KAMUSAL HALKLA İLİŞKİLER

Kamu yönetiminin ayrı bir ilgi alanı olarak incelenmesine 1950’lerde başlanan Türkiye’de, 1982 Anayasasının 123. maddesine göre, kuruluş ve görevleriyle bir bütün olan kamu yönetiminin kuruluş ve görevleri merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayanır ve kanunla düzenlenir.

Kamu kavramı, bu örneklerde olduğu gibi “resmiyeti” ve “genelliği” anlattığı kadar, “özel”in, “gizli”nin ve “kapalı”lığın zıddı olarak “açık”lığı,“halka ait oluş”u ve “görülebilir”liği de ifade etmektedir.

Halkla ilişkiler ile ilgili konuları daha iyi kavrayabilmek için yapılan tanımlardan Rex Harlow’un tanımı halkla ilişkileri çok daha iyi ifade etmektedir. Yapılan tüm halkla ilişkiler tanımlarının bazı ortak noktalarını şöyle toplayabiliriz;
• Halkla ilişkiler, organizasyonlara özgü bir faaliyettir.
• Halkla ilişkilerde hedef kitle (ilgili çevreler) hem kurum içi hem de kurum dışı çevreleri kapsamaktadır.

• Halkla ilişkiler, bir iletişim çabasıdır.
• Halkla ilişkiler, iletişimde anlayış, kabul ve işbirliği çerçevesinde gerçekleşir.
• Halkla ilişkilerde iletişimin ikna edici bir şekilde tasarlanıp gerçekleştirilmesi gerekir.
• Halkla ilişkiler, bir yönetim fonksiyonudur.
• Halkla ilişkiler, bir süreçtir.

Günümüzdeki uygulamayı oluşturan, ona rengini veren, onu büyük ölçüde etkileyen ve teorisinin oluşturulduğu ülke Amerika Birleşik Devletleri’dir.

1917’de Halkı Aydınlatma Komitesi (Committee On Public Information) kamu yönetiminin ilk halkla ilişkiler birimi olarak çalışmaya başlamıştır.

Seitel çeşitli tarihlerde benzer şekillerde ortaya çıkan ve günümüz rekabet ortamında kuruluşlar ve markaları için yaşamsal öneme sahip olan halkla ilişkilerin gelişimini sağlayan olayları şu başlıklar altında toplamıştır:

Kamu yönetiminde halkla ilişkilerin pek çok amacı vardır. Bu amaçlar aşağıdaki
şekilde özetlenebilir:
• Kamuoyunu aydınlatmak, örgütün izlediği politikayı halka benimsetmek,
• Halkta yönetime karşı daha olumlu tutumlar oluşturmak,
• Yönetimle olan ilişkilerde halkın işini kolaylaştırmak,
• Alınacak kararların daha yerinde olmasını sağlayacak bilgileri halktan elde etmek,
• Yasaklar üzerinde aydınlatıcı bilgiler vermek ve vatandaşların yasaklara uymasını sağlamak,
• Hizmetlerin götürülmesinde halkla işbirliğini sağlamak,
• Mevzuattaki aksaklıkların saptanmasında ve giderilmesinde halkın dileklerinden, öğütlerinden, yakınmalarından faydalanmak.

Kamu kurumları ile halk arasında birçok sorunun güncelliğini koruduğu bilinmektedir. Bu sorunların önemli olanları aşağıda belirtilen altı konu başlığı altında incelenebilir:

Kamu kurumlarında halkla ilişkiler birimlerinin kullandığı isimlerden bazıları şunlardır:

• Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı;
• Diğer Bakanlıklarda “Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği”;
• Kurumlarda “Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, Basın ve Halkla İlişkiler Bürosu, Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, Yazı İşleri Müdürlüğü” vb.dir.

1960’lı yıllardan başlamak üzere ortalama her 10 yılda bir rekabet unsuru önemli hale gelmiştir. 1960’lı yıllardaki rekabet unsuru “üretim” idi. 1970’li yıllarda buna ikinci rekabet unsuru olan “maliyet” eklendi.

1976 yılında, Foundation for Public Relations Research and Education tarafından araştırma yapılamasına karar verilmiştir. 65 uzmanın yaptığı araştırmada 472 tanım analiz edilmiş ve bu tanımların analizi sonucunda halkla ilişkiler ile ilgili daha kapsayıcı bir tanım yapılmıştır.

Halkla ilişkilere akademik anlamda önemli katkılar sağlayan, halkla ilişkiler bölümlerinde kitapları okutulan Cutlip ve Center “karşılıklı yarar sağlayan iki yönlü iletişime dayalı dürüst ve sorumlu uygulamalarla, kamuoyunu etkilemeye yönelik planlı çabalar” şeklinde t halkla ilişkiler kavramını tanımlamışlardır.

Warnaby ve Moss (1997: 8) ise çeşitli halkla ilişkiler tanımlardaki ortak yönleri şu şekilde sıralamaktadır:

Halkla ilişkiler terim olarak ilk kez 1882’de Yale Üniversitesi’nde “Halkla İlişkiler ve Hukukçuların Yükümlülükleri” adlı bir konferansta geçmekte idi. 1897 yılında Amerika demiryolları ile ilgili çıkarılan “Demiryolu Yıllığın”da kullanılmıştı. Thomas Jefferson ise 1807’de Birleşik Devletlerin dış ilişkileri ile ilgili olarak, halkla ilişkiler terimini 10. Kongreye gönderdiği mesajda kullanmıştır. Çağdaş anlamda ilk halkla ilişkiler departmanını ABD’de 1889 yılında George Westinghouse, kendi elektrik şirketi için meydana gelen bir kriz esnasında kurmuştur. Devrim sırasında Samuel Adams’ın faaliyetleri,1830’lu yıllarda Amos Kendall’ın Başkan Jackson’a kamuoyu araştırmacısı, danışman ve metin yazarı olarak hizmet vermesi, ilk sistemli halkla ilişkiler çalışmaları sayılmaktadır.

