KARŞILAŞTIRMALI SİYASAL SİSTEMLER

Marshall yardım programının ülkeler arasındaki paylaşımını düzenli olarak sağlayacak bir yapıya duyulan ihtiyaç sonucu 16 Haziran 1948’de kurulan Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü (AEİÖ) bütünleşme ve ekonomik ilişkilerin yakınlığını somutlaştıran bir örnek olmuştur.

Robert Schuman 9 Mayıs 1950’de “Dünya barışını tehdit eden tehlikeler karşısında büyük yaratıcı çabalar olmaksızın barış teminat altına alınamaz. Avrupa elbette bir kerede, bir tek plana göre inşa edilemez. Ancak, Avrupa’da birlik oluşturulmasını sağlayacak somut başarılar üzerine inşa edilebilir” diyerek, bugünkü AB’nin temellerini atmıştır. Bu sebeple 9 Mayıs, Avrupa Birliği’nin temellerinin atıldığı tarih olup Avrupa Günü olarak kutlanmaktadır.

AKÇT’nin kısa sürede göstermiş olduğu başarı Avrupa’da bütünleşmenin daha ileri götürülmesi arzusu ile birleşince, 1957 tarihinde altı Batı Avrupa Devleti (Batı Almanya, Fransa, Belçika, Hollanda, Lüksemburg ve İtalya) arasında imzalanan “Roma Antlaşması” ile kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) bugünkü Avrupa Birliği’nin temellerini atmıştır.

Daha önce Bakanlar Konseyi olarak bilinen AB Konseyi, Avrupa Birliği’nin merkezi karar verme otoritesidir ve bu nedenle yasama yetkisini elinde bulundurmaktadır. Konsey her üye devletin hükümetini temsil eden Bakanlar düzeyinde oluşmakla birlikte, ele alınacak konuya göre ilgili bakanların görev alanına göre adlandırılmaktadır.

Avrupa Komisyonu, yasama sürecini başlatan, ayrıca Birliğin yürütme organı olarak AB müktesebatını, bütçeyi ve programları uygulamaktan ve idari denetimden sorumlu kurumdur. Avrupa Komisyonu, her bir üye devletten bir kişinin yer aldığı 28 üyeden oluşur.

Avrupa Birliği’nin “demokratik denetim organı” Avrupa Parlamentosu’dur. Avrupa Parlamentosu, AB kurumları içinde doğrudan halk tarafından seçimle belirlenen tek organdır.

Avrupa Birliği Adalet Divanı, AT Hukukunun gelişmesinde önemli rol oynayan ve AB’yi diğer
uluslararası örgütlerden ayıran supranasyonelliğinin en temel unsurlarından biridir. Divan, Parlamento gibi ulusal devletlerdeki sistemlere benzer bir başka mekanizmadır. Divan’ın yargı yetkisi demokratik politik sistemlerde bulunan süreçlere karşılık gelir ve Divan Topluluk Hukuku’nun uygulanmasından sorumludur.

Sayıştay’ın temel görevi, AB bütçesinin doğru bir şekilde kullanılmasını sağlamaktır. Bu görevi yerine getirirken AB gelirleri veya harcamalarını idare eden her türlü kurumun kayıtlarını inceleyebilir; gerektiğinde yerinde denetleme yapabilir.

Robert Schuman 9 Mayıs 1950’de “Dünya barışını tehdit eden tehlikeler karşısında büyük yaratıcı çabalar olmaksızın barış teminat altına alınamaz. Avrupa elbette bir kerede, bir tek plana göre inşa edilemez. Ancak, Avrupa’da birlik oluşturulmasını sağlayacak somut başarılar üzerine inşa edilebilir” diyerek, bugünkü AB’nin temellerini atmıştır. Bu sebeple 9 Mayıs, Avrupa Birliği’nin temellerinin atıldığı tarih olup Avrupa Günü olarak kutlanmaktadır.

1957 tarihinde altı Batı Avrupa Devleti (Batı Almanya, Fransa, Belçika, Hollanda, Lüksemburg ve İtalya) arasında imzalanan “Roma Antlaşması” ile kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) bugünkü Avrupa Birliği’nin temellerini atmıştır. İngiltere bunlardan biri değildir.

AB Kurumları, Topluluğun temel yapısını teşkil eden Konsey, Komisyon, Avrupa Parlamentosu, Avrupa Toplulukları Adalet Divanı (ATAD), Sayıştay ve danışsal rol üstlenen Ekonomik ve Sosyal Komite ile Bölgeler Komitesidir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ise AB'ye değil Avrupa Konseyi'ne bağlıdır. 

Avrupa Birliği’nin “demokratik denetim organı” Avrupa Parlamentosu’dur. Avrupa Parlamentosu, AB kurumları içinde doğrudan halk tarafından seçimle belirlenen tek organdır.

II. Dünya Savaşı sonrasında Batı Avrupa’yı birleştirmeye iten sebeplerden birisi de, ABD’nin Marshall Planı’dır. ABD ekonomisini canlandırma ve yeni pazar olanakları bulma gibi amaçlar taşıyan bu proje, diğer taraftan da Avrupa’da somut işbirliğinin ilk uygulama olanağını yaratmıştır. Söz konusu yardım programının ülkeler arasındaki paylaşımını düzenli olarak sağlayacak bir yapıya duyulan ihtiyaç sonucu 16 Haziran 1948’de kurulan Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü (AEİÖ) bütünleşme ve ekonomik ilişkilerin yakınlığını somutlaştıran bir örnek olmuştur. Bu süreçte Benelux ülkelerinin (Belçika, Hollanda ve Lüksemburg) kendi aralarında gümrük tarifelerini tedrici olarak kaldırmayı hedefledikleri Benelüks Gümrük Birliği, ekonomik ve siyasi anlamda üç ülkenin sıkı bir işbirliğine girmesine olanak sağlayarak, Avrupa bütünleşmesine önemli katkı sağlamıştır (Dinan, 2008, 45; Dedeoğlu, 1996, 71). AEİÖ’nün kurulması Avrupa’nın bütünleşme çabalarında çok önemli bir adımdır. Zira AEİÖ’nün amacına ulaşması, bütünleşme yanlısı Avrupalıları daha da cesaretlendirmiş; 1949’da kurulan Avrupa Konseyi ile Avrupa ülkeleri arasında siyasi dayanışmada önemli bir aşama kaydedilmiştir. Diğer taraftan, Marshall Planı’nın Batı Avrupa Ekonomisini giderek ABD’ye bağımlı bir hale getirebileceğinin birkaç yıllık tecrübeyle öngörülmesi, Avrupa’nın bütünleşmesi için Batı Avrupalı devlet adamlarını farklı çözüm yolları düşünmeye itmiştir

AKÇT’nin kısa sürede göstermiş olduğu başarı Avrupa’da bütünleşmenin daha ileri götürülmesi arzusu ile birleşince, 1957 tarihinde altı Batı Avrupa Devleti (Batı Almanya, Fransa, Belçika, Hollanda, Lüksemburg ve İtalya) arasında imzalanan “Roma Antlaşması” ile kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)
bugünkü Avrupa Birliği’nin temellerini atmıştır. AET’ye hukuken ve fiilen uluslarüstü bir kuruluş olma niteliğini kazandıran söz konusu Antlaşma, 1958 tarihinde yürürlüğe girmiştir.