KAMUDA AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ

1999 Depreminin hemen ardından 4484 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle 27.08.1999 tarihli ve 4452 sayılı Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak, Bakanlar Kurulu’nca 25.11.1999 tarihinde Zorunlu Deprem Sigortası’nın düzenlenmesi kararlaştırılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Zorunlu Deprem Sigortası uygulamalarını desteklemek amacıyla 2000 yılında kurulan Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK), ülkemizde Zorunlu Deprem Sigortası edindirme, uygulama ve yönetimi faaliyetlerinden sorumlu tüzel kimlikli bir kamu kuruluşu olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. Doğru cevap C'dir.

İstanbul Büyük Şehir Belediyesi tarafından, her türlü doğal afetin öncesinden bitimine kadar geçen sürede, afetin en az zararla atlatılmasını sağlamak amacıyla İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığına bağlı kurum ve kuruluşlar arasındaki koordinasyonun ve iş birliğinin sağlanması amacıyla Afet Koordinasyon Merkezi (AKOM) kurulmuştur. Doğru cevap D'dir.

Afetlerde Psiko-sosyal Hizmetler Birliği (APHB) içerisinde Türk Kızılayı, Türk Psikologlar Derneği, Türkiye Psikiyatri Derneği, Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği, Türk Psikolojik Danışman Rehberlik Derneği ve Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Derneği yer almaktadır. Doğru cevap B'dir.

Ulusal Olay Yönetimi Sistemi (NIMS) Katrina Krizi esnasında büyük ölçüde başarısızlığa uğramış, bu durum acil durum yönetimi liderliğinin merkezileştirilmesi
konusunda tartışmalara yol açmıştır. Doğru cevap B'dir.

ABD tarihine ikinci en yüksek maliyetli fırtına olarak geçen Sandy Kasırgası önce 3. Kategori kasırga olarak Küba’yı vurmuş, daha sonra 2. Kategori kuvvetiyle ABD’nin kuzeydoğu kıyılarına ulaşmıştır. Kayıtlara geçen engeniş çaplı Atlantik kasırgası olan Sandy’nin maliyeti 68 milyar doları bulmuştur. Doğru cevap C'dir.

Nükleer afet denildiğinde ilk akla gelen olay, Çernobil afetidir. Afet reaktörün güvenliğini geliştirmek için gerçekleştirilen bir test sırasında meydana gelen nükleer afettir. Doğru cevap D'dir.

Terör saldırılarının verdiği maddi zarar büyük olmakla birlikte toplumda yarattığı panik hali, korku ve endişe asıl büyük zararı teşkil etmektedir. Tamamen insan kaynaklı bu tür olaylar toplum vicdanında derin yaralar açmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Endüstriyel afetler iş kazalarından nükleer felaketlere uzanan geniş bir skalada şiddeti, meydana gelme şekilleri, etkileri v.b. açılardan çeşitlilik göstermektedir. Ortak özellikleri ise özel bir işletmede meydana gelmiş ise başta işletme sahipleri ve yöneticilerinin birinci dereceden sorumlu tutulduğu, devlet kurumlarının ise yeterli denetim faaliyeti yürütememekle suçlandığı ve ikinci derceden sorumlu tutulduğu olaylar olmalarıdır. Doğru cevap C'dir.

Nükleer afetler ortaya çıkan radyasyonun etkili iklimsel olaylar dahilinde olayın meydana geldiği noktadan çok uzak bölgelere ulaşabilmekte, üstelik insanlar üzerinde yaratabileceği olumsuz etkiler öngörülemeyecek şekillderde ortaya çıkmaktadır. Doğru cevap E'dir.

DEPREMLER
Ülkemizin doğal afetler anlamında en ağır kayıplar ile deneyimlediği vak’alar şüphesiz ki depremlerdir.

Van Depremleri ile eksikliği ortaya çıkan başka bir husus da “Yardım Yönetimi” kavramıdır. Deprem sonrasında yardımların dağıtımı iyi yönetilememiş, bu yöndeki eksiklikler gerek yetkili kurumlar tarafından temin edilen yardım materyalinin ve gerek yurt içi gerekse yurt dışı kaynaklı bağışların mağdur vatandaşa etkili bir şekilde ulaştırılamaması ile sonuçlanmıştır (Kadıoğlu, 2011). Vatandaşın bu durum neticesinde yaşadığı güvensizlik ve dışlanmışlık duygusu vatandaşlar arasında huzursuzluk ve gerginliklere yol açarken devlete duyulan güveni de önemli ölçüde sarsmıştır (ODTÜ Van Depremleri İnceleme Raporu, 2011: 40-41).

