Temizlik Malzemeleri

Temizlik sürecinde ekipman kadar, kimyasallar da son derece önemlidir. Kirin ortadan kaldırılmasında, kimyasalların ya da temizlik maddelerinin önemli bir işlevi vardır. Dikkat edilmesi gereken,  insan ve çevre sağlığını tehdit edebilen temizlik kimyasallarının doğru, güvenli ve amacına uygun olarak kullanımıdır. Özellikle aşırı kimyasal kullanımından kaçınılması gerekmektedir.

Yüzeyler ve kirin yapısının bilinmesi ekipman seçimini ve temizlik işlerini kolaylaştırır. Temizlik ekipmanları kullanım amacına göre evsel temizlik ekipmanları ve endüstriyel temizlik ekipmanları olmak üzere iki gruba ayrılır. Evsel ve endüstriyel temizlik ekipmanlarından bazıları günümüzde insan gücü olmaksızın çalışan araçlar olarak yeniden tasarlanmış ve insansız/otonom temizlik ekipmanları adıyla yeni bir gruplandırma ihtiyacı ortaya çıkarmıştır.

Kıl fırçaların en iyisi at kılından yapılmış olanlardır. Bu fırçaların kıllarının uzunluğu 4-5 cm ve tahta kısmının sağlam olması gerekir.

• Mavi ve beyaz bezler; ofis, oda, duvar, mobilya ve cam temizliğinde,
• Yeşil bezler; mutfak alanlarında,
• Sarı bezler; lavabo, fayans, duş, sauna gibi sıhhi alanlarda,
• Kırmızı bezler; klozet, pisuvar ve bide temizliğinde kullanılmalıdır.

TÜBİTAK Ar-Ge desteği ile startup olarak geliştirilen ve uzaktan cep telefonu ile kumanda edilen insansız halı temizleme robotudur. Zemin temizliğinde kullanılan bu robot, halıyı süpürdükten sonra güçlü UVC ışıması ve ozon gazı ile süpürülen yeri dezenfekte ederek kötü kokuları da gidermektedir.

• Çözelti: Beklemekle ayrışmayan eşit dağılmış (homojen) karışımlardır. Çözünmüş kirler tekrar yüzeye çökmez.
• Süspansiyon: Suda çözünmeyen katı bir maddenin çok ince bir toz hâline getirilip suda iyice karıştırılmasıyla elde edilen eşit dağılmamış (heterojen) karışıma süspansiyon denir. Bu şekilde oluşan kirler kararsızdırlar; tane büyüklüğüne ve cinsine bağlı olarak zamanla ayrışarak çöker.
• Emülsiyon: Su ve yağ gibi birbiri içinde çözülmeyen iki sıvının karıştırılmasıyla emülsiyon adı verilen heterojen bir karışım oluşur. Bu karışım kendi hâline bırakılırsa er ya da geç iki tabaka olarak ayrılır.

• Noniyonik aktif maddeler: Katyonik ve anyoniklere oranla daha yüksek fiyatlı olan noniyonik yüzey aktifler, güçlü kir çıkarma özelliğine sahiptir. Ancak yağ ve kirleri çıkarırken su sertliğinden ve düşük sıcaklıktan etkilenmez. Köpüksüz olduğundan otomatik yıkayıcılar için elverişlidir. Ayrıca alkali ortamda temizlenmemesi gereken malzemelerin temizliğinde tercih edilir.
• Amfoterik aktif    maddeler: Yapılarında anyonik aktif maddelerin temizleme ve katyonik aktif maddelerin yumuşatma özelliğini taşırlar. Amfoterik aktif maddelerin yapıları karmaşık olup temizleme gücü yüksek ve cilde zararsızdır. Daha çok kozmetik sanayiinde tercih edilir.

Deterjanların içerisine makinelerin metal yüzeylerine zarar vermemesi için ilave edilen ve alkalilik kontrolünde geliştirici bir bileşen olan maddelerdir. Özellikle bir korozyon önleyici olan sodyum silikat, genellikle renksiz olup işlemlerle yeşilimsi veya mavimsi bir renk alırlar. Bu madde, ince bir tabaka oluşturarak metal yüzeylerin kaplanmasını sağlar. Bununla birlikte metal yüzeyler için iyi bir temizlik maddesidir.

