KARŞILAŞTIRMALI SİYASAL SİSTEMLER - Deneme Sınavı - 15

Totaliterlik Fransızca kökenli bir sözcüktür. Ancak 1920’li yıllarda İtalya’da bugünkü anlamında kullanılmaya başlanmıştır. Bazı yazarlara göre kavramı ilk önce Mussolini’nin siyasi rakiplerinden liberal eğilimli bir gazeteci ve siyasetçi olan Giovanni Amendola özgürlüklere yer bırakmayan ve toplumun bütün kesimleri üzerinde topyekûn (total) denetim sağlamayı amaçlayan yeni rejimi eleştirmek için kullanmıştır. Daha yaygın olan diğer görüşe göre kavram Mussolini rejiminin ideologlarından Giovanni Gentile tarafından faşist rejimin kudretini ifade etmek amacıyla ortaya atılmıştır. Gentile, Faşist rejimin tutumunu ve kurmaya çalıştığı devlet sistemini tarif etmektedir.

Genel olarak korporatizm, çıkar gruplarının resmi siyasi sürece dâhil edilerek zaptı rapta alınmasıdır. Çalışan ve işveren örgütleri birer çatı kuruluş tarafından temsil edilir ve kamu politikaları devletle bu çatı kuruluşlar arasındaki üçlü görüşmelerde şekillendirilir. Tarihsel olarak loncaların yapısından etkilenerek oluşturulmuş bir sistemdir. Bir kuram olarak Liberalizm ve Marksizm’e karşı, hem serbest piyasadan hem de merkezi planlamadan uzak durmayı hedefleyen üçüncü bir ekonomik sistem olarak ortaya çıkmıştır.

Uygulamada totaliter rejimlerde totaliter rejimlerde bulunması gereken tüm özellikleri bulunması söz konusu değildir. İtalya’da devlet topyekûn egemenliği sağlayacak kapasiteye erişememiştir. Sovyetler Birliği’nde ideoloji sağ totaliter rejimlerin aksine demokratik değerleri ön plana çıkarmış, daha da önemlisi devlet devam etmesine karşın Stalin sonrasında totaliter sayılabilecek özellikler azalmış ve ortadan kalkmıştır. Mao’nun kendi iktidarı sırasında parti içerisinde eleştirilmiş olması ve dönem dönem geri plana çekilmek zorunda kalması totaliter rejimlerin özellikleri arasında sayılan lidere ve devlete tam itaatin Çin’de ne kadar sağlanabildiği sorusunu gündeme getirmektedir.

Merkeziyetçi bir devlet yapısı ve radikal bir ideoloji üzerine kurulan, içinde bulunduğu sosyo-ekonomik yapının bütün üyelerini ve kurumlarını dönüştürmeyi hedefleyen, bireysel özgürlükleri ortadan kaldıran siyasal sisteme Totaliter Rejim adı verilir.

Kamuoyunu bir düşünceyi savunanların görüşlerine uygun şekilde etkilemeyi amaçlayan bir iletişim biçimine propoganda denir. Demokratik sistemlerde farklı görüşe sahip grupların ve siyasi partilerin de propaganda yapmasına izin verilmektedir.

Görsel ve yazılı medya başta olmak üzere propaganda yöntemleriyle totaliter lider kişiliğinde milli ruhu somutlaştıran, sıradan bir bireyden çok daha erdemli ve güçlü, her şeyi bilen, gören ve anlayan yarı-kutsal bir kahramana dönüştürülmektedir.  Max Weber’in “karizmatik otorite” olarak adlandırdığı bu lider kültü liderin eylemlerinin sorgulanmasını engeller ve kararlarının diğer siyasi kuvvetler ve kitleler tarafından benimsenmesini sağlar.

Totaliterlik kavramının İtalya’da bizzat Mussolini tarafından siyasi literatüre kazandırılmış olması nedeniyle yine Mussolini tarafından kullanımı yaygınlaştırılan faşizm ile totaliterlik çoğu zaman eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.

Faşist dönem İtalya’sında Mussolini’ye bağlı Kara Gömlekliler ve Nazi Almanyası’ndaki SS (Schutzstaffel) buna örnektir.

Totaliter rejimlerde iletişimin devlet tekelinde olması propagandayı halkla ilişkiler sürecinden çıkarıp endoktrinasyonun, yani bir öğretinin kitleler tarafından sorgulanmadan benimsenmesinin sağlanmasına yönelik faaliyetler bütününün bir parçası haline getirmektedir

Totaliter rejimlerin en kurumsallaşmış örneği Nazi Almanyası’dır.

Sağ totaliter rejimlerde ise ekonomik sistemin rejimin bünyesine dâhil edilmesinin en yaygın biçimi korporatizmdir (O’Neil, 2010, 154). Genel olarak korporatizm çıkar gruplarının resmi siyasi
sürece dâhil edilerek zaptı rapta alınmasıdır.

Sovyetler Birliği döneminde temel sindirme ve muhalifleri bastırma yöntemi olarak en belirgin olarak sürgüne gönderme yöntemi kullanılmıştır. Göstermelik yargılamalardan sonra pek çok insan Gulag Takımadalarındaki çalışma kamplarına sürgüne gönderilmiştir.

Parti içinde yeniden güç kazandıktan sonra Mao 1966’da bu kez Kültür Devrimi adıyla yeni
bir hareket başlatmıştır.  Kültür Devrimi ile parti içindeki ve dışındaki rakiplerini elemeye ve toplumsal yapıyı dönüştürmeye çalışmıştır.

Feodalizm, toplumsal işleyişi ve üretim ilişkileri bakımından Orta Çağ'ın ekonomi politiği tanımlayan kavramların başındadır.

Totaliter rejimlerde de toplum sınıflara ayrılmıştır. Ayrıca, tüm totaliter rejimlerin aynı zamanda bir teokrasi olacağı genellemesini yapmak doğru değildir. Diğer yandan, totaliter rejimler merkeziyetçidir; radikal ideolojiler üzerine kurulurlar ve bireysel özgürlükleri ortadan kaldırırlar.

Maoizm, 1949’dan Mao’nun 1979’daki ölümüne kadar süren dönemi ve Çinli lider Mao’nun sosyalizm yorumunu ifade eder ve Çin Halk Cumhuriyeti devletinin ideolojisidir.

Totaliterlik kavramının İtalya’da bizzat Mussolini tarafından siyasi literatüre kazandırılmış olması nedeniyle Mussolini tarafından kullanımı yaygınlaştırılan faşizm ile totaliterlik çoğu zaman eş anlamlı
olarak kullanılmaktadır.

Nazizm Almanların üyesi olduğu ırkın yüceltilmesine ve Almanların kendi topraklarında rahat yaşaması için başta Yahudiler olmak üzere Aryan ırktan olmayanların imhasının planlanmasına
dayanmaktadır.

Nazi partisinin propaganda bakanlığı görevini Joseph Goebbels üstlenmiştir. Bormann, Nazi partisinin sözcüsüdür; Hess, partide Hitler'in vekili konumundadır; Göring, hava kuvvetlerine komuta etmiştir; Himler ise SS teşkilatının başıdır.

Aynı zamanda Ekim Devriminin de lideri olan Lenin'in yönetimi totaliter bir yönetim ya da dönem olarak görülmez. Muhalefete uygulanan yaygın şiddet; Troçki'nin sürgüne gönderilmesi ve 2. Dünya savaşı gibi gelişmeler Stalin döneminde yaşanmıştır.