KARAR DESTEK SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 11

Senaryo Yöneticisi, girdi değerlerinin her senaryosu için sonuç çıktı değerlerini gösteren Senaryo Raporları üretmektedir. Senaryo Raporu, her senaryo için çıktı hücre değerlerine ilave olarak başlangıç tablosundaki girdi değerlerini sunmaktadır. Senaryo Raporu’nun en alt satırı incelenerek; En İyi, En Kötü ve En Olası Senaryo için net bugünkü değerler kolay bir şekilde analiz edilebilir. Bu tablo özellikle çıktı ve girdi hücre değerlerini raporda birlikte gruplandırdığından karar vericinin yapacağı değerlendirmelere yardımcı olabilir.

Senaryo Raporu’nun birinci sütununda gösterilen isimleri görmek için girdi ve çıktı hücrelerini adlandırınız. Eğer hücreler için ad tanımlaması yapılmazsa, hücreyi refere eden isim tabloda gösterilecektir (Örneğin, net bugünkü değer yerine C24). Raporu başkalarına göstermek ve raporun bazı kısımlarını saklamak için satır numaraları ve sütun harflerinin yanında bazı simgelerin yer aldığına dikkat ediniz.

Yanıt E seçeneğidir.

Tam Sayımlama: Bir problemin çözüm uzayındaki tüm çözümlerin tek tek incelenerek eniyi çözümün bulunması sürecine verilen isimdir. Küçük problemler için uygun bir yaklaşım olabilir. Bazı tamsayılı ve kombinatoryal problemlerin çözüm uzayı üstel (exponential) olarak artmaktadır.

Kısmi Sayımlama: Tüm çözüm uzayını taramak zorunda kalmadan, yalnızca bir kısmını tarayarak çözüm bulan yaklaşımlardır. Bunların en bilineni dal-sınır (branch-andbound) yöntemidir. Çözüm uzayını alt parçalara ayırıp, elde edilen çözüm bilgilerinden yararlanarak bazı alt problemlerin incelenmesine gerek duymaz. En kötü durumda, performansı tam sayımlamaya eşittir.

Gerçek-yaşam problemleri açısından, optimizasyona eniyi çözümü garanti eden yöntemler bağlamında bakıldığında dikkate değer sınırlamalar vardır. Bunlardan bazıları aşağıda ifade edilmiştir.

Gerçek-yaşam problemleri açısından, optimizasyona eniyi çözümü garanti eden yöntemler bağlamında bakıldığında dikkate değer sınırlamalar vardır. Bu sınırlamaların her birinde umut verici ve kullanımını yüreklendiren gelişmeler de yok değildir. Bu gelişmeler,

Optimizasyon-yönelimli karar destek sistemlerine gereksinim olduğunun en önemli göstergeleri problem karmaşıklığının boyutları olan karar değişkeni veya alternatif çözüm sayısı, amaç sayısı ve yapısal veya parametrik belirsizliklerdir. Hiçbir belirsizlik içermeyen problemler belirgin (deterministik) problemler olarak tanımlanmaktadır. Bu tür problemlerin bazılarında karar verici yargısı gerekmeyecektir. Stokastik problem, en az bir parametresinin kesin olarak bilinmeyip bir olasılık dağılımı ile bilinebilen problemlerdir. Bulanık problemler ise parametrik değerleri hakkında olasılık (probability) kuramından değil, olabilirlik (possibility) kuramından yararlanılan problemlerdir.

Bir işletmenin OKDS’den etkili bir şekilde yararlanabileceği bazı durumlar şunlardır:

Karar analitiğinin en üst düzeyde prestijli konumu, yanında aşılması gereken güçlükleri de beraberinde getirmektedir. Karar analitiğinin gerçekleşmesi ancak aşağıdaki güçlüklerin aşılmasıyla mümkün olabilir:

Karar analitiği’nin yanıt aradığı sorular;

Matematiksel modellerin geliştirilmesine olan yatkınlığı, modellerin çözümünü destekleyen Çözücü (Solver) eklentisi, Çözücü’nün sunduğu doğrusal modellere yönelik Simpleks algoritması, doğrusal olmayan programlar için sunduğu General Reduced Gradient algoritması ve hemen her tür model için kullanılabilecek olan evrimsel algoritma desteği, makrolarla hızlandırılmış bir Visual Basic for Applications nesne tabanlı programlama desteği, ActiveX denetim araçlarının sunduğu arayüz bileşenleri model yönetimi aracı olarak Excel VBA’nın sunduğu olanakların ilk akla gelenleridir. İşlemtablolarının esasen veri yönetimi için tasarlandığı da düşünüldüğünde, modele gerekli bilgilerin temini ve hesaplanmasında Excel VBA’nın sunacağı olanaklar birçok karar verici ve kullanıcının beklediğinin çok çok üzerindedir.

