KBRN SAVUNMA VE GÜVENLİK

Toksik etkileri sonucunda canlıları; öldürme, yaralama veya temel yaşam fonksiyonlarını bozarak etkisiz hâle getirme gibi özelliklere sahip kimyasal maddelere genel olarak kimyasal savaş ajanı denilmektedir.

1993 yılında imzalanan kimyasal silahlar konvansiyonu; kimyasal savaş ajanlarını kullanmak için gerekli cihaz ve mühimmatlar ile bunların kullanımına yönelik özel olarak tasarlanmış her türlü teçhizatı kimyasal silah olarak tanımlamıştır.

Kimyasal ajanlara karşı korunma ihtiyacı, ilk olarak I. Dünya Savaşı sırasında Almanların klor gazı kullanmasıyla ortaya çıkmıştır.

Sarımsak kokulu ve koyu kahve renge sahip olan hardal gazı ciltte yanmaya sebep olmaktadır.

Almanya savaş alanında ilk kez kimyasal silah kul- lanan ülkedir. İlk kimyasal silah kullanımını, 27 Ekim 1924’de İngilizlere karşı gerçekleştirmiştir. Bu saldırıda içlerinde göz yaşartıcı etkiye sahip kimyasallar bulunan top mermileri kullanılmıştır.

Kimyasal savaş ajanları Toksikolojik özelliklerine göre; Sinir ajanları, Yakıcı ajanlar, Kan zehirleyici ajanlar, Boğucu ajanlar. Öldürücü olmayan kimyasal ajanlardır. Uçucu ajanlar ise uçuculuğuna göre sınıflandırılan ajanlardır.

II. Dünya Savaşı esnasında ve sonrasında yeni ve daha etkili ajanlar üretmek için çalışmalar artarak devam etmiştir. İlk bulunan sinir ajanı tabundur.

Soman (GD), G sinir ajanları içerisinde, öldürücü etkisi en yüksek olan kimyasal ajandır. VX, sinir sistemini etkileyen kimyasal ajanlar arasında en ölümcül olanıdır.

Uyuşturucu ajan olarak kullanılan diğer bir kimyasal, liserjik asit dietilamiddir (LSD).

Kimyasal savunmanın kurulmasında dört önemli basamak vardır. Bunlar; korunma, kimyasal ajanı tanıma ve saptama, dekontaminasyon (temizlenme) ve eğitimdir.

Bu silahlar; insanları öldürmenin yanında, bitkisel ve hayvansal besin stoklarını bulaş ile kul­lanılamaz hâle getirme, ekonomik değeri yüksek hedefleri işlemez hâle getirme, asker ve sivil per­soneli koruyucu giysi ve araç kullanmak zorunda bırakarak hareket kabiliyetlerini azaltma ve aske­ri birlikleri istenilmeyen yönlere sevk etme gibi amaçlarla kullanılır.

Rahatsız edici bir kokusu ve yeşilimsi sarı renge sahip olan klor gazı, I. Dünya Savaşı’nda kullanılan ilk kimyasal ajandır. Almanlar klor gazı dolu olan kutuları rüzgâra doğru atarak içerisindeki gazın ya­yılmasını sağlamıştır.

Kimyasal savaş ajanlarının, terör eyleminde ilk kez kullanımı Japonya’da olmuştur. Japonya’da dinî bir örgüte mensup teröristler, mahkemede kendileri aleyhinde karar alan 3 hakimi öldürmek için kimyasal savaş ajanı kullanmıştır.

Kimyasal sa­vaş ajanları fiziksel hal, toksikolojik özellik ve uçuculuklarına şu şekilde sınıflandırılabilirler:

1) Fiziksel hâline göre: Katı, sıvı, gaz, aerosol, ve buhar.

2) Toksikolojik özelliklerine göre: Sinir ajanları, yakıcı ajanlar, kan zehirleyici ajanlar, boğucu ajanlar ve öldürücü olmayan kimyasal ajanlar. 

3) Uçuculuğuna göre: Kalıcı ajanlar ve uçucu ajanlar.

Günümüzde hardal gazı olarak ifade edilen yakıcı ajan damıtılmış iperittir. Saf hâli renksiz olan bu kimyasal, başka kimyasallarla beraber kul­lanıldığında rengi sarıya dönebilmektedir. Sarımsak benzeri keskin bir kokuya sahiptir. Vücutta kabarcıklar oluşmasına neden olmaktadır. Kolay bir şekilde üretilebilmesi, tahta, deri, kauçuk, plastik gibi yüzeylerden geçebilmesi nede­niyle en tehlikeli kimyasal ajanlardan biridir.

Akciğer dokularını tahriş ederek ödem oluşturan ve solunumu güçleştiren ajanlar, boğucu ajanlar ola­rak gruplandırılmaktadırlar. Fosgen (CG), difosgen (DP), klor (Cl) ve kloropikrin (PS) bu grupta yer almaktadırlar.

Kan zehirleyici ajanlar, solunum veya sindirim yoluyla vücuda girerek, kana karıştıktan sonra vücuttaki hücrelerin oksijen kullanmasına engel olan kimyasal ajanlardır. Zararlı etkilerini genel olarak, dolaşım, sindirim ve merkezi sinir sistemi üzerinde göstermektedirler. Kana karışmasından kısa bir süre sonra nefes alıp vermede ciddi sorunlar yaratmaktadırlar.

Kan zehirleyici ajanların fizyolojik etkileri; bu­run ve boğazda tahriş, göğüste sıkışma, boğulma hissi, öksürük, titreme, soluk alıp vermede artış, nefes alırken zorlanma, nefes alıp verirken nefes borusunda acı hissedilmesi, gözlerde kızarıklık ve yaşarma, baş ağrısı, bayılma hissi, mide bulantısı ve kusma, dudaklarda ve ciltte renk değişimi olarak sıralanabilmektedir. Oluşacak belirtilerin türü ve şiddeti, kan zehirleyici ajanın cinsine, derişimine ve maruz kalınan süreye bağlı olarak değişmektedir.

Zehirli endüstriyel kimyasal maddeler; tehlike derecelerine bağlı olarak, yüksek, orta ve düşük olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Yüksek derecede tehlikeli kimyasal maddeler klor, amonyak, formaldehit, kükürt dioksit, flor, sülfürik asit, hidrojen klorür, hidrojen sülfür; orta derecede tehlikeli kimyasal maddeler karbon monoksit, dimetil sülfat, etilen dibromür, metil bromür; düşük derecede zehirli kimyasal maddeler ise bromür, klor triflorür, etilen diamin, hidrojen iyodür, azot oksit ve parationdur.

Kimyasal ajandan temizlenme, kimyasal saldırı sonucu yaralanan veya o bölgede bulunanlar için uygulanan ilk işlemdir. Temizleme işlemi, fiziksel te­mizleme ve kimyasal nötralizasyon ile yapılmaktadır. Fiziksel temizlemede, kimyasal ajan ile kirlen­miş olan kişi veya malzeme, bol su veya su bazlı maddelerle yıkanmaktadır. Fiziksel temizlemenin en önemli avantajı, kimyasal ajanın cinsine bağlı olmaksızın uygulanabilmesidir. Kimyasal nötra­lizasyon yönteminde, su/sabun ile yıkama, klorlu çözeltiler, sodyum bikarbonat, kalsiyum hidrok­sit kullanılmaktadır. Bu maddeler kimyasal ajanı parçalayarak veya yükseltgeyerek etkisiz hâle getir­mektedir.