KAMUSAL HALKLA İLİŞKİLER

“Yönetişim”, toplumun yönlendirilmesinde sorumluluk dengesini devletten bireye doğru kaydırmakta, tek özneli bir hizmet anlayışı yerine çok özneli sistem içinde ve karşılıklı etkileşim ilkeleriyle yönlendirme sürecini ön plana çıkarmaktadır (Ekici ve Caner, 2006: 321-322). Yani, “yönetişim” kavramı, bir tarafın diğer tarafı yönettiği bir ilişkiden, karşılıklı etkileşimlerin öne çıktığı bir ilişkiler bütününe doğru dönüşümü ifade etmektedir (Toksöz, 2008:3-7).

1992 yılında yayınlanan “Yönetişim ve Kalkınma” isimli raporda yönetişimin Dünya Bankası’nın göreviyle uyumlu dört temel alanı (World Bank, 1992); 1. Kamu yönetiminin iyileştirilmesi, 2. Hesap verebilirlik, 3. Kalkınma için yasal çerçevenin oluşturulması ve 4. Bilgi ve şeffaflık olarak açıklanmıştır.

Yönetişim, “bir toplumsal-politik sistemdeki ilgili bütün aktörlerin ortak çabalarıyla elde edilen sonuçların oluşturduğu yapı ya da düzen” olarak tanımlamaktadır. Bu tanımdan hareketle, yönetişim, birlikte yönetimin adı olarak da tanımlanabilir. Ayrıca tüm paydaşlarla çift yönlü iletişim ve etkileşimin sağlandığı bir ortamın oluşturulmasını ifade etmektedir.Yönetişim, kurumların, yönetim kalitesini iyileştirme arayışlarının sonucunda ortaya çıkan ve klasik yönetim tarzına yepyeni değerler eklenmesini içeren bir sürecin sonucudur.Yönetişimin ekonomik, siyasi ve idari olmak üzere üç temel dayanağı mevcuttur.Yönetişim, postmodern dünya düzeninde yaşanan krizler ve bunların neden olduğu tartışmalara yeni çözüm önerileri üreten güncel bir yönetim teorisidir.

Yönetişimin başlıca aktörlerinden olan devlet; siyasi kuruluşlarla kamu sektörü kuruluşlarını içermekte ve bu süreçte kendi vatandaşlarına nasıl daha etkin şekilde hizmet verebileceği üzerinde odaklaşmaktadır. Hukukun üstünlüğünü koruyarak, sosyo-ekonomik şartları düzenleyerek, sosyal ve fiziki altyapıları geliştirerek ve sosyal güvenlik ağları sağlayarak, kalkınma için çerçeve oluşturmakta ve eşitliğin, barışın, adaletin temelini kurmaktadır.Yönetişimin kapsamında yer alan üçüncü aktör de birey ile devlet arasında yer alarak toplulukları organize etmek, eğitmek, toplum içindeki grupların ekonomik ve sosyal hayata katılımını sağlamak, siyasi ve sosyal etkileşimi kolaylaştırmak, dayanışmayı artırmak ve kültürleri beslemek yoluyla özgürlük, eşitlik ve sorumluluk temellerini oluşturmaya çalışan kâr amacı gütmeyen sivil toplum kuruluşları ve gönüllüleridir (Özer, 2006: 68-69).

Yönetişimin başlıca aktörlerinden olan devlet; siyasi kuruluşlarla kamu sektörü kuruluşlarını içermekte ve bu süreçte kendi vatandaşlarına nasıl daha etkin şekilde hizmet verebileceği üzerinde odaklaşmaktadır.İkinci aktör olarak özel sektör; çeşitli sektörlerdeki özel işletmeleri kapsamaktadır.Yönetişimin kapsamında yer alan üçüncü aktör de kâr amacı gütmeyen sivil toplum kuruluşları ve gönüllüleridir.Son olarak, bunun yanında, yönetişim ilkelerinin yaşama geçmesinde kişiler de önemli bir sorumluluk taşımaktadır.

İyi yönetişim kavramı ilk kez Dünya Bankası’nın 1989 yılında yayınladığı Sub-Saharan Africa: From Crisis to Sustinable Growth başlıklı raporunda geçmektedir.

İnsancıl Yönetişim: Küresel yönetişimin önemli bir boyutu olarak “insancıl yönetişim” (humane governance), siyasi çabaların, aileden dünyaya kadar siyasi etkileşimin bütün katmanlarında, insani yönetişimin başarılmasına yoğunlaşması gerektiği, bölge veya dünya düzeyinde gelişmiş yönetişim projeleri sunmanın yeterli olmadığı hususuna değinir.

Kurumsal yönetişim uygulamalarının başarılı olmasında en büyük görev yönetim kurulu üyelerine düşmektedir. Bunu sağlamak için başarı faktörleri (Sami, 2004:9): sürdürülebilir yapı oluşturmak, yenilikçi olmak, küresel trendleri anlamak, performans, risk değerlendirmesi yapabilmek, ölçülebilir ve kıyaslanabilir yapı oluşturmak, denetime açık ve şeffaf olmak ve etik değerlere bağlı olmak olarak sıralanabilir.

Sorumluluk ilkesi, şirketlerin hissedarları için değer yaratırken toplumsal değerleri yansıtan kanun ve düzenlemelere uyum gösterecek şekilde faaliyet gösterilmesini ifade etmektedir. Ancak kurumsal yönetişim ilkeleri genel olarak kanunların sorumluluk açısından minimum standartları oluşturduğunu, gerçek anlamda sorumlu şirket davranışının ise yasal zorunlulukların ötesine geçilerek yerine getirilebileceğini vurgulamaktadır. Kurumsal yönetişim ilkeleri bu doğrultuda, çalışanların yönetime katılımını teşvik edici mekanizmaların geliştirilmesini önermekte ve bütün paydaşların kaygılarını yönetim kuruluna iletebilmesi için gerekli ortamın sağlanmasının önemini vurgulamaktadır.

