KARŞILAŞTIRMALI SİYASAL SİSTEMLER - Deneme Sınavı - 8

Üyelik müzakereleri 2005 yılında başlayan Hırvatistan’ın 2013 yılında AB’ye katılması ile birlikte üye sayısı 28’e, nüfusu ise 500 milyonun üzerine yükselmiştir. Doğru cevap E'dir.

Avrupa Birliği dünyada başka hiçbir uluslararası örgütte veya devlette olmayan özgün bir kurumsal sisteme sahiptir. Birliğin karar verme ve faaliyet mekanizması dört temel kurum tarafından sağlanmaktadır. Konsey, Komisyon, Parlamento ve Adalet Divanı’nın işbirliğine dayanan sistem hükümetlerarası ve uluslarüstü özelliklerin özgün bir şekilde bir araya geldiği kurumsal bir yapı oluşturmaktadır. AB Kurumları, Topluluğun temel yapısını teşkil eden Konsey, Komisyon, Avrupa Parlamentosu, Avrupa Toplulukları Adalet Divanı (ATAD), Sayıştay ve danışsal rol üstlenen Ekonomik ve Sosyal Komite ile Bölgeler Komitesidir. Avrupa kurumları üye devletlerarası antlaşmalardan doğmuş olup bu kurumlar aynı devletlerin hükümet temsilcileri kanalıyla birlik içerisinde güç kullanmaktadır. Üye devletlerden ve onun vatandaşlarından direkt vergi toplayamaması ve bu vergiyi tüm AB vatandaşları lehine kullanamaması AB’yi tipik federal sistemlerden ayıran özelliklerden biridir. Birliğin konfederal özelliklerini pekiştiren bir diğer unsur olarak, birlik yönetiminin üye devletler adına etkili bir dış politika yürütememesi sayılabilir. Doğru cevap C'dir.

Konseyin temel görevleri şu şekilde sıralanabilir: (1) Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan tasarıları ele alır ve yasalaşmasını sağlar. (2) Üye devletlerin genel ekonomi politikalarını koordine eder. (3) AB’nin ortak güvenlik ve dış politikasını belirler ve uygular. (4) AB adına, bir veya birden fazla ülke veya uluslararası kuruluşla anlaşmalar yapar. (5) Suçların önlenmesi ile ilgili konulardaki adli işbirliği ile polisiye alanlarda düzenlemeler yapar, üye ülkelerin faaliyetlerini koordine eder. (6) Avrupa Parlamentosu ile birlikte AB’nin bütçesinden sorumludur. B, C ve E seçenekleri Avrupa Komisyonu'nun görevleri arasında yer almaktadır. D seçeneğindeki görev ise Avrupa Parlemantosu'na aittir. Doğru cevap A'dır.

Yönetmelikler tüm üye devletler için tamamen bağlayıcı nitelikte olup doğrudan uygulanabilir etkiye sahiptir. Direktifler tek bir üye devletle ilgili olabilecekleri gibi tüm üye ülkeleri bağlayıcı da olabilmektedir. Kararlar hitap ettikleri taraflar için tamamen bağlayıcıdırlar. Üye ülkeleri, gerçek ve tüzel kişileri muhatap alabilirler. Mahkeme kararlarının oluşturduğu hukuk ilkelerinin tümüne ise “içtihat” adı verilmektedir. Avrupa Birliği hukukunda Adalet Divanı’nın içtihatları büyük önem taşımaktadır. Adalet Divanı’nın verdiği kararlar, 1952 yılından itibaren Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT), 1958’den itibaren Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve EU-RATOM olmak üzere, uzun yıllar boyunca çeşitli anlaşmazlıkların çözümünü sağlamış ve kapsamlı bir Topluluk içtihadı oluşmasıyla sonuçlanmıştır. Kurumların politika geliştirmede kullandıkları bir diğer araç da kurumlararası antlaşma veya bildirgelerdir. Kurumlararası antlaşma veya bildirgeler, Antlaşma’da yer alan belli bir maddeye ya da hükümetlerarası konferanslarda sunulan çerçeveye açıklık getirmek amacıyla kullanılmaktadır. Doğru cevap B'dir.

A, C, D ve E seçenekleri AB Adalet Divamı yargıçlarıyla ilgili bilgileri vermektedir. Ancak, yargıçlar, üye devletler hükümetlerince alınacak ortak bir kararla altı yıllık bir süre için atanırlar. Doğru cevap B'dir.

Divan her üye ülkeye bir tane karşılık gelmeküzere 28 yargıçtan (judge) ve sekiz umumi vekilden (advocates-general) oluşur. Yargıçlar, üye devletler hükümetlerince alınacak ortak bir kararla altı yıllık bir süre için atanırlar. Bu sürenin bitiminde üyeler tekrar göreve gelebilirler. Üyeler kendi aralarında bir başkan seçer ve bu seçim üç yılda bir yenilenir. Divan yargıçları, Adalet Divanı’nın merkezinin bulunduğu Lüksemburg’da oturmakla yükümlüdürler. Divan yargıçlarının bağımsızlıkları, statülerini düzenleyen çeşitli hükümler aracılığıyla güvence altına alınmıştır. Divan’da bulunan sekiz umumi vekil ise görüş hazırlayarak mahkemeye yardımcı olmakla görevlidir.