Woodrow Wilson Beyaz Sarayda sürekli ve düzenli basın toplantıları düzenlemiştir. Jackson’ın halkoyu danışmanı A. Kendall tarafından halkoyu araştırmaları 18. Yüzyılda başlatılmış ve hızla da yayılmıştır.  1896 yılında yapılan seçim kampanyalarında halkla ilişkiler çok önemli bir yer tutmuştur. Bu seçim halkla ilişkilerin düzenli ve planlı biçimde uygulandığı ilk seçimdir. Yine bu yılarda bir firma G. Harvey adlı bir gazeteciyi, yalnızca halkla ilişkilerle uğraşmak ve kamuoyu ile olan sorunlarını çözmek üzere bünyesinde çalıştırmaya başlamıştır. 1917’de Halkı Aydınlatma Komitesi (Committee On Public Information) kamu yönetiminin ilk halkla ilişkiler birimi olarak çalışmaya başlamıştır. Ivy Lee adlı bir gazeteci Rockefeller Şirketler topluluğunda halkla ilişkiler uzmanı olarak görev yapmaya başlamıştır.

1980–1990 yılları arasında özellikle büyükşehir belediyelerinde halkla ilişkiler faaliyetlerini yürütmek üzere bürolar kurulduğu, vatandaşların sorunlarını bu bürolara iletmesinin beklendiği, bu bürolara özel numaralı doğrudan telefon hatlarının bağlandığı görülmektedir. Örneğin İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde Şikâyet ve Yıldırım Servisi, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nde Halkla İlişkiler Servisi ve Yıldırım Servisi, Ankara Büyükşehir Belediyesi’nde Halk Danış Masası, Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin Semt Danışma Merkezleri (SEDAM), Eminönü Belediyesi’nde Mavi Hat ve Kadıköy Belediyesi’nde Mavi Nokta uygulamaları başlatılmış, yine Mart 1990’da İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde Bilgisayarlı Cevap Bürosu kurulmuştur.

1980–1990 yılları arasında özellikle büyükşehir belediyelerinde halkla ilişkiler faaliyetlerini yürütmek üzere bürolar kurulduğu, vatandaşların sorunlarını bu bürolara iletmesinin beklendiği, bu bürolara özel numaralı doğrudan telefon hatlarının bağlandığı görülmektedir. Örneğin İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde Şikâyet ve Yıldırım Servisi, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nde Halkla İlişkiler Servisi ve Yıldırım Servisi, Ankara Büyükşehir Belediyesi’nde Halk Danış Masası, Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin Semt Danışma Merkezleri (SEDAM), Eminönü Belediyesi’nde Mavi Hat ve Kadıköy Belediyesi’nde Mavi Nokta uygulamaları başlatılmış, yine Mart 1990’da İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde Bilgisayarlı Cevap Bürosu kurulmuştur.

1850’li yıllardan başlayarak 1900’lü yıllara kadar gelen dönemde basın ajansı biçiminde uygulamalar yapılmıştır. Basın ajansı uygulaması, kamuoyuna ulaşmak ve istenilen amaçları başarmak için her türlü iletişim aracını kullanmayı ifade etmektedir. Amaç propagandadır ve iletişim dinleme yerine anlatma üzerine odaklanmıştır. Basın ajansında, bir kişi veya kurumun tanıtılmasında iletişim araçlarından yoğunlukla yararlanılır.

Çağdaş anlamda ilk halkla ilişkiler departmanını ABD’de 1889 yılında George Westinghouse, kendi elektrik şirketi için meydana gelen bir kriz esnasında kurmuştur. Bu sırada yaşanan kriz karşısında Westinghouse alternatif akımı, rakibi General Elektrik şirketinin kurucusu, mucit Edison ise doğru akımı savunuyordu. İdam cezasında kullanılan elektrikli sandalyede alternatif akım kullanılıyor diyerek Westinghouse’u aşağılayan Edison’a karşılık Westinghouse basın sözcüsü olarak yetenekli bir gazeteci olan Heinrich’i görevlendirmiş ve bu şekilde basın ile bilgi alışverişini kontrol altında tutarak, rakibine karşı mukayeseli bir üstünlük elde etmiştir. Bu olay tarihe somut bir halkla ilişkiler başarısı olarak geçmiştir.

Çağın gerekle­rine uygun olarak ortaya çıkan rekabet unsurları, 1960’lı yıllardan başlamak üze­re ortalama her 10 yılda bir rekabet unsuru önem­li hale gelmiştir.

1960’lı yıllardaki rekabet unsuru “üretim” idi.

1970’li yıllarda buna ikinci rekabet unsuru olan “maliyet” eklendi.

1980’li yıllarda ise bunlara üçüncü rekabet unsu­ru olan “kalite” eklendi.

1990’lı yıllarda ise bunlara dördüncü ve son rekabet unsuru olan “hız” unsuru eklendi.