KAMUDA AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ

Önemli nükleer riskler;
• Nükleer santrallerde meydana gelebilecek kazalar,
• Nükleer atıkların oluşturduğu riskler,
• Nükleer santrallere düzenlenebilecek saldırılar,
• Terör örgütleri tarafından nükleer atıkların kirli bomba olarak kullanılması.

Depremler, seller, fırtınalar ve kontrol edilemeyen yangınlar gibi doğal afetler,nükleer santraller için ciddi riskler oluşturmaktadır.

Nükleer kaza nedenleri arasında, araç ve ekipmanların arıza yapması başta olmak üzere, teknik nedenler, organizasyondan kaynaklanan nedenler ve insan kaynaklı nedenler ön plana çıkmaktadır.Bununla birlikte, doğal afetlerde nükleer
tesislerde kaza riskini arttırır.

Radyoaktif atıklar tamamen kararlı hale gelinceye kadar aktivitesini sürdürmeye devam eder ve atığın bu sürede güvenli bir şekilde saklanması gerekir (Bozoklar,
lazuri.com, 17.09.2005). Nükleer atıklar, 40 yıla yakın su havuzunda bekletilerek soğutulur ve konsantrasyonları azaltılır. Radyoaktif atıkların depolanması sırasında meydana gelebilecek olağan dışı bir durum, radyoaktif atığın kontrolden çıkmasına neden olup, ciddi hasarlara neden olabilir.

Nükleer olaylar oluşturdukları riske göre “Uluslararası Nükleer ve Radyolojik Olay Ölçeği Sistemi (INES)” ile değerlendirilirler.

INES’de, olayların anlaşılmasını kolaylaştırmak ve önemini anlatmak için yedi basamaktan oluşan bir ölçek kullanılır. Ölçeğin bir ila üçüncü basamakları olayları, dört ila yedinci basamakları kazaları tanımlar. Basamaklar tanımlanırken, radyasyonun insanlar ve doğal çevre üzerinde oluşturabileceği riskler, radyasyonun yayılımını engelleyecek bariyerler ve derinliğine güvenlik önlemleri dikkate alınır. Ölçeğin yedinci basamağı çok büyük kazaları tarif ederken, güvenlik açısından risk oluşturmayan olaylar, “sıfır” olarak ölçeklendirilir
(IAEA, 2011).

Acil durum izleme sistemi, nükleer tesislerden, radyoaktif madde veya radyasyonun anormal düzeyde serbest bırakılması durumunda, çevredeki
radyasyon hakkında zamanında bilgi edinmek adına, anlık çevre dozunun izlenmesi için kurulur. Acil izleme aktiviteleri olan, havadaki doz oranının
ölçümü, radyoaktif maddelerin havadaki konsantrasyonunun ölçümü, çevresel numunelerin toplanması ve ölçümü gibi faaliyetleri yürütecek, eğitimli personelin olması gerekir.
Acil durum izleme sisteminin eylemleri;
• Nükleer tesis çevresinde havadaki doz hızı ve radyoaktif madde konsantrasyonu ölçülmeli ve yaklaşık değerler belirlenmelidir.
• Yakın çevrede yaklaşık radyasyon dozu süratle değerlendirilmelidir.
• Etkilenme olasılığı olan çevreden alınan örneklerde radyoaktif maddelerin konsantrasyonu ölçülmeli ve yaklaşık değerleri belirlenmelidir.
• Havada ölçülen değerlerde radyo nüklitlerin detaylı olarak değerleri belirlenmelidir.
• Çevreden alınan örneklerde radyoaktif maddelerin konsantrasyonunda radyo nüklitlerin detaylı olarak değerleri belirlenmelidir.
• Yakın çevrede ki halkta yapılan fiziki ölçümlerde doz değerleri belirlenmelidir
(Roche, 2005: 3)

Kriz yönetim merkezi tüm müdahale eylemlerinin yönetildiği komuta merkezidir.
Bu merkezin sorumlulukları;

Müdahale planlarını yapmak ve eylemlerinin
çeşidine karar vermek,
• Sivil halkı riskten korumak için eylemler
geliştirmek,
• Ek destek ve yardım talepleri için kaynak
sağlamak,
• Birlikte görev yapan müdahale ekiplerinin
koordinasyonunu sağlamak,
• Müdahale kurumları arası iletişim faaliyetleri
sağlamak,
• Halkı bilgilendirmek olarak sıralanabilir.

