KAMUDA AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ

Afet safhaları ile ilgili ikinci ayrım; “zarar azaltma (mitigation)”, “önceden hazırlık (preparedness)”, “kurtarma ve ilk yardım(relief and first aid)”, “iyileştirme (rehabilitation)” ve “yeniden inşa (reconstruction)” safhaları şeklindeki 5’li ayrımdır.

Waugh, Jr.’nin belirttiği aşamalardan “karşılık verme (response)” aşaması acil yardım, ikinci bir tehlike olasılığını azaltma ve koruma faaliyetlerinde meydana gelebilecek problemleri minimize etme faaliyetlerini kapsamaktadır.

Waugh, Jr.’nin belirttiği aşamalardan “karşılık verme (response)” aşaması acil yardım, ikinci bir tehlike olasılığını azaltma ve koruma faaliyetlerinde meydana gelebilecek problemleri minimize etme faaliyetlerini kapsamaktadır (WAUGH, Jr., 1990: 15 - 16). Dolayısıyla ikinci ayrımda yer alan “kurtarma ve ilk yardım (relief and first aid)” aşaması ile benzerlik göstermektedir. Waugh, Jr.’nin belirttiği “Koruma (recovery) aşaması” ise olayın meydana gelmesinden hemen sonraki devrede başlayıp, toplumsal yaşamın normale dönmesinden sonraki dönemde de devam eden destek faaliyetlerini kapsamaktadır. Bu yüzden önceki ayrımda yer alan “kurtarma ve ilk yardım (relief and first aid)” ve “iyileştirme (rehabilitation)” aşamaları ile benzerlik göstermektedir (Waugh, Jr.,1990: 16).

Spirgi acil müdahale safhasını da kendi içinde dış dünya ile ilişkinin kesildiği ve afete maruz kalan toplumun ancak kendi kaynaklarını kullanabildiği izolasyon devresidir.

Koordineli afet planlaması çalışmalarında sadece yöneticilerin değil, planların öngördüğü faaliyetlere katılacak bütün sorumlu personelin yer alması gerekir.

Afet etkilerine dayanıklı yapı tasarımı sadece inşaat mühendisliğini ilgilendiren ve inşa aşamasında göz önünde bulundurulması gereken bir konu değildir. 

Uzun vadeli ve kimi ekonomistler tarafından pahalı olarak değerlendirilmesine rağmen, herhangi bir afet sonrasında inşa edilen yapıların afete dayanıklı olması, gelecekte meydana gelebilecek bir afetin yol açacağı zararların azaltılabilmesi için en pratik ve en etkili yöntemdir.

Özellikle büyük kentlerde meydana gelen büyük çaptaki afetler kentsel yerleşim düzenini tahrip ettiği için yeniden inşa aşamasında öncelik fiziki Afet Yönetimi planlama çalışmalarına verilmelidir. Ancak, söz konusu planlama çalışmalarında afet riskinin normal planlama sürecinin ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilmesi gerekir.

Hazırlık dışındaki faaliyetler afet sonrasının ilgilendirir.

Spirgi’ye göre afet safhaları 4’e ayrılmaktadır: Afetin meydana geldiği etki safhası, hayat kurtarıcı önlemlerin alınması gereken acil müdahale safhası, geçici olarak temel hizmetlerin sunulduğu rehabilitasyon (iyileştirme) safhası ve normal yaşam şartlarına geçişi ifade eden yeniden inşa safhası. Spirgi acil müdahale safhasını da kendi içinde dış dünya ile ilişkinin kesildiği ve afete maruz kalan toplumun ancak kendi kaynaklarını kullanabildiği izolasyon devresi ve dışarıdan bir yardım selinin olduğu, ancak bu yardımların büyük kısmının iyi niyetli olmakla beraber faydasız olduğu konvertans devresi olmak üzere ikiye ayırmaktadır.

Sosyal yaşamı alt üst edecek herhangi bir afet ortaya çıkmadan, olası can ve mal kayıplarına karşı korunma ve afetin olumsuz etkilerini en az zararla atlatma amacıyla çeşitli önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu önlemlerin tümü afet yönetimi sürecinin ilk safhası olan “Afet Öncesi” safhasını oluşturmaktadır.

“Afet Öncesi Safhası”nın ilk aşaması olan “Zarar Azaltma” aşaması; olası bir afet riskinin önlenmesi ya da bu mümkün değilse doğurabileceği zararların minimize edilebilmesi için gereken tüm çalışmaların gerçekleştirildiği aşamadır. Waugh, Jr.’a göre zarar azaltma aşaması; toplumun sağlık, güvenlik ve refahına yönelik olası bir afette neler yapılacağının önceden kararlaştırıldığı ve bir risk azaltma programının yürütüldüğü aşamadır

Ergünay’a göre afet yönetimi; “... afetlerin önlenmesi ve zararların azaltılması, afetlere karşı hazırlıklı olunması ve afet anında hızlı ve etkili bir kurtarma, ilk yardım, geçici barınma ve yeniden inşa faaliyetlerinin yürütülebilmesi için toplumun tüm imkan ve kaynaklarının (insan gücü, malzeme, ekipman ve para) afet öncesi ve sonrasında iyi yönlendirilmesi ve rasyonel kullanımı ...”dır (Ergünay, 1999: 12; Ergünay, 1996: 269; Ergünay, 1993: 29). Doğru cevap E'dir.

