KARŞILAŞTIRMALI SİYASAL SİSTEMLER - Deneme Sınavı - 4

Bugünkü anayasal düzeni, Beşinci Cumhuriyet diye anılır ve yarı başkanlık rejimini öngörür; 1958’de kabul edilmiştir. Başlangıcından beri bu son cumhuriyet düzeninde de bazı önemli değişikliklerin yapıldığı görülür.

Devrim, gerçekten de başlangıcından itibaren, Fransızların siyasal tarihindeki olaylar zincirinde yer alan sade bir halka gibi görülmez. Fransızlar, tarihlerinin bu dönemine çok yoğun bir duygu ve değer yüklerler. Edebiyatta, tarih yazımında, okul müfredat programlarında bu durum açıkça görülebilir. Devrim, neredeyse iki yüzyıla yakın bir süre, dahası bugün bile, adeta siyasal hayatın anlamı ve siyasal kültürün atıf kaynağıdır.

Cevap: Bu çağda gelişen fikir akımlarının ve edebi yaklaşımların hiç kuşkusuz Devrim’in zeminini yaratmakta ciddi ölçülerde payı vardır. Ansiklopedistler olarak bilinen Diderot ve d’Alembert gibi kalemler, bu çağın kalemleridir. Voltaire bu çağın filozofları arasındadır. Siyaset biliminde ve anayasa hukukunda adı sık geçen Montesquieu’nün metinleri, en başta “Kanunların Ruhu” kitabı, örneğin devrimden önce, 1747 yılına rastlar. “Genel irade” ve “toplum sözleşmesi” kavramlarıyla Cenevreli isimlere, bir de Sieyes’i eklemek gerekiyor. Sieyes, Fransa’daki halk sınıfını tahlil eden yazılarında, iktidarın kaynağı olarak soylular ve ruhban dışındaki büyük kitleleri işaret eder.

Cevap: 5. Cumhuriyet Anayasası, bazı alanlarda Fransa’nın anayasal geleneklerini sürdürürken, bazı alanlarda da önemli değişiklikler öngörüyordu. Anayasa’nın Giriş metninde Fransızlar,” 1789 Beyannamesi’yle açıklanan ve 1946 Anayasası’nın girişindeki ifadelerle de onaylanan ulusal egemenlik ve insan haklarına olan saygılarını ilan” ediyorlardı. Keza, egemenliği düzenleyen maddeyle “Fransa, laik, demokratik, sosyal ve bölünemez bir Cumhuriyet” diye tanımlanıyordu. Köken, ırk veya din farkı gözetilmeksizin bütün yurttaşların kanun önünde eşitliği teminat altına alınıyor; “tüm inançlara saygılı” olunacağı vurgulanıyordu. Temel ilke olarak, “halkın halk tarafından ve halk için yönetimi” esastı.

Cevap: Fransa, toplumu veya siyasal düzeni ilgilendiren kimi konularda, konunun incelenmesi için “Bilgeler Kurulu” oluşturmayı adet edinmiştir. Bu tür kurullara, kurulun ele alacağı konularda genellikle deneyimli ve bilgili kişiler atanır.

Büyük Devrim, Fransa’nın modernleşme sürecinde bir milat noktası gibi düşünülebilir. Devrim, Fransa’da ulusal egemenlik gibi, yurttaşların kanun önünde eşitliği gibi, ulusal dayanışma gibi yeni ilkelerin ortaya çıkmasına ve benimsenmesine vesile oldu. Devrimin en fazla rağbet gören ilkesi, özgürlük, eşitlik, kardeşlik ilkesidir.

5. Cumhuriyet 1958 yılında halk oylaması sonucu kabul edilmiştir.

5. Cumhuriyet Anayasası, bazı alanlarda Fransa’nın anayasal geleneklerini sürdürürken, bazı alanlarda da önemli değişiklikler öngörüyordu. Anayasa’nın Giriş metninde Fransızlar,” 1789 Beyannamesi’yle açıklanan ve 1946 Anayasası’nın girişindeki ifadelerle de onaylanan ulusal egemenlik ve insan haklarına olan saygılarını ilan” ediyorlardı. Keza, egemenliği düzenleyen maddeyle “Fransa, laik, demokratik, sosyal ve bölünemez bir Cumhuriyet” diye tanımlanıyordu. Köken, ırk veya din farkı gözetilmeksizin bütün yurttaşların kanun önünde eşitliği teminat altı na alınıyor; “tüm inançlara saygılı” olunacağı vurgulanıyordu. Cumhuriyet’in dövizi, öteden beri olduğu gibi yine “Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik”ti. Temel ilke olarak, “halkın halk tarafından ve halk için yönetimi” esastı.

5. Cumhuriyet Anayasası’nın getirdiği en önemli yenilik, Fransa’nın yerleşik anayasal gelenekleri çerçevesinde düşünüldüğünde, yasaların anayasallık denetimiyle yetkili Anayasa Konseyi’ ni öngörmesi oluyor. Gerçekten Fransız siyasal geleneklerine göre, genel iradenin üzerinde başkaca hiçbir irade olamaz. Yine Parlementolar’dan geçen bir yasanın aleyhine iptal davası açılması halinde, iptal davasına konu yasanın anayasal uygunluğunu yayımından önce karara bağlar. Konsey önünde iptal davası açma yetkisi, Cumhurbaşkanı’na, Başbakan’a ve Millet Meclisi Başkanı ile Senato Başkanları’na tanınmıştır.