Avrupa Birliği ya da kısa adıyla AB, toprakları büyük ölçüde Avrupa kıtasında bulunan ve yirmi sekiz ülkeden oluşan siyasi ve ekonomik bir örgütlenmedir. 1993 yılında, Maastricht Antlaşması’nın imzalanması sonucu, var olan Avrupa Ekonomik Topluluğu’na yeni görev ve sorumluluk alanları yüklenmesiyle kurulmuştur.

Marshall yardım programının ülkeler arasındaki paylaşımını düzenli olarak sağlayacak bir yapıya duyulan ihtiyaç sonucu 16 Haziran 1948’de kurulan Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü (AEİÖ) bütünleşme ve ekonomik ilişkilerin yakınlığını somutlaştıran bir örnek olmuştur.

Robert Schuman 9 Mayıs 1950’de “Dünya barışını tehdit eden tehlikeler karşısında büyük yaratıcı çabalar olmaksızın barış teminat altına alınamaz. Avrupa elbette bir kerede, bir tek plana göre inşa edilemez. Ancak, Avrupa’da birlik oluşturulmasını sağlayacak somut başarılar üzerine inşa edilebilir” diyerek, bugünkü AB’nin temellerini atmıştır. Bu sebeple 9 Mayıs, Avrupa Birliği’nin temellerinin atıldığı tarih olup Avrupa Günü olarak kutlanmaktadır.

AKÇT’nin kısa sürede göstermiş olduğu başarı Avrupa’da bütünleşmenin daha ileri götürülmesi arzusu ile birleşince, 1957 tarihinde altı Batı Avrupa Devleti (Batı Almanya, Fransa, Belçika, Hollanda, Lüksemburg ve İtalya) arasında imzalanan “Roma Antlaşması” ile kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) bugünkü Avrupa Birliği’nin temellerini atmıştır.

Daha önce Bakanlar Konseyi olarak bilinen AB Konseyi, Avrupa Birliği’nin merkezi karar verme otoritesidir ve bu nedenle yasama yetkisini elinde bulundurmaktadır. Konsey her üye devletin hükümetini temsil eden Bakanlar düzeyinde oluşmakla birlikte, ele alınacak konuya göre ilgili bakanların görev alanına göre adlandırılmaktadır.

Avrupa Komisyonu, yasama sürecini başlatan, ayrıca Birliğin yürütme organı olarak AB müktesebatını, bütçeyi ve programları uygulamaktan ve idari denetimden sorumlu kurumdur. Avrupa Komisyonu, her bir üye devletten bir kişinin yer aldığı 28 üyeden oluşur.

Avrupa Birliği’nin “demokratik denetim organı” Avrupa Parlamentosu’dur. Avrupa Parlamentosu, AB kurumları içinde doğrudan halk tarafından seçimle belirlenen tek organdır.

Avrupa Birliği Adalet Divanı, AT Hukukunun gelişmesinde önemli rol oynayan ve AB’yi diğer
uluslararası örgütlerden ayıran supranasyonelliğinin en temel unsurlarından biridir. Divan, Parlamento gibi ulusal devletlerdeki sistemlere benzer bir başka mekanizmadır. Divan’ın yargı yetkisi demokratik politik sistemlerde bulunan süreçlere karşılık gelir ve Divan Topluluk Hukuku’nun uygulanmasından sorumludur.

Sayıştay’ın temel görevi, AB bütçesinin doğru bir şekilde kullanılmasını sağlamaktır. Bu görevi yerine getirirken AB gelirleri veya harcamalarını idare eden her türlü kurumun kayıtlarını inceleyebilir; gerektiğinde yerinde denetleme yapabilir.

Robert Schuman 9 Mayıs 1950’de “Dünya barışını tehdit eden tehlikeler karşısında büyük yaratıcı çabalar olmaksızın barış teminat altına alınamaz. Avrupa elbette bir kerede, bir tek plana göre inşa edilemez. Ancak, Avrupa’da birlik oluşturulmasını sağlayacak somut başarılar üzerine inşa edilebilir” diyerek, bugünkü AB’nin temellerini atmıştır. Bu sebeple 9 Mayıs, Avrupa Birliği’nin temellerinin atıldığı tarih olup Avrupa Günü olarak kutlanmaktadır.

1957 tarihinde altı Batı Avrupa Devleti (Batı Almanya, Fransa, Belçika, Hollanda, Lüksemburg ve İtalya) arasında imzalanan “Roma Antlaşması” ile kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) bugünkü Avrupa Birliği’nin temellerini atmıştır. İngiltere bunlardan biri değildir.

Avrupa topluluklarının kuruluşundan itibaren göstermiş oldukları başarılı gelişim, başlangıçta AT’ ye girmek istemeyen ülkelerin daha sonra topluluklara üyelik başvurusunda bulunmalarına yol açmıştır. 1961 yılında Topluluğa katılmak için müzakerelere başlayan İngiltere’nin başvurusu, Fransa Başkanı De Gaulle tarafından veto edilmiştir. 1969 yılında De Gaulle’ün istifasıyla İngiltere’nin önündeki engel kalkmış; 1973 yılında Danimarka ve İrlanda’yla birlikte İngiltere Topluluğa katılmıştır.