KARAR DESTEK SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 11

sadece sözel çıktı yeteneği vardır

kullanıcı ara yüzü modülü

II. Yenilikçi ve III. Problem çözmekten hoşlanma

Analizci karar vericinin özelliklerindendir

veri tabanı

modeller

sistem-yönelimli KDS

KDS’nin geliştirilmesinde de izlenmesi gereken adımlar vardır. Kendi kişisel karar destek sistemini, profesyonel destek alarak veya almadan bizzat geliştirmeyi arzu eden karar vericilerin bazı aşamaları gerçekleştirmeleri beklenir. Her bir ana adımın altında alt adımların ve alt çalışmaların olması doğaldır. İlk adım, KDS’yi planlama, tasarlama ve geçerliliğini değerlendirmedir.

İşlem tablolarını iyi bir kişisel karar destek sistemi geliştirme platformu yapan özellikler üç̧ ayrı başlıkta incelenebilir. Bunlar aynı zamanda KDS’nin en önemli üç̧ temel bileşenidir. Bunlar Model, Veri ve Diyalog Yönetimi Modülleridir.

Model, problemin ait olduğu ortamın veya sistemin bir gösterimidir. Bu gösterimin en kullanışlı olanlarından biri matematiksel modellerdir. Matematiksel modeller bir dizi matematiksel formülasyondan ibarettir. Karar vericinin seçeneklerini, kısıtlarını ve amacını matematiksel olarak değerlendirme olanağı sunmaktadır.

Kütüphane İşlevleri (Library Functions): Excel kütüphanesinde hazır olarak bulunan, yazılım ile birlikte tanımlanmış̧ olarak gelen işlevlerdir. Örneğin, bugünün tarihini döndüren BUGÜN işlevi Excel içerisinde hazır olarak tanımlı olup, tarih ve saat işlevleri arasında yer almaktadır. Kütüphane işlevlerine Formüller sekmesi altında bulunan İşlev Kitaplığı altındaki ilgili kategorileri temsil eden düğme gruplarından ulaşmak mümkündür.

Çözücü Eklentisi (Solver Add-In): Excel, bazı tür karar probleminde optimal çözümü bulmak için yöneylem araştırmasında yaygın olarak kullanılan basit LP (Simplex LP), doğrusal olmayan GRG (GRG Nonlinear) ve açılım (Evolutionary) gibi tekniklerin kullanımını sağlayan, çözücü (Solver) eklentisine sahiptir. Çözücü eklentisine Veri sekmesi altında bulunan Çözümleme grubundan erişmek mümkündür

Durum çözümlemesi (What-if Analysis): Excel’de bulunan durum çözümlemesi aracı, kullanılacak olan formüllerde farklı değerlerin / senaryoların denenmesine olanak sağlamaktadır. Oluşturulan farklı değer kümeleri senaryo olarak kaydedilebilir ve bu senaryolar formüller içerisinde kullanılabilirler. Excel’in Durum Çözümlemesi aracına Veri sekmesi altında bulunan Veri Araçları grubundan erişmek mümkündür.

Çözücü Eklentisi (Solver Add-In): Excel, bazı tür karar probleminde optimal çözümü bulmak için yöneylem araştırmasında yaygın olarak kullanılan Basit LP (Simplex LP), Doğrusal olmayan GRG (GRG Nonlinear) ve Açılım (Evolutionary) gibi tekniklerin kullanımını sağlayan, Çözücü (Solver) eklentisine sahiptir. Çözücü eklentisine Veri sekmesi altında bulunan Çözümleme grubundan erişmek mümkündür

Onay Kutuları ve seçenek düğmeleri (Checkbox/OptionButton)olarak, onay kutuları (CheckBox), birlikte kullanıldığında birbirinden bağımsız olarak çalışan, kullanıcıya ilgili seçeneği seçme ya da seçmeme imkânı sağlayan bileşenlerdir.

Excel çalışma sayfasının hücre yapısı: Excel çalışma sayfalarında bulunan her bir hücre veri girişinin yapılabilmesine imkân vermektedir. Bununla birlikte, yapılan veri girişlerinin tutulmasına ve paylaşılan dosyaların aynı yapıda farklı kullanıcıların kullanımına olanak tanımaktadır. Excel’in bu ve benzeri özelikleri düşünüldüğünde, hücre tabanlı çalışma sayfalarını da bir diyalog yönetim modülüdür.

Sıralama (Sort),  çalışma sayfası üzerindeki bir veri aralığında bulunan bir ya da birden fazla alan için bir sıralama işlemi yapmak mümkündür. Excel ile sıralama işlemleri küçükten büyüğe (A’dan Z’ye-ascending) ya da büyükten küçüğe (Z’den A’ya-descending) şeklinde yapılabilmektedir. Sıralama komut düğmelerine veri sekmesi altında bulunan Sırala ve Filtre Uygula grubundan ulaşılabilmektedir

Parametreler, kontrol edilemeyen sabit değerli katsayılardır. Örneğin, bir adet sedan araba satışından elde edilecek kâr. Parametreler, teknolojik katsayılar ve sağ taraf sabitleri olarak iki alt başlıkta incelenebilir. Teknolojik katsayılar, modeldeki her bir faaliyet için gerekli kaynak miktarıdır. Sağ taraf sabitleri, mevcut kaynak miktarını gösteren, problemdeki kısıt denklemlerinin sağ tarafında yer alan değerlerdir.

Karar değişkeni, bir karar probleminde kontrol edilebilir durumları temsil eden ve modelin çözülmesi ile değerleri belirlenecek olan değişkendir.

İşlemtablolarında, eniyileme için kullanılan bir terminoloji vardır. Değişken hücreler, karar değişkenlerinin değerlerini ifade eden hücrelere denir. Bu hücreler, serbest bir şekilde değer alabilmeli ve sayısal değerler içermelidir.

Bir problemi çözerken kullanılan birim maliyetler, tahmini talepler ve kullanılan kaynak miktarı gibi en olası değerler için tek bir eniyi değer bulunur. Bununla birlikte, kullanılan girdi değerleri her zaman gerçeği yansıtmayabilir. Örneğin, kur farkın­dan dolayı birim maliyetleri %10 oranında artabilir veya talep %15 oranında azalabilir. Modeldeki parametrelerin değerlerindeki değişimlerin eniyi değeri nasıl etkilediğini, du­yarlılık analizi yaparak işlemtablolarında değerlendirmek mümkündür.