KAMUDA AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ

Nükleer tesislerde radyasyonun kontrol dışına çıkması ya da atıklardaki radyoaktivitenin kontrol dışına çıkarak tesis çalışanlarına, halka ve çevreye zarar verecek oranda yayılması “nükleer kaza” olarak tanımlanır. Doğru cevap B'dir.

Önemli nükleer riskler;
• Nükleer santrallerde meydana gelebilecek
kazalar,
• Nükleer atıkların oluşturduğu riskler,
• Nükleer santrallere düzenlenebilecek saldırılar,
• Terör örgütleri tarafından nükleer atıkların kirli
bomba olarak kullanılması

Doğru cevap D'dir.

Nükleer olaylar oluşturdukları riske göre “Uluslararası Nükleer ve Radyolojik Olay Ölçeği Sistemi (INES)” ile değerlendirilirler. INES, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ve OECD Nükleer Enerji Ajansının işbirliği ile geliştirilmiş ve 1989 yılında başlatılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Seviye 1 Bozukluk: Olay sonrası, bölgede yaşayan halktan biri yıllık izin verilen radyasyon dozunun üzerinde etkilenmiştir. Zararın oluşmadığı, güvenlik bileşenlerindeki küçük sıkıntılar ya da düşük aktiviteli kaynak, cihaz ya da taşıma paketinin kaybolması bu olaylara örnek verilebilir. Doğru cevap E'dir.

Nükleer tesislerin eylem planları, radyasyon salınımın engellenmesi, kontrol altında tutulması, özellikle çevre ve halk üzerindeki zararın azaltılması, olağandışı durumların ilgili kurumlara bildirimi, tesis çalışanlarının korunması, kurtarma ve acil sağlık hizmetlerinin planlanmasını kapsar. Doğru cevap C'dir.

Nükleer tesislerden, radyoaktif madde veya radyasyonun anormal düzeyde serbest bırakılması durumunda, çevredeki radyasyon hakkında zamanında bilgi edinmek adına, anlık çevre dozunun izlenmesi için kurulan sistem Acil durum izleme sistemidir. Doğru cevap B'dir.

Erken uyarı sistemi, radyasyon izleme sistemlerinden anormal doz verileri elde edildikten sonra, nükleer krize müdahalede yer alacak kurumların, bölgedeki halkın, merkezi yönetimin ve tehdidin sınırları aşma ihtimali durumunda, uluslararası kuruluşların anormal doz ile ilgili uyarılmasını kapsayan sistemdir. Doğru cevap A'dır.

Nükleer kriz durumunda sağlık hizmetlerinin altyapısının oluşturulması için gerekli hazırlıklar; hastane öncesi acil bakım hizmetleri için hazırlıklar, hastane hizmetleri için hazırlıklar, psiko sosyal bakım ve ruh sağlığı hizmetleri için hazırlıklar ve cenaze işlemleri için hazırlıklardır. Doğru cevap C'dir.

Topluma yapılacak olan eğitimlerde başlıca aşağıdaki konular yer almalıdır.
• Nükleer tesislerin güvenliğini sağlamak için alınan tedbirler de dahil olmak üzere acil durumlarda oluşan tehlikelere karşı alınan zarar azaltma çalışmaları,
• Uyarı sistemleri, haberleşme ve iletişim yolları,
• Radyasyondan korunmanın temel yolları,
• Radyasyon taramaları,
• Maruz kalma durumunda yapılması gerekenler,
• Barınma türleri,
• Kitlesel olarak yapılacak olan eylemler,
• Gıda ve su güvenliği,
• Başvuru ve bilgi merkezleri,
• Ulaşım ve tahliye planları

Doğru cevap A'dır.

Ulusal tatbikatlar; ulusal kuruluşların ve tüm aktörlerin katılımı sağlanarak, gerçekleşebilecek senaryolar üzerinden yürütülen tatbikat çalışmalarını kapsamaktadır. Doğru cevap D'dir.