TERÖR SALDIRILARI
Son yıllarda küresel anlamda sıklığı ve şiddeti gittikçe artan, az gelişmiş ülkelerin yanı sıra ABD, İngiltere ve Fransa gibi gelişmiş ülkelerde de meydana gelen, gerek iç gerek dış kaynaklı terör saldırılarının tek tek bu bölümde ele alınması vakaların çokluğu nedeni ile mümkün değildir.

Türkiye’de 2015 ve 2016 yıllarında meydana gelen üzücü terör saldırılarının önemli bir sonucu olarak kamu kurumlarının binalarının yanı sıra sivil vatandaşların toplu halde bulundukları istasyonlar, havaalanları, alışveriş merkezleri ve benzeri kamuya açık mekanların girişleri ve çevrelerinde standart güvenlik önlemleri artırılmıştır. Ayrıca
özel güvenlik görevlileri ve kolluk kuvvetlerinin yetkileri artırılarak, teknolojik imkanların da dahil edilmesi ile önlemler sıkılaştırılmış ve bu uygulamalar günlük hayatın bir parçası haline gelmiştir.

Bu krizin yönetiminde yaşanan aksaklıklar birçok çalışmaya konu olmuş ve kötü kriz yönetiminin bariz bir örneği olarak kayıtlara geçmiştir. Katrina Kasırgası vakasındaki kriz yönetimi zafiyetini acil durum müdahale personeli ve kamu yöneticilerinin tamamen hazırlıksız yakalanmasına bağlayan Demiröz ve Kapucu idari personelin yaşadığı bu “şaşkınlığın” afete müdahaleyi imkansız hale getirerek bir kaos ortamı ile sonuçlandığını dile getirmektedir. Bu kaos ortamına karşı planlama, hazırlık, esnek müdahale kapasitesi ve Farazmand’ın (2007) “şaşkınlık yönetimi” becerileri mevcut olsaydı yalnızca bir çok hayat kurtarılmayacak aynı zamanda milyar dolarlık kayıpların da önüne geçilebilecekti (Demiröz ve Kapucu, 2012: 95). Katrina Kasırgası vakasını sert bir dille eleştiren Farazmand, “ Katrina krizini tek bir sözle ifade etmek gerekirse o da büyük başarısızlık olurdu.” derken bu başarısızlığın yönetişimin her boyutunda ve
kamu yönetiminin her kademesinde kendini göstermiş olduğundan şikâyet etmektedir. Öte yandan daha vahim olan ise bu vakanın küresel perspektiften bakıldığında dünya çapında yönetişim ve kamu yönetimi disiplinleri için teşkil etmiş olduğu ülkenin imajını da olumsuz etkileyerek pek çok araştırmaya konu olan olumsuz bir örnek oluşudur
(Farazmand, 2007:153)

Nükleer afetleri diğer afet türlerinden ayıran en önemli özellik, afet bölgesindeki yerleşik nüfusun tehlikeyi bir bütün halinde paylaşmasıdır.

Nükleer afetlerin toplumlar için büyük bir tehdit unsuru olmasının diğer bir nedeni ise, bu afetlerin belirli bir zaman dilimi ile sınırlı afetler olmamasıdır . Nükleer afetler yıllarca sürecek bir olaylar dizisi başlatır. Hiroshima ve Nagasaki’ye atom bombalarının atılmasından bu yana yarım yüzyıllık bir süre geçtiği halde çocukların hala sakat doğuyor olması; Çernobil faciasından bu yana 16 yıl geçtiği halde Karadeniz bölgesinde radyasyonun yol açtığı kanser vakalarının halen devam ediyor olması, nükleer afetlerin yıllarca sürecek olumsuz etkilerinin iki trajik örneğidir (Weisaeth, 1994: 84). Bu olay bilimsel literatüre iki kavram kazandırmıştır: güvenlik kültürü ve kriz yönetimi.