1830 liberal hareketleri sırasında yapılan yeni seçim yasasının öngördüğüne bakılırsa, ancak her 200 Fransız’dan sadece biri seçmen olma hakkına sahiptir. İşaret edilen 1830 ıslahatı sırasında, Birleşik Krallık’ta geçerli seçmen oranı 30 yurttaştan biriydi.

• Ruhbana ve soylulara karşıydılar ve bu karşıtlıklarının gereğini yerine getirmeye başladılar. • Feodal dönemlerden beri süregelen ayrıcalıkları iptal ettiler; eşitlik esasını getirdiler; tüm insanların doğuştan özgür oldukları ilkesi üzerinden ilan ettiler. • Vergi toplanmasında iltizam yöntemini (vergi gelirlerini ihaleyle satmak) yürürlükten kaldırdılar. • Mültezimlerin (vergi gelirlerini satın alıp toplayan) yerini, merkezi yönetimin denetimi altında çalışan, zaten kraliyet döneminde bir hayli önem kazanmış olan vergi daireleri aldı. • Köylülerin üzerinde büyük bir yük oluşturan aşar vergisi (tarım ürünlerinden onda bir oranında alınan vergi) ve angarya türünden çalışma zorunlulukları kaldırıldı. • Kilise mensuplarının ve soyluların ayrıcalıklarına son verildi.

Fransız kamu siyasetlerinin oluşumundaki etkenler arasında hiç kuşkusuz sayılması gereken bir üçüncü etken de karar mekanizmalarının çoğulcu nitelikte olmasıdır.

Kamu siyasetlerinin oluşturulmasında Fransız yönetiminin sık başvurduğu yöntemlerden biri de, “Bilgeler Kurulu” uygulaması oluyor. Fransa, toplumu veya siyasal düzeni ilgilendiren kimi konularda, konunun incelenmesi için ad hoc mahiyette “Bilgeler Kurulu” oluşturmayı adet edinmiştir. Bu tür kurullara, kurulun ele alacağı konularda genellikle deneyimli ve bilgili kişiler atanır. Kurul üyelerinin farklı siyasal eğilimleri yansıtmasına özen gösterilir. Konuların sağ duyuyla ve soğuk kanlılıkla incelenebilmesini olanaklı kılacak isimler üzerinde durulur. Kurul üyelerince oluşturulan nihai rapor metinleri basına yansıtılır. Dolayısıyla, konunun belli bir bilgilendirme çerçevesinde toplumda tartışılması sağlanmış olur. Geçici ve özel bir görevle sınırlı olduğu için, raporun sunulmasının ardından Kurul’un görevi de biter. Bu tür yaklaşımların, kimi durumlarda gündemdeki sıcak tartışmaları bir süreliğine yatıştırmak amacıyla kullanılmasına da tanık olunur.

Avrupa Konseyi Parlamentosu, İnsan Hakları Mahkemesi, bir Fransız kenti olan Strasbourg’u merkez edinmişlerdir. Keza UNESCO’nun ve OECD’nin merkezi Paris’tedir. Fransa, dünya siyasetinde önemli kararların tartışıldığı G8 ve G20’nin yanı sıra AGİT’in de en faal üyeleri arasındadır. Diğer bir değişle Birleşmiş Milletler dışında kalan tüm kuruluşlar Fransa'dadır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Avrupa Konseyi Parlamentosu, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bir Fransız kenti olan Strasbourg’u merkez edinmişlerdir. UNESCO’nun ve OECD’nin merkezi de Paris’tedir. Fransa, dünya siyasetinde önemli kararların tartışıldığı G8 ve G20’nin yanı sıra AGİT’in de en faal üyeleri arasındadır. Siyasal olarak çekilmediği NATO’ nun askerî kanadına da yakın zamanda geri dönmüştür. Ancak Fransa Shangai birliğinde değildir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Fransa, Batı Avrupa coğrafyasında yer alan bir ülkedir. Kuzeyinde Belçika ve Luxembourg, batısın­da Atlantik Okyanusu, güneyinde İspanya ve Akde­niz, doğusunda İtalya, İsviçre ve Almanya ile çevrili altıgen şeklinde bir coğrafyaya sahiptir.

Devrim öncesi Fransa Krallığı’nın en parlak dö­nemleri 17. ve 18. yüzyıllardır. 1643-1715 arasın­da, çocukluk yılları dışında tahtı yöneten 14. Louis, Fransızların “Güneş Kral” diye adlandırdıkları ve mutlak iktidar sahibi bir simadır. Merkeziyetçiliğin ve mutlak monarşinin simgesi haline gelen “Devlet benim!” deyişi ona aittir.

Fransa’da Devrimciler feodal dönemden beri süre gelen ayrıcalıkları iptal etmişler ve tüm insanların doğuştan özgür olduk­ları ilkesi üzerinden “insan hakları” ilan etmişlerdir.

1870’lerin başında kurulan 3. Cumhuriyet, Fransa’nın modern tarihinde en uzun ömürlü olan rejimdir ve 2. Dünya Savaşı’nın başlangıcında Nazi ordularının önünde Fransız ordusunun yenilgisine kadar sürmüştür.

Fransız Devriminden itibaren Avrupa’da yirmi yılı aşkın süren savaşlara “Avrupa Koalisyon Savaşları” denir.