Karaesmen,1996: 98 - 114.). Afet safhaları ile ilgili ayrım; “zarar azaltma (mitigation)”,  “önceden hazırlık (preparedness)”, “kurtarma ve ilk yardım(relief and first aid)”, “iyileştirme (rehabilitation)” ve “yeniden inşa (reconstruction)” safhaları şeklindeki 5’li ayrımdır (Ergünay, 1993: 16 - 26). Doğru cevap C'dir.

Ana hatları ile (Ergünay, 1996: 268) “Afet Öncesi” safhası aşağıda; “zarar azaltma (mitigation)”, “önceden hazırlık (preparedness)” ve “erken uyarı (early warning)” olmak üzere üç başlık altında ele alınmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Nateghi-A.’ya göre zarar azaltma stratejileri ana hatları ile iki kategoriye ayrılmaktadır (Nateghi-A., 2000: 205):

a. Hazırlık: Erken uyarı sistemlerini geliştirmek, kriz planları hazırlamak ve afetlerde kurtarma hizmetlerinde kullanılacak kaynakları geliştirmek/artırmak.

b. Önleme/zarar azaltma çalışmaları: Uzun vadede afet riskini ve afetten etkilenme ihtimalini (vulnerability) azaltmak ve bu çalışmaları kalıcı hale getirmek.

Doğru cevap A'dır.

“Önceden hazırlık” aşaması, ABD’de Federal Acil Durum Yönetim Ajansı (FEMA) tarafından, herhangi bir acil duruma karşılık verebilmek için (for responding) operasyonel yeterliliği geliştiren - acil durum yönetimi örgütlenmesi, acil durum faaliyetlerinin planlanması, kaynak yönetimi, yönlendirme ve kontrol, acil durum iletişimi, erken uyarı, halkla ilişkiler, koruyucu önlemler, acil durum destek hizmetleri ile eğitim ve tatbikatların geliştirilmesini kapsayan - aktiviteler bütünü şeklinde tanımlanmaktadır (Waugh Jr., 1988: 113). Doğru cevap E'dir.

Hangi afet türü için olursa olsun, ülke genelinde oluşturulacak erken uyarı sistemleri aşağıdaki sorulara cevap verebildiği ölçüde etkili olacaktır (Drabek, 1999: 519 – 520):
a. Kim ya da hangi kurum uyarıyı yapacaktır?
b. Hangi afet türü toplumu tehdit etmektedir?
c. Tam olarak hangi coğrafi bölge tehlike ile karşı karşıyadır?
d. Afetin meydana gelme olasılığı nedir? Meydana gelmesi konusunda kesin belirtiler varsa, ne zaman meydana gelecektir?
e. Özel önlemlerin alınmasını gerektiren yüksek afet riski taşıyan bölgeler var mıdır?
f. Hangi spesifik koruyucu önlemler alınmalıdır?

İnsan yaşamının kurtarılması ve korunması söz konusu olduğu için “hızlılık ve etkinlik” olgularının bu aşamaya damgasını vurması gerekir. Zaman geçtikçe afetzedelerin gıda, su, giyim, barınma ve sağlık ihtiyaçlarının karşılanması ile - olası yangın, salgın hastalık ve tahrip olmuş binaların yıkılmasının yol açabileceği - kayıpların
artmasının önlenmesi faaliyetleri öncelik kazanır (Park, 1991: 197). Diğer dört seçenek afet öncesi için geçerlidir. Doğru cevap A'dır.

Afet anı ve hemen sonrasında etkin bir kurtarma ve ilk yardım faaliyetinin gerçekleştirilebilmesi için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir (Özer, 1999; MOSKOVITZ, 1999: 54 - 56; Berry, 1999: 7 – 8; RILEY and MEADOWS, 1997: 355): panik ve karmaşanın önlenmesi, resmi veya gayr-ı resmi bütün faaliyetler belirli siyasa ve prosedürler doğrultusunda ve belirli bir kurum veya kuruluşun liderliğinde gerçekleştirilmelidir, iletişim siyasasının kurtarma ve ilk yardım aşamasındaki çalışmaların ayrılmaz bir parçası olduğu unutulmamalıdır, afetzedelerin yaşamlarını kurtarmak ve kurtarılanların yaşamlarının devamlılığını sağlamaya; ileride gerçekleştirilecek olan afet bölgesindeki toplumsal yaşamı iyileştirme ve yeniden inşaya dönük çalışmaları kolaylaştırıcı ön çalışmalar yapmaya verilmelidir, görünürdeki yaralılara öncelikle yardım edilmeli, özel kurtarma tekniği gerektiren yaralılara ise gelecek eğitimli ve tam teçhizatlı kurtarma ekipleri tarafından kurtarılıncaya kadar sağ kalmaları için, ilk yardımda bulunulmalı ve psikolojik telkin yapılmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Gerek parasal gerekse maddi yardımlarla ilgili olarak aşağıdaki hususların dikkate alınması gerekir: a. Toplanan yardımların afet bölgeleri dışında başka yerlere kaçırılmasına engel olunmalıdır. b. Afet bölgesine ulaştırılan yardımların gerçek ihtiyaç sahiplerine dağıtılmasına çalışılmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Herhangi bir afet meydana geldikten sonraki uzun vadede daimi iskân ve normal yaşama geçiş ile ilgili önlemlerin alınması gerekmektedir (Geray, 1977b: 110).