Sulandırılmamış ya da seyreltik asitlerin dikkatli kullanılması gerekir. Özellikle çok yakıcı ve kaşındırıcı etkisi nedeniyle, sülfürik ve hidroklorik asitler kullanılırken cilde ve giysilere temas etmemelidir. Bu tür asitler plastik, mermer ve ahşap yüzeylerde de kullanılmaz. Daha çok leke çıkarma, yağ çözme, koku giderme, tuvalet temizliğinde mikroorganizmaları öldürme, merdiven, alçı, beton vb. yüzeyleri temizleme şeklinde kullanılır. Sirke, limon suyu gibi doğal asitlerin kullanım yeri ise daha geniştir. Bir asetik asit olarak sirke, koku gidermenin yanı sıra bir miktar dezenfektan özelliği de taşıyan doğal bir asittir. Sitrik asit olarak bilinen diğer bir doğal asit de limon suyudur ve sirke ile benzer özelliklere sahiptir. Bitki kökenli doğal asitlerden bir diğeri olan oksalik asit ise kristal hâlde olup pas lekesinin giderilmesinde çok etkindir. Suyla temasından çıkan buhar için dikkatli olunmalıdır.

Temizlik maddelerinin kullanım miktarı

Temizlikte kullanılan suyun sıcaklığı

Temizlik maddesinin yüzeyle temasa geçme süresi

Ovma süresi

Temizlik maddesinin yüzeye uygunluğu

Temizlik çözeltisinin kullanım süresi

Durulama

Temizlik maddelerinin birbiri ile uyumu

Temizlik maddesinin uygun ambalajı

Temizlik ekipmanları kullanım amacına göre evsel temizlik ekipmanları ve endüstriyel temizlik ekipmanları olmak üzere iki gruba ayrılır.

Toz bezleri ile iyi bir temizlik yapılabilmesi için tüy ve hav bırakmayan kumaşlardan olmasına da dikkat edilmesi gerekir.

Zemin Yıkama Makineleri (Temizlik Otomatları) Her tür zeminde kolaylıkla kullanılabilen ovalama, şampuanlama ve yıkama yapan makinelerdir. Yerdeki kirli atık suyun ve köpüğün kirli su kazanına tekrar toplanması, makine tarafından sağlandığı için tek kişi bile rahatlıkla zemin temizliği yapabilir. Bu makineler, kirli zeminlerden geçtiğinde arkasında temizlenmiş bir alan bırakmaktadır. Bir fırçalama pedi ile yerleri ovalayan makine bu arada şampuanlamayı da yapabilir. Köpüklü ve ıslak yıkamalarda ise fazla su ve köpük daha sonra vakum ile emilerek toplanır. Bu makineler, tekerlekli olmasının yanı sıra püskürtme ve emme ucu sayesinde temizliği kolay hâle getirir. Püskürtme seti aynı zamanda alanların yıkanmasında iş gücü bakımından da bir tasarruf sağlar.

Buharlı Temizleme Makineleri Yüksek basınçlı buhar makineleri ortamlarda bulunan mikroorganizmaların ve halılarda bulunan akarların (maytların) herhangi bir temizlik maddesi kullanılmadan yok edilmesinde kullanılır.

Renk kodlama sistemi kurularak mekânlardaki temizlik araç ve gereçlerinin neden olduğu çapraz bulaşma en aza indirilmektir.

Süspansiyon: Suda çözünmeyen katı bir maddenin çok ince bir toz hâline getirilip suda iyice karıştırılmasıyla elde edilen eşit dağılmamış (heterojen) karışıma süspansiyon denir. Bu şekilde oluşan kirler kararsızdırlar; tane büyüklüğüne ve cinsine bağlı olarak zamanla ayrışarak çöker.

Tensid olarak da adlandırılan yüzey aktif maddeler, bir tarafı  su tarafından çekilen (hidrofil), diğer tarafı su tarafından iletilen (hidrofob) olarak iki grubu molekülünde birleştiren bir yapıdan meydana gelir. Bu maddeler, suyun yüzey ile temas ettiği alanı genişleterek çamaşır lifleri arasındaki boşluklarına nüfuz etmesini sağlamaktadır.

Anyonik aktif maddeler: Suda çözündükleri hidrofil uçları anyon oluşturur. Sentetik temizlik maddelerinde (çamaşır deterjanları, bulaşık deterjanları vb.) en çok kullanılan yüzey aktif maddedir. Sıcaklıkla etkisi ve çözünürlüğü artan anyonik maddeler, hafif kirleri çıkarıcı özelliğinden dolayı güvenlidir. Çok köpüren ve su sertliğinden olumsuz etkilenen bir yapıya sahip olduğundan matik (otomatik yıkama makineleri için) olmayan, elle yıkama kimyasallarında kullanılır

İyon Değiştiriciler

Çevre kirliliği nedeniyle bazı ülkelerde fosfat yerine kullanılabilecek bir alternatif olan iyon değiştiriciler, sudaki kalsiyum ve magnezyum iyonlarını sodyum iyonuna çevirir.

Deterjanların yapısında bulunan tüm maddelerin ve yüzdelik oranlarının, ambalajlarında belirtilmesi hususu 27 Ocak 2018 tarihli 30314 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Deterjanlar Hakkında Yönetmelik” hükümlerine uygun olarak uygulanmaktadır.