya azaltılabilir. Dolayısı ile biyolojik savaşa karşı savunma; öncelikle BSA kullanılmasını önleme veya önlenemiyorsa meydana gelecek saldırıda/ taarruzda BSA’ların personel üzerindeki etkilerini en aza indirme veya yok etme ögelerini içerir. Bunun için öncelikle saldırıda/taarruzda BSA kullanılıp kullanılmadığı tanımlanmalıdır. Ortaya çıkan belirtilerin ya da hastalığın salgın bir durum olup olmadığı ortaya konulmalıdır.

İnsanlık tarihinde çok eski çağlardan beri biyolojik silahlar kullanılmaktadır. Tarihte bilinen en eski BSA kullanımı M.Ö. 14. yy’a dayanmaktadır. Hititler tarafından bulaşıcı hastalığa yakalanmış insan ve hayvanların düşman bölgesine gönderilerek bugün Tularemi olarak bilinen hastalık ile salgın oluşturmak amaçlanmıştır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Kimyasal ve biyolojik silahların kullanımı ilk kez 1925 yılında, 40 ülkenin Cenevre Protokolünü imzalaması ile yasaklanmıştır. Cenevre Protokolü ile BSA’ların araştırılması,
geliştirilmesi, silahlandırılması ve stok yapılması hakkında bir kısıtlama getirilmemiştir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Uygun bir çözücüde çözdürülmüş etken madde ile itici gazdan oluşan ve aletle çevreye
püskürtüldüğü zaman küçük tanecikler halinde yayılan karışıma “Aerosol” denilmektedir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Bakterilerin özellikleri aşağıdaki gibidir;
• Çıplak gözle görülemeyen tek hücreli canlılardır.
• Genel olarak çapları 0.5-1 μm ve boyları 1-5 μm arasındadır.
• Çekirdek, stoplazma ve hücre membranları vardır.
• Basit bölünme ile ürer.
• Doğada her yerde bulunabilir.
• Antibiyotikler ile tedavi edilir.
• Gıda, sağlık, eczacılık ve kozmetik sektörlerinde faydalı kullanım alanları vardır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Hayvan kaynaklı toksinler hayvanların doğal olarak ürettikleri zehirlerdir. Biyolojik savaş  açısından önemli olan hayvan kaynaklı başlıca toksinler;
1. Kobratoksin (Kobra yılan zehiri),
2. Erabutoksin (Deniz yılanı zehiri),
3. Batrakotoksin (Kurbağa zehiri) dir. Doğru cevap C şıkkıdır.

B gurubu biyolojik savaş ajanlarının ortak özellikleri aşağıdaki gibidir;
• Yayılmaları orta derecede kolaydır.
• Orta derecede bulaşıcıdırlar.
• Düşük ölüm oranları ile sonuçlanır.
• Özel geliştirilmiş tanı kapasitesi ve gelişmiş hastalık gözetimi gerektirirler. Doğru cevap C şıkkıdır.

BSA’ların üretim maliyetleri düşüktür. Bir km2’de yaşayan kişilerin %50’sinin ölümüne neden olan doz (LD50) baz alınarak maliyet hesaplandığında, konvansiyonel silahlar 2000 $’a, nükleer silahlar 800 $’a, kimyasal silahlar ise 600 $’a üretilmektedir. Aynı etki biyolojik silahlar ile sadece 1 $’a mal olmaktadır. Bu nedenle biyolojik silahlar “Fakirin Atom Bombası” olarak tanımlanmaktadır.

Bazı BSA’lar bulaşıcıdır. Bulaşma insandan-insana, hayvandan-hayvana olabildiği gibi hayvandan-insana ve insandan-hayvana da olabilmektedir.

BSA’ların kuluçka süresi vardır. BSA’lar atıldıkları bölgede hemen hastalık meydana getirmezler. Hastalıkların ortaya çıkması için belirli bir zaman geçmesi gerekmektedir.

BSA’lar beş duyu ile hissedilemezler. BSA’ları hızlı tespit edebilen cihaz ve biyosensörler araştırma aşamasındadır. Hali hazırda kullanılan bu tip cihazların belirleme yetenekleri çok sınırlıdır.

BSA’lar %60-80 nem oranı olan ortamlarda canlılıklarını devam ettirip etkili olmaktadırlar. Dolayısıyla çok kuru ve çok sıcak ortamlar, mikroorganizmaların hayatta kalma sürelerini kısaltmaktadır. Doğru cevap B şıkkıdır?

Halk sağlığı açısından önemli olan başlıca vektörler ve bulaştırdıkları hastalıklar aşağıdaki gibidir:
• Karasinek: Tifo, kolera, dizanteri,
• Sivrisinek: Sıtma, ensefalit,
• Bit: Tifüs,
• Pire: Veba,
• Kene: KKKA (Kırım Kongo Kanamalı Ateşi),
• Çeçe sineği: Afrika uyku hastalığı. Doğru cevap D şıkkıdır.

Biyolojik savaşa karşı saldırı sırasında alınması gereken pasif savunma tedbirleri aşağıdaki gibidir;

• Koruyucu maske takılır.
• Elbiseler iliklenmeli, vücudun açık olan yerleri kapatılmalıdır.
• Standart iyi kalitedeki kumaşlar BSA’lara karşı yeterli bir koruma sağlamaktadır.
• Açıktaki yaralar mutlaka kapatılmalıdır. Doğru cevap A şıkkıdır.

BSA olarak kullanılabilecek başlıca virüsler ve sebep oldukları hastalıklar aşağıda listelenmiştir.
1. Variola major (Çiçek hastalığı),
2. Arenavirüsler (Ebola, Marburg),
3. HIV (AIDS),
4. Poliovirus (Çocuk felci),
5. İnfluenza virüsleri (Grip). Doğru cevap E şıkkıdır.