KARŞILAŞTIRMALI SİYASAL SİSTEMLER - Deneme Sınavı - 22

Juan Linz (1970) otoriter rejimleri totaliter rejimlerden ayıran özellikleri üç ana noktada toplamıştır. Otoriter rejimlerde (1) siyasal katılma sınırlıdır; (2) halkı siyasal olarak seferber (mobilize) edecek ve sistemi bir arada tutacak kapsamlı bir ideolojik yapı yoktur; (3) iktidardaki kişi veya grupların erkinin görece olarak sınırlı ve tahmin edilebilir olması söz konusudur.

Otoriter rejimlerde rejimin kurallarını askeri cunta, tek parti veya diktatör belirleyebilir.

Tek parti rejimleri içinde iki alt türden söz edebiliriz: Gelişmekte olan ülkelerdeki komünist parti uygulamaları ve diğer tek parti rejimleri.

Bir siyasi liderin politik destek karşılığı kişi ve zümrelere devletin kaynaklarını kullanarak maddi çıkar sağlamasına patronaj sistemi denir.

Liderin bir taraftan devletin kaynaklarının kullanımı üzerinde sınırsız yetkisi bulunduğu, diğer taraftan bu gücü yakınlarını kayırmak için kullandığı rejimlere neopatrimonyal rejimler denmektedir.

Otoriter rejimler yönettikleri halk üzerinde geniş bir kontrol sağlamak için üç ana yola başvururlar: baskı kurma, sisteme bağlama ve lider kültü yaratma.

Franco dönemi İspanya’sı (1939-1975) tek-adam sistemini örnekleyen bir otoriter rejimdir.

Tek-parti sistemleri otoriter rejimler arasında en istikrarlı ve yapısal açıdan en esnek olanıdır. Bu sistemin ana özelliği devletin yasama, yürütme ve yargı kollarının tek bir siyasi parti tarafından mutlak biçimde denetlenmesi ve işletilmesi, başka bir deyişle partinin devletle eşanlamlı hale gelmesidir.

İspanyolca bir sözcük olan autogolpe sivil iktidarın kendine darbe yapması anlamına gelir. Japon asıllı lider Alberto Fujimori’nin 1992’de Peru devlet başkanı iken parlamento ve yargıyı lağvedip iktidarı kendi bünyesinde topladığı sivil darbe, bu terimi siyaset bilimi yazınına kazandırmıştır. Julius Sezar’ın Roma Senatosu’nu lağvedip kendisini imparator ilan ettiği sivil darbeyi de tarihteki ilk ve en ünlü autogolpe örneği olarak kabul edebiliriz.

Liderin bir taraftan devletin kaynaklarının kullanımı üzerinde sınırsız yetkisi bulunduğu, diğer taraftan bu gücü yakınlarını kayırmak ve için kullandığı rejimlere neopatrimonyal rejimler denmektedir. Neopatrimonyal rejimleri, diğer dikta rejimlerinden ayıran en önemli özellik neopatrimonyal liderlerin iktidarda kalmak için devlet organlarını bilerek zayıf tutmasıdır.

Modern siyasal tarihte darbe yaşamış en zengin ülke Arjantin'dir. 1976 Arjantin’inde kişi başına düşen milli gelir 4000 Amerikan doları civarındadır. Doğru cevap B'dir.

Tek-parti sistemleri otoriter rejimler arasında en istikrarlı ve yapısal açıdan en esnek olanıdır. Doğru cevap C'dir.

Bir siyasi liderin politik destek karşılığı kişi ve zümrelere devletin kaynaklarını
kullanarak maddi çıkar sağlamasına patronaj sistemi denir. Doğru cevap B'dir.

Liderin bir taraftan devletin kaynaklarının kullanımı üzerinde sınırsız yetkisi bulunduğu, diğer taraftan bu gücü yakınlarını kayırmak için kullandığı rejimlere neopatrimonyal rejimler denmektedir. Doğru cevap E'dir.

Askeri cunta, tek parti yönetimi ve dikta yönetimini bünyesinde barındıran otoriter rejimlere melez otoriter rejimler denir. Doğru cevap D'dir.

Paramiliter güçler devlet tarafından organize edilmiş ve silahlandırılmış, ancak
devletle resmi bir bağı olmayan rejim düşmanı olarak tanımlanan nesnel hedeflerin korkutulması ve imha edilmesinde kullanılan askeri nitelikteki örgütlerdir. Doğru cevap A'dır.

Korporatist yapı otoriter sistemlere özgü olmayıp totaliter rejimlerden olan faşist İtalya’da icat edilmiştir. Doğru cevap C'dir.

İspanyol iç savaşından galip çıkan Franco'nun liderliğini yaptığı Milliyetçi cephenin kurduğu partiye Falanj partisi, partililere de Falanjist denirdi. Doğru cevap B'dir.

Peronist Arjantin’de devlet başkanın işçi sendikalarıyla kurduğu yakın ilişki ve yeri geldiğinde ülkenin ciddi bütçe açığı vermesini göze alıp, işveren örgütlerinin de kerhen onayı ile işçi sendikalarını yüksek işçi maaşları ilehoşnut etmesi, otoriter rejimlerdeki korporatist yapılanmanın tipik bir örneğidir. Doğru cevap A'dır.