KARAR DESTEK SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 13

Raporların en yaygın kullanım amaçları arasında şunlar sayılabilir:

Kurumsal raporlama sistemlerinin bileşenleri, her işletme için farklılık göstermekle beraber en yaygın olanları şunlardır:

Görselleştirmede yararlanılan temel bileşenler arasında çizgi grafiği (line chart), çubuk grafiği (bar chart), pasta grafiği (pie chart), dağılım grafiği (scatter plot) ve kabarcık grafiği (bubble chart) ilk gelenlerdir. Özel amaçlı bazı grafikler arasında ise histogram (histogram), gantt diyagramı (gantt chart), pert diyagramı (pert chart), haritalar (maps), kurşun grafiği (bullet graphics), ısı haritaları (heat map), vurgu tablosu (highlight table), radar grafiği (radar graphics) ve ağaç haritası (tree map) sayılabilir.

Kümelemede kullanılabilecek yöntemler aşağıdaki temel yöntemlerden bir veya birkaçının üzerine inşa edilmiş olabilir.

Yöntemler birbirleri ile karşılaştırılırken şu faktörlere dikkat edilir:

Hangi başlık altında incelenirse incelensin veri madenciliği, veri-yönelimli karar destek sistemleri için değerli model ve veri yönetimi araçlarına sahiptir. Bu araçlardan en yaygın olanları şunlardır: Sınıflama (classification), kümeleme (clustering), ilişkilendirme (association), dizi keşfi (sequence discovery).

Pek çok sınıflandırma algoritması ve yaklaşımı mevcut olup bunlardan bazıları şunlardır:

Karar vericiler, küreselleşmeye bağlı olarak örneğin aynı ürünü üreten bir ürün bazında tüm ülkeler ile rekabet içerisindedir. Karar verici, geleceğe dönük planlama ve planların uygulamaya geçmesi sürecinde elindeki verileri kullanarak, vereceği sipariş ve buna bağlı yatırımları farklı senaryolar ile detaylı bir şekilde analiz etmek için işlemtablolarının sahip olduğu benzetim araçlarını kullanabilir. Karar verici, yapılan öngörüler ve farklı senaryoların analizi ile gelecek için doğru kararlar vererek, işletmenin işlevlerini sürdürebilmesini sağlayabilir.

Benzetim yaklaşımı ile ele alınarak günlük yaşantımızda haftada en az bir defa uğradığımız marketleri örnek verebiliriz. Markete alış-verişe gelen müşterilerin belirli zaman aralıklarındaki kasada kuyruk oluşturma olasılıklarını dikkate alarak, hangi saat diliminde kaç tane kasiyer çalıştırarak, müşteri memnuniyetini arttıracak bir benzetim çalışması yapılabilir.

Tek-yönlü veri tablosu, belirli bir amaç için oluşturulan formüldeki tek bir değişkenin değiştirilmesi sonucunda çıktı değerlerinin nasıl değiştiğini göstermektedir. İki-yönlü veri tablosu, benzer şekilde belirli bir amaç içinoluşturulan formüldeki iki değişkenin farklı değerler alması durumunda çıktı değerlerinin nasıl değiştiğini görmek için
kullanılmaktadır.

İşlem tablosunda L21:M33 hücrelerini seçin. Ekle → Önerilen Grafikler adımından Kümelenmiş Sütun grafiğini seçin ve Tamam tuşunu tıklayın. Tasarım → Grafik Öğesi Ekle menüsündeki seçenekleri kullanarak gerekli bilgileri tabloya ilave edin. Çubuk grafiği, sipariş miktarı karar değişkenindeki değişiklikler karşısında ortalama kâr’ın hangi noktada enbüyüklendiğini, hangi noktada zarar oluşturduğunu yüksek bir okunaklılıkla görselleştirmektedir. Ayrıca, ortalama kâr’ın sipariş miktarındaki değişikliklere ne kadar duyarlı olduğunu da grafikten görmek mümkündür. Risk değerlendirmesi yapacak bir yönetici için kullanışlı bir görseldir.

En yaygın işlem tablosu olan Excel, benzetimi gerçekleştirmek üzere Veri Tabloları ve Senaryo Yöneticisi olmak üzere iki araç sunmaktadır.

En yaygın işlemtablosu olan Excel, benzetimi gerçekleştirmek üzere Veri Tabloları ve Senaryo Yöneticisi olmak üzere iki araç sunmaktadır.

Veri tabloları, girdi verilerinde yapılan bir değişikliğin çıktıları nasıl etkilediğini analiz etmek için kullanılmaktadır. Veri tabloları ile girdilerde tek bir veri veya iki farklı verinin
değişmesine bağlı olarak sonuçların nasıl değiştiğini analiz etmek mümkündür. Senaryo Yöneticisi, 32 girdi verisine kadar değişiklik yapılmasına ve sonuçlarının karşılaştırmalı bir tablo ile değerlendirilmesine imkân vermektedir.

Model içerisinde verilerin analizinde veya belli bir mantık içerisinde yapılmak istenen işlemler, işlemtablolarının sunuduğu fonksiyonlar ile kolay bir şekilde yapılabilmektedir. Bu fonksiyonlara örnek olarak şunlar verilebilir: Rasgele sayı üreteci, belirtilen sayılar
arasında rasgele sayı üreteci, birikimli beta olasılık işlevi, binom dağılımının olasılığı, bir değer kümesinin enküçük ve enbüyük değeri, belli bir aralık için ortalama değer.

Çubuk grafiği, sipariş miktarı karar değişkenindeki değişiklikler karşısında ortalama kâr’ın hangi noktada enbüyüklendiğini, hangi noktada zarar oluşturduğunu yüksek bir
okunaklılıkla görselleştirmektedir. Ayrıca, ortalama kâr’ın sipariş miktarındaki değişikliklere ne kadar duyarlı olduğunu da grafikten görmek mümkündür. Risk değerlendirmesi yapacak bir yönetici için kullanışlı bir görseldir.

En yaygın dağılımların ters fonksiyonlarından bazıları,BETA.TERS, BİNOM.TERS, LN veya LOGNORM.TERS (Üssel ters) ve NORM.TERS’dir.

Sezgisel Yöntemler (Heuristics): Tam sayımlama ve kısmi sayımlamanın kabul edilebilir bir süre içinde çözüm bulamadığı problemlere uygulanan ve eniyi çözümü bulamamakla beraber yüksek-kalitede yani eniyiye yakınlığı tatmin edici düzeyde çözümler döndüren yaklaşımlardır. Gezgin satıcı problemi için kullanılan en yakın komşu sezgiseli eniyi çözüme ortalama performansta %85 oranında yakınsayan basit sezgisel yöntemlere örnek olarak verilebilir.

Optimizasyon yaklaşımlarını değerlendirirken karar vericinin yapacağı sorgulamaların başında kullanılması düşünülen yöntemin eniyi çözümü garanti edip etmeyeceği değil, ayrılan süre içinde erişilecek çözümün eniyi çözüme ne kadar yakınsamış olacağı gelmektedir. Yapılan araştırmalar, yöneticilerin vaktinde karar veremedikleri için birçok fırsatı kaçırdığını göstermektedir.