Otoriter Rejimler

Otoriter rejimler fikir, örgütlenme, haber alma ve muhalefet özgürlüğünün kısıtlı olduğu veya bulunmadığı, yönetenlerin siyasal yetkeleri belirlemelerinin söz konusu olmadığı rejimlerdir. 

Dekolonizasyon, bir sömürge devletinin bağımsızlığını kazanma sürecine verilen addır. 

Bir ülkenin gelir düzeyi yükseldikçe o ülkede askeri darbe görülme olasılığı da önemli ölçüde azalır. Modern siyasal tarihte darbe yaşamış en zengin ülke olan 1976 Arjantin’inde kişi başına düşen milli gelir 4000 Amerikan doları civarındaydı. 

Bu sorunun cevabı üç ana grubun varlığına işaret etmektedir: askeri cunta yönetimi, tek parti yönetimi ve lider temelli dikta yönetimi.

Komünizm ile yönetilen ülkelerin sayısı 1980’lerin başında en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Sovyetler Birliği’nin yıkılmasından önceki on yılda bir Uzakdoğu ülkesi olan Vietnam’dan Karayip adalarındaki Küba’ya, Afrika kıtasının güneydoğu ucunda yer alan Mozambik’e kadar çeşitli örnekler sergilemişlerdir. Ayrıca Doğu Avrupa’daki Varşova Paktı üyesi olan Polonya’dan Romanya’ya kadar bir düzineden fazla ülke bu tür tek-parti sistemi ile yönetilmekteydi. Bu süre zarfında, dünya’daki örnekleri de iki düzineden fazla sayıdaydı (Geddes, 1999). 

Bir siyasi liderin politik destek karşılığı kişi ve zümrelere devletin kaynaklarını kullanarak maddi çıkar sağlamasına patronaj sistemi denir. 

İspanyolca bir sözcük olan autogolpe sivil iktidarın kendine darbe yapması anlamına gelir. Japon asıllı lider Alberto Fujimori’nin 1992’de Peru devlet başkanı iken parlamento ve yargıyı lağvedip iktidarı kendi bünyesinde topladığı sivil darbe, bu terimi siyaset bilimi yazınına kazandırmıştır. Julius Sezar’ın Roma Senatosu’nu lağvedip kendisini imparator ilan ettiği sivil darbeyi de tarihteki ilk ve en ünlü autogolpe örneği olarak kabul edebiliriz. 

Liderin bir taraftan devletin kaynaklarının kullanımı üzerinde sınırsız yetkisi bulunduğu, diğer taraftan bu gücü yakınlarını kayırmak için kullandığı rejimlere neopatrimonyal rejimler denmektedir.

Askeri cunta, tek parti yönetimi ve dikta yönetimini bünyesinde barındıran otoriter rejimlere melez otoriter rejimler denir. Bir diktatör için, devletin yönetimini elinde bulunduran orduyu kontrolüne almak, tüm devlet birimlerini kontrol altına almaktan daha olasıdır. Ancak, bu melez rejim, tek-parti rejimleri kadar toplumun derinliklerine nüfuz edemez. Dolayısıyla, toplum içinde ortaya çıkan hoşnutsuzlukları gidermek için çoğunlukla baskı mekanizmasını kullanmak zorunda kalır. Bu açmaz ise bu rejimlerin halklarına müreffeh bir yaşam sunma şanslarını kısıtlar.

Idi Amin 1971-1979 yılları arası Uganda’yı, Rafael Truijillo 1930-1961 yılları arasında Dominik Cumhuriyeti’ni, Augusto Pinochet ise 1973-1989 yılları arası Şili’yi melez bir rejimle ordu desteğini kullanarak yönetmişlerdir. 

Çavuşesku’nun Romanya’sı, Castro’nun Küba’sı ve Mengistu’nun Etiyopya’sı Komünist tek parti sisteminden diktatörlüğe kayan sistemlerin önemli örneklerindendir. 

Baskı kurma, sisteme bağlama ve lider kültü yaratma. 

Devlet tarafından organize edilmiş ve silahlandırılmış, ancak devletle resmi bir bağı olmayan rejim düşmanı olarak tanımlanan nesnel hedeflerin korkutulması ve imha edilmesinde kullanılan askeri nitelikteki örgütlerdir.

Kuzey Kore’nin ilk diktatörü Kim Il Sung’un “ebedi lider” olarak anılması veya Türkmenistan’ın eski diktatörü Saparmurat Niyazov Türkmenbaşı’nın takvimdeki ayların isimlerini aile fertlerinin isimleriyle değiştirmesi lider kültü inşası sırasında atılan adımlara örnek teşkil ederler.

Seçimlerin düzenli bir şekilde yapıldığı ve bu seçimlerde anlamlı bir siyasi yarışmanın olduğu bir kısım otoriter rejimlere seçimsel demokrasi, “plebisitsel” (referanduma dayanan) demokrasi, yarışmacı otoriter rejimler gibi isimler de verilmiştir. 

Soğuk Savaş sonrası, özellikle 2000’li yıllarda Rusya seçimsel demokrasi türünün iyi bir örneği olmuştur. 

1939 yılında kazanılan iç savaş sonrasından 1975 yılında Franco'nun  ölümüne kadar olan yıllar arasında yaşanmıştır. 

Franco dönemi İspanya’sı (1939-1975) tek-adam sistemini örnekleyen bir otoriter rejimdir. Bazı siyaset bilimciler Franco rejimini faşist bir totaliter rejim olarak tanımlar. Ancak sınırlı da olsa çoğulcu siyasal yapıya izin vermiş olması, sistemin zayıf ve çok katmanlı ideolojik yapısının halkı topyekün mobilizasyondan sakınması ve Franco’nun sürdürdüğü politikaların genelde akılcı ve tahmin edilebilir olması bu rejimi Mussolini İtalya’sı ve Nazi Almanya’sından anlamlı bir biçimde ayırır.

Nazi Almanya’sı ile İkinci Dünya Savaşı sırasında yapmış olduğu ittifaktan dolayı galip ülkeler tarafından ekonomik yaptırımlara maruz bırakılmıştır.

Franco Dönemi’ni, İspanya’nın dünyadan tecrit edildiği 1959 öncesi ve Soğuk Savaş’ın zirveye çıkmasıyla ülkenin tekrar Batılı ülkeler arasına katıldığı 1959 sonrası olarak ikiye ayırabiliriz.

Soğuk Savaş döneminde Amerika Birleşik Devletleri’nin Sovyetlere karşı ittifak kurma isteği, anti-komünist bir ideolojiye de sahip olan İspanya’yı tekrar Batı’nın bir üyesi yapmıştır. Ülkeye uygulanan ekonomik ambargonun kalkması ile İspanya ekonomisi atağa geçmiş ve hızlı bir modernleşme yoluna girmiştir. 

Gerek şehirlerde (Policia Armada) gerekse kırsal kesimde (Guardia Civil) bu iş için özel kurduğu askeri inzibat güçleriyle bastırmıştır.