Dünya tarihinde, 1957 Windscale (İngiltere), 1979 Three Mile Island (ABD), 1986 Çernobil (Sovyetler Birliği) ve 2011 Fukişima (Japonya) gibi önemli nükleer kaza örnekleri bulunmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Ölçeğin bir ila üçüncü basamakları olayları, dört ila yedinci basamakları kazaları tanımlar. Basamaklar tanımlanırken, radyasyonun insanlar ve doğal çevre üzerinde oluşturabileceği riskler, radyasyonun yayılımını engelleyecek bariyerler ve derinliğine güvenlik önlemleri dikkate alınır. Ölçeğin yedinci basamağı çok büyük kazaları tarif ederken, güvenlik açısından risk oluşturmayan olaylar, “sıfır” olarak ölçeklendirilir (IAEA, 2011). Doğru cevap E'dir.

Nükleer kriz yönetimi ile ilgili planlamalar, üç basamakta değerlendirilmelidir. Öncelikle her nükleer tesisin bir eylem planı olmalı, bununla birlikte yerel ve ulusal eylem planları oluşturulmalıdır. Nükleer tesislerin eylem planları, radyasyon salınımın engellenmesi, kontrol altında tutulması, özellikle çevre ve halk üzerindeki zararın azaltılması, olağandışı durumların ilgili kurumlara bildirimi, tesis çalışanlarının korunması, kurtarma ve acil
sağlık hizmetlerinin planlanmasını kapsar. Doğru cevap B'dir.

Radyasyon izleme sistemlerinde, radyasyon doz değerinin on dakika süreyle 5 μSv/saat üzerine çıkması durumunda, durum kriz yönetim merkezine bildirilmelidir. Doğru cevap E'dir.

Nükleer olaylar oluşturdukları riske göre “Uluslararası Nükleer ve Radyolojik Olay Ölçeği
Sistemi (INES)” ile değerlendirilirler. INES, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ve OECD Nükleer Enerji Ajansının işbirliği ile geliştirilmiş ve 1989 yılında başlatılmıştır.

Nükleer olaylar oluşturdukları riske göre “Uluslararası Nükleer ve Radyolojik Olay Ölçeği
Sistemi (INES)” ile değerlendirilirler. INES, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ve OECD Nükleer Enerji Ajansının işbirliği ile geliştirilmiş ve 1989 yılında başlatılmıştır.

Seviye 7 - Büyük Kaza: Kaza sonucu büyük miktarda radyoaktif madde salınımı oluşmuştur. Oluşan nükleer krizin yönetilmesi için geniş alanda planlı ve uzun süreli önlem alınması gereklidir. Kaza, insan sağlığı ve doğal çevre üzerine ciddi riskler oluşturur ve radyasyon kaynaklı ölümler gerçekleşmiştir.

Seviye 1 –Bozukluk: Olay sonrası, bölgede yaşayan halktan biri yıllık izin verilen radyasyon dozunun üzerinde etkilenmiştir. Zararın oluşmadığı, güvenlik bileşenlerindeki küçük sıkıntılar ya da düşük aktiviteli kaynak, cihaz ya da taşıma paketinin kaybolması bu olaylara örnek verilebilir.

Seviye 4- Yerel Sonuçları Olan Kaza: Kaza sonrası az miktarda radyoaktif madde salınımı gerçekleşmiştir. İnsan sağlığı ve çevre için azda olsa risk bulunur. Radyasyon kaynaklı en az bir ölüm gerçekleşmiştir. Önlem olarak yerel besin kontrolünden başka bir önlemin uygulanması beklenmez. Daha çok tesis içerisindekilerin etkilenmesi beklenen sınırlı
miktarda radyasyon salınımı söz konusudur. Büyük miktarlarda salınımı engelleyen, bariyerler ve güvenlik önlemleri mevcuttur. Örnek olay; Japonya Tokaimura nükleer tesis kazası; tesiste kritik bir olayı kontrol altına almaya çalışan personel, radyasyondan etkilenmiş ve hayatını kaybetmiştir.

Nükleer kriz yönetimi ile ilgili planlamalar, üç basamakta değerlendirilmelidir. Öncelikle her nükleer tesisin bir eylem planı olmalı, bununla birlikte yerel ve ulusal eylem planları oluşturulmalıdır. Nükleer tesislerin eylem planları, radyasyon salınımın engellenmesi, kontrol altında tutulması, özellikle çevre ve halk üzerindeki zararın azaltılması, olağandışı durumların ilgili kurumlara bildirimi, tesis çalışanlarının korunması, kurtarma ve acil sağlık hizmetlerinin planlanmasını kapsar.