Saldırıda New York’ta Dünya Ticaret Merkezi kompleksinin yedi binasının tamamı ile birlikte toplam 25 bina artık kullanılamaz hale gelirken Pentagon’un beş
kanadından biri ağır hasara uğradı. Olaylarda ölen insan sayısı uçak yolcuları, o sırada Dünya Ticaret Örgütü binalarında bulunan kişiler ve
acil durum müdahale ekipleri dâhil olmak üzere toplam 2985 kişiydi. Amerikan tarihinde tek bir
günde en fazla sivil vatandaşın hayatını kaybettiği tek olay olarak tarihe geçen bu vaka aynı zamanda tek bir bina kompleksinin yıkılmasıyla en
çok can kaybına yol açan olay olarak da kayıtlara
geçmiştir. Saldırının faili olarak olaydan hemen
sonra ABD tarafından el Kaide örgütü suçlandı.
Usame Bin Ladin, bir süre “eylemi onaylamasına
rağmen” olayın kendisiyle bir ilgisi olmadığını
iddia etse de, daha sonra yaptığı açıklamalarla
eylemin bizzat kendisi tarafından yönlendirildiğini beyan etmiştir (Fredrickson et. al, 2003:
365; FEMA 9/11 Report, 2002: 4-5).Terör saldırılarının birinci dereceden kurbanlarına özel ilgi gösterilmiş, her biri ile günlük şahsi
görüşmeler yapılarak gelişmeler ile ilgili bilgilendirilmeleri sağlanmıştır. Ayrıca yaşadıkları travma ile
krizin dolaylı kurbanları olan diğer tüm vatandaşların doğru bilgiye kaynağından ulaşabilmelerine
olanak sağlayan doğrudan Savunma Bakanlığı’na
bağlı bir e-mail, web sitesi ve telefon sistemi temin
edilmiştir.

2015 Ankara Tren Garı Saldırısı
Bu bölümde Türk halkının teröre bakış açısını değiştiren bir vaka olarak Ankara bombalama
olayı incelenecektir. Doğu ve güneydoğu illerinde
1980’li yıllardan bu yana süre gelen ve çoğunlukla
silahlı kuvvetleri hedef alan terör saldırıları halkın
ne yazık ki kanıksamış olduğu bir durumken 2015
ve 2016 yıllarında Ankara ve İstanbul illerinde
meydana gelen Atatürk Havalimanı (29 Haziran
2016), Vodafon Arena futbol stadyumu (11 Aralık
2016), Güvenparkpark otobüs durakları (13 Mart
2016) ve Ankara tren garı (10 Ekim 2015) gibi sivil
halkın yoğun bir şekilde bulunduğu yerlerde meydana gelen bazı vakalar halkta terör saldırısının onları her an her yerde, hatta Başkentte bile vurabileceği gerçeği ile yüzleşmek durumunda bırakmıştır.
10 Ekim 2015 tarihinde saat sabah 10:00 civarında
Ankara ilinin Altındağ ilçesinin Ulus semtindeki
Ankara Garı kavşağında yaşanan bu saldırı terör
gerçeğinin ülkenin doğu kesimleri ve kırsal alanları
ile sınırlı olmadığını, başkentin merkezi de dâhil
olmak üzere ülkenin her yanında mevcut olan bu
risk karşısında her an hazır olunması gerektiğini ortaya koymuştur

Nükleer afet denildiğinde ilk akla gelen olay,
Çernobil afetidir. Ukrayna sınırları içinde yer alan
ve 1988 yılı rakamları ile 12.500 kişilik nüfusa sahip küçük bir kasaba olan Chrenobyl, Ukrayna’nın
en büyük kenti olan Kiev’in yaklaşık 105 kilometre
kuzeyindedir. Bu küçük kasaba, adını 15 kilometre
kuzeybatısındaki Çernobil nükleer güç istasyonundan almıştır (Marples, 1988: 3).

1999 Marmara depremi Karamürsel, Gölcük, Değirmendere, Yalova, Adapazarı, Kocaeli, Düzce, Bolu, İstanbul, Bursa, Zonguldak ve Eskişehir’i kapsayan çok geniş bir alanı etkilemiştir.