Bir OKDS’nin tasarımı, ele alınan problemin incelenmesi, modelinin kurulması, model parametrelerinin düzenlenmesi, modelle buluşturulması, modelin ve parametrelerinin güncellenmesi, modelin çözülmesi, çözümün karar vericiye sunulması, karar vericinin farklı model ve çözücülerle çalışabilmesi gibi bir dizi sorunun yanıtının verilmesini gerektirir. Bu soruların yanıtları OKDS geliştirirken kullanılacak ortamın özellikleriyle birlikte de düşünülmelidir. Ortamın sunduğu üstünlükler tasarıma olumlu yansıyacağı gibi, sınırlamaları da yine bu aşamada göz önüne alınmış olmalıdır.

Sınırlı bir alanda uygulanan ve başarısı uygulamalarla kanıtlanmış yöntembilgisine uzmanbilgisi veya uzmanlık denir. Uzmanbilgisinin her zaman belgelendirilmesi mümkün değildir. Ancak mümkün olduğunda çok kıymetli bir tür yöntembilgisi olan uzmanlığın, bir sistem içinde kullanılarak insanın akıl yürütmesine benzer şekilde çıkarımlar yapması ve kararlar vermesi mümkün olmaktadır. Bu tarz sistemlere uzman sistem (US) denir

Yöntembilgisi Yönetimi amacı öğrenen işletme,  uzman sistemlerin amacı uzman gereksiniminin üstesinden gelme, metasezgisel yöntemlerin amacı büyük ölçekli ve karmaşık problemlerin üstesinden gelme ve yapay zekânın amacı bilgisayarın insan beyninden üstün olduğu alanları keşfedip kullanma olduğundan D doğru cevaptır.

Yöntembilgisi dolabı, kurumsal yöntembilgisinin elektronik metin belgeleri şeklinde biriktirilmesidir. Yönergeler ve yazışmaların bazıları yöntembilgisi dolabında saklanmalıdır. Her işlem noktasındaki iş akış şemalarının (flowcharts) tutulduğu bir ortam, buna örnek teşkil eder. Bu nedenle A doğru cevaptır.

Makine öğrenmesi, YZ sistemlerinin dış ortamdaki değişikliklere tepki verebilmelerini ve sistemin kendi davranışlarını bu tepkilere göre ayarlamalarını sağlayabilmektedir. E doğru cevaptır.

Kalıcı olma, düşük maliyet, tutarlılık, çoğaltma ve yaygınlaştırma kolaylığı, hız, belgelendirilebilirlik yapay zekanın insan zekasına yönelik üstünlüklerindendir. Duyuşsal tepki ise insana özgü bir özellik olduğundan B doğru cevaptır.

Denetimli öğrenme, sınıf aralıkları önceden belirlendiğinde, verinin ait olduğu sınıfın belirlenmesine yönelik iken; denetimsiz öğrenme, verilerin kümelenmesinde olduğu gibi doğru yanıtın önceden bilinmediği durumlarda uygulanır. D doğru cevaptır.

Birim kullanım maliyeti insan uzmanda yüksek iken uzman sistemlerde düşüktür. Bu nedenle E doğru cevaptır.

Çalışma belleği, o anda olup biten durumlara ilişkin US’nin izlediği olgular veya göstergeleri içerir. Örneğin; eğer US bir yangın müdahale sistemini yönetiyor ise, algılayıcılardan (sensor) gelen bilgiler çalışma belleğine düşecektir. A doğru cevaptır.

Doğadan esinlenilmiş yöntemler, problem çözme sürecine sundukları katkıların niteliği sebebiyle meta-sezgisel (meta-heuristics) yöntemler başlığında incelenmektedir. Meta-sezgisel yöntemler, basit sezgisellerden farklı olarak, probleme özel olmayan genel amaçlı problem çözme yaklaşımlarına verilen addır. Bu endenle E doğru cevaptır.