Avrupa Birliği üyesi ülkelerin yurttaşları ile Birlik kurumları arasındaki yabancılaşmanın aşılmasını hedef alan yönetişim reformu konusunda Komisyon’un Temmuz 2001’de yayımladığı Beyaz Kitap, Avrupa düzeyinde iyi yönetişimin ilkelerini şu biçimde sıralamaktadır:

1. Açıklık: Avrupa Birliği kurumlarının Birlik uygulamaları ve kararları konusunda birlik yurttaşlarıyla daha etkin bir iletişim içinde olmaları,

2. Katılım: Politikaların oluşturulmasından uygulanmasına kadar uzanan süreç içinde daha geniş bir katılımın sağlanması,

3. Etkinlik: Birlik kurumlarının icra politikalarının gecikmeden ve etkin sonuç vermesinin sağlanması ve bunun için kararların en uygun yönetim kademesinde alınması

4. Tutarlılık: İcra politikalarının kendi içinde tutarlı ve kolay anlaşılır olmalarıdır.

Yönetişim; yönetim, etkileşim ve iletişim terimlerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Doğru cevap E'dir.

Yönetişim kavramını ilk olarak ortaya atan ve uygulamaya geçiren Dünya Bankası’dır. “Governance” kavramı ilk olarak Dünya Bankası’nın 1989 tarihli “Sub Saharan Africa: From Crisis to Sustainable Growth” başlıklı raporunda kullanılmıştır. Bu raporda, yönetişim, “siyasal gücün bir milletin sorunlarını çözmek amacıyla kullanımı” olarak tanımlanmış ve Afrika’nın kalkınma sorunlarının altında “yönetişim krizi” nin yattığı ifade edilmiştir. Doğru cevap A'dır.

1992 yılında yayınlanan “Yönetişim ve Kalkınma” isimli raporda yönetişimin Dünya Bankası’nın göreviyle uyumlu dört temel alanı (World Bank, 1992);

Kamu yönetiminin iyileştirilmesi,

Hesap verebilirlik,

Kalkınma için yasal çerçevenin oluşturulması ve

Bilgi ve şeffaflık olarak açıklanmıştır.

Doğru cevap B'dir.

Yönetişim yaklaşımında; yatay örgütlenme, yerinden yönetim, demokratiklik, hesap vericilik, şeffaflık, güvene dayalı ilişki, paydaş hakimiyeti ve hukukilik ve meşruluk söz konusudur. Doğru cevap C'dir.

Yönetişimin başlıca aktörlerinden olan devlet; siyasi kuruluşlarla kamu sektörü kuruluşlarını içermekte ve bu süreçte kendi vatandaşlarına nasıl daha etkin şekilde hizmet verebileceği üzerinde odaklaşmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Yönetişimin kapsamında yer alan üçüncü aktör de birey ile devlet arasında yer alarak toplulukları organize etmek, eğitmek, toplum içindeki grupla- rın ekonomik ve sosyal hayata katılımını sağlamak, siyasi ve sosyal etkileşimi kolaylaştırmak, dayanışmayı artırmak ve kültürleri beslemek yoluyla özgürlük, eşitlik ve sorumluluk temellerini oluşturmaya çalışan kâr amacı gütmeyen sivil toplum kuruluşları ve gönüllüleridir. Doğru cevap C'dir.

Küresel Yönetişim; ortak yarar için dünya çapında eylemi düzenleyen, amaçlı ve kalıplaşmış insan etkileşimlerinin bileşimidir. Bu, insan faaliyetleri için bir eylem alanı sağlayan kurumlardan, süreçlerden, normlardan, resmi anlaşmalardan ve resmi olmayan mekanizmalardan doğan amaçsal bir düzendir. Doğru cevap A'dır.

Kurumsal yönetişimin ilk defa isminin resmi olarak geçtiği rapor olan Cadbury raporunda, kurumsal yönetişim şirketleri idare ve kontrol eden bir sistem olarak tanımlanmaktadır. Şirketlerin idare ve kontrolünden ve dolayısıyla şirketlerin yönetişiminden en üst düzey organ olan yönetim kurulları sorumludur. Kurumsal yönetişim, kurumdaki farklı paydaşların nasıl yönetildiğini ve denetlendiğini anlatan “kurum anayasası” gibidir. Doğru cevap C'dir.

Kurumsal yönetişim uygulamalarının başarılı olmasında en büyük görev yönetim kurulu üyelerine düşmektedir. Bunu sağlamak için başarı faktörleri: sürdürülebilir yapı oluşturmak, yenilikçi olmak, küresel trendleri anlamak, performans, risk değerlendirmesi yapabilmek, ölçülebilir ve kıyaslanabilir yapı oluşturmak, denetime açık ve şeffaf olmak ve etik değerlere bağlı olmak olarak sıralanabilir. Doğru cevap D'dir.

Avrupa Birliği üyesi ülkelerin yurttaşları ile Birlik kurumları arasındaki yabancılaşmanın aşılmasını hedef alan yönetişim reformu konusunda Komisyon’un Temmuz 2001’de yayımladığı Beyaz Kitap Avrupa düzeyinde iyi yönetişimin ilkelerini şu biçimde sıralamaktadır:

1. Açıklık

2. Katılım

3. Hesap verme sorumluluğu

4. Etkinlik

5. Tutarlılık

Doğru cevap E'dir.