Kolluk birimlerinin sorumlulukları;
• Güvenlik kordonlarının oluşturulmasına yardımcı olmak,
• Riskli alanlarda bulunan bireylerin tahliyesine yardımcı olmak,
• Müdahale alanlarına giriş ve çıkışları kontrol etmek,
• Kaza alanında ki ulaşımı denetlemek,
• Halkın yönlendirilmesine ve halkla iletişime yardımcı olmak,
• Boşaltılan alanlardaki halkın mallarını korumak,
• Olay yerinde ki kanıtları korumak olarak sıralanabilir (EKŞİ, 2014).

Acil sağlık ekipleri soğuk alanda görev yaparlar. Nükleer tesis kazalarında lokal radyasyon yaralanmaları ya da akut radyasyon sendromu daha çok
tesis çalışanlarında görülen sağlık sorunlarıdır. Bununla birlikte, tesise yakın bölgelerde bulunanlarda çeşitli düzeylerde radyasyona maruz kalma olabilir.
Acil sağlık ekiplerinin sorumlulukları;
• İtfaiye ekipleri tarafından sıcak alandan çıkarılmış olan kazazedelere, acil tıbbi müdahalenin başlatılması,
• Olay yerinde bulunan radyasyona bağlı ya da diğer nedenlere bağlı gelişmiş olan yaralanmalara müdahale,
• Tıbbi nakil ve alıcı hastaneler ile koordinasyonu sağlamak,
• Ölümlerin olması durumunda geçici bir morg alanı oluşturmak, Radyasyona maruz kalmaya yönelik koruyucu tıbbi tedaviyi sağlamak,
• Radyasyon yaralanmalarında semptomatik tedaviye başlamak olarak sıralanabilir.

Dünya genelinde bulunan 438 nükleer enerji tesisi, sınırları tam olarak kestirilemeyen önemli bir küresel risk oluşturmakla birlikte, kendi sınırlarımıza yakın komşu ülkelerde, doğrudan tehdit oluşturabilecek, çoğu eski Sovyet teknolojisi ile yapılmış 55 (Ermenistan 1, Bulgaristan 2, Romanya 2, Ukrayna 15, Rusya 31, Macaristan 4) nükleer enerji tesisi bulunmaktadır.

Nükleer teknolojilerin kullanılmaya başlandığı 1950’ li yıllardan günümüze, kullanılan teknolojinin sürekli yenilenmesine ve güvenlik önlemlerinin sürekli arttırılmasına rağmen, nükleer kazalar yaşanmış ve yaşanmaya devam etmektedir.

Nükleer olaylar oluşturdukları riske göre “Uluslararası Nükleer ve Radyolojik Olay Ölçeği Sistemi (INES)” ile değerlendirilirler.

Seviye 3 - Ciddi Olay: Çevreye bir miktar düşük dozda radyoaktif madde salınımı gerçekleşmiştir.

NÜKLEER KRİZ YÖNETİMİNDE HAZIRLIK ÇALIŞMALARI

Müdahale Altyapısının Oluşturulması;

Müdahale Eylemlerinde Sorumluluklar;

NÜKLEER KRİZLERDE İYİLEŞTİRME ÇALIŞMALARI;

Nükleer kazalar sonrası halkın rehabilitasyonunu hızlandırmak için yapılması gereken çalışmalar;