KARAR DESTEK SİSTEMLERİ

Karar (decision) en basit hali ile bir dizi eylem seçeneği arasından birinin tercihi iken, yönetsel karar bu seçimin bilinçli ve akılcı olarak yapılmasını öngörür.

Yönetsel karar problemi süreci; problemin tanımlanması, modellenmesi, seçim ve uy­gulama olmak üzere dört aşamada incelenebilir:

(i) Problemin tanımlanması ve veri derleme: Bu aşama problemin fark edilmesi ve problem hakkında bilgi derleme aşamasıdır. Problemin varlığının tespiti, anlaşıl­ması, mümkünse sınıflandırılması gibi analitik çalışmalara yer verilir. Problemin belirtileri ile gerçek problem ayrımı yapılmalıdır. Örneğin ara stokların fazlalığı, kendisi bir problem olabileceği gibi malzeme aktarma sisteminin başarısızlığının bir sonucu da olabilir.

(ii) Tasarım, Analiz ve Modelleme: Problemin kontrol edilebilir değişkenlerinin ve kont­rol dışı parametrelerinin belirlenmesi ve aralarındaki ilişkilerle yönetsel beklentileri ve eylem seçeneklerini temsil eden bir model ile ifade edilmesidir. Modelleme bir yerde problemin laboratuvar ortamına aktarılması gibi düşünülebilir. Yönetim bi­limi, yöneylem araştırması ve karar modellerine özgü yaklaşımlardan yararlanılır. Model, gerçeği temsil eden çözümlerin etkin bir şekilde türetilmesine yardımcı olur.

(iii) Çözüm ve Seçim: Modelden elde edilen çözümlerin değerlendirilmesi aşamasıdır. Olurlu eylem seçenekleri arasından en iyi veya yeteri kadar iyi bir çözüm belirlenir.

(iv) Uygulama: Çözümün uygulamaya dönüştürülmesi aşamasıdır. Bu aşamalardan ilk üçü yönetsel karar vermenin adımları iken, dördüncüsü eklendiğinde yönetsel bir problemi çözmeyi ifade eder.

Bir KDS’de analitik, benzetim ve optimizasyon araçlarından karar vericiyi yararlandırma işlevini model yönetim modülü yürütür. Karar vericinin kararın kalitesine katkısı öncelikle kullanacağı KDS’nin model yönetim modülünün tasarımında yaptığı tercihleriyle orantılı olacaktır.

Modelleme dili, modellerin kurulması, saklanması ve çözümlenmesinde kullanılacak yazım kuralları ve bu kurallara uygun olarak modeller üzerindeki işlemlerin yürütül­mesinde kullanılacak yazılım, programlama dili ve söz dizim işlemlerinin bir ifadesidir.

KDS veri dizini, veritabanındaki tüm verilerin bir kataloğudur. Verilerin tanımları, verilerin kaynağı, mevcudiyeti ve anlamını içerir.

Karar sü­recindeki bazı adımları ve işlemleri karar verici yerine yapılmasını sağlayan ve genellikle kural tabanlı bilgilerin yönetildiği KDS bileşenine yöntembilgisi yönetimi modülü (YYM) denir.

Veri-yönelimli KDS: Veri-yönelimli bir KDS bir karar vericiye bilgi sunmak üzere veri ve bilgi işleme özelliklerine sahiptir. OLAP ve veri-madenciliği yazılımları bu tür KDS’lerinin içinde değerlendirilir. Matematiksel modellerin kullanımı çok azdır. Güçlü raporlama ve sorgu yetenekleri vardır.

Model-yönelimli KDS: Bu KDS’ler bir veya daha fazla, genellikle büyük ve karmaşık optimizasyon ve benzetim modellerinin kurulması, çözülmesi, duyarlılık analizi ve se­naryo analizlerini içerir. Büyük ölçekli karar modellerinin kurulması, çözümlenmesi ve sonuçlarının görselleştirilmesi dahi KDS için önemli bir gerekçe ve karar vericiler için önemli bir katkıdır.

Kayıt işleme sisteminde tutulan verilerin karar vericiler için değeri kendileri tarafından hemen fark edilmiş ve bilgi işlem merkezleri, yöneticilerin istediği bilgileri içeren raporları hazırlamayı da uğraş olarak edinmiştir. Bu yıllarda, yöneticilerin masalarını günlük, haftalık ve aylık raporlar doldurmakta idi. Bu basılı raporların sağladığı bilgilerin bir kısmı çok fay­dalı bir kısmı ise gereksizdi. Hangi bilginin ne zaman ve hangi içerikte gerekli olacağının bilgi işlem merkezleri tarafından tahmin edilmesi olanaksızdı. Bu sıkıntıyı aşmak için elektronik ortamda bilgilere erişimi olanaklı kılan yönetim bilgi sistemleri (management informati­on systems) devreye alınmıştır.

İnsanın akıl yürütmesine uygun kuralları, geçerli durum bilgileri ile işleme ve yorumlama yeteneğine sahip bilgi sistemleri olup, karar vericinin kararını yön­lendirme veya bazı karar aşamalarını yerine getirmeyi sağlayabilirler. Bu yönüyle uzman sistemler özel bir karar destek sistemidirler.

geri besleme

seçenek arama

muhasebe

kredi başvurusu değerlendirme

kredi başvurusu değerlendirme

sadece sözel çıktı yeteneği vardır

kullanıcı ara yüzü modülü

II. Yenilikçi ve III. Problem çözmekten hoşlanma

Analizci karar vericinin özelliklerindendir

veri tabanı

modeller