KAMUDA AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ

Afet safhaları ile ilgili ikinci ayrımda yer alan beş (veya “erken uyarı (early warning) safhası” ile birlikte altı) safhayı ilk ayrımdaki “afet öncesi, afet anı ve afet sonrası” safhalarına göre ele aldığımızda:

Doğru cevap E’ dir.

Spirgi’ye göre afet safhaları 4’e ayrılmaktadır: Afetin meydana geldiği etki safhası, hayat kurtarıcı önlemlerin alınması gereken acil müdahale safhası, geçici olarak temel hizmetlerin sunulduğu rehabilitasyon (iyileştirme) safhası ve normal yaşam şartlarına geçişi ifade eden yeniden inşa safhası. Spirgi acil müdahale safhasını da kendi içinde dış dünya ile ilişkinin kesildiği ve afete maruz kalan toplumun ancak kendi kaynaklarını kullanabildiği izolasyon devresi ve dışarıdan bir yardım selinin olduğu, ancak bu yardımların büyük kısmının iyi niyetli olmakla beraber faydasız olduğu konvertans devresi olmak üzere ikiye ayırmaktadır. Verilen örnekte de faydasız gönderilerden söz edilmektedir. Doğru cevap B’ dir.

Afet öncesi safhası ana hatlarıyla aşağıdaki faaliyetleri içerir:

Doğru cevap E’ dir.

Zarar azaltma çalışmalarının etkinliği toplumların gelişmişlik düzeyleri ile doğru orantılıdır. Zira toplumlar geliştikçe insan yaşamına verilen önem artmakta, dolayısıyla insan yaşamını tehlikeye atabilecek en yaygın olaylardan olan afetlerin önlenmesi ve zararlarının minimize edilmesi çalışmalarına verilen önem ve ayrılan mali kaynakların miktarı artmaktadır. Seçeneklerde verilen ülkelerden gelişmişlik düzeyi en yüksek olan İngiltere’ dir. Doğru cevap B’ dir.

“Afet anı ve hemen sonrası”nda gerçekleştirilecek faaliyetleri “İkincil koruma” olgusu kapsamında ele alan Keçeci’ye göre “İkincil koruma”, afet sırasında ve afetten hemen sonra alınan önlemleri içermektedir. Bu aşamada yapılacak çalışmaları Keçeci önem sırasına göre şu şekilde sıralamaktadır: Afete uğrayan bölgenin ve etkilenen nüfusun belirlenmesi; enkaz kaldırma, kurtarma ve yıkıntıların temizlenmesi; afetzedelerin beslenmesi; afetzedelerin barındırılması ve ısıtılması; ulaşım ve haberleşmenin sağlanması; güvenliğin sağlanması; koruyucu hekimlik ve çevre sağlığı hizmetleri; tıbbi bakım. Doğru cevap C’ dir.

Schramm’a göre, afet anı ve sonrasında gerçekleştirilen çalışmaların en etkin düzeyde gerçekleşebilmesi için dikkate alınması gereken hususları şunlardır:

Doğru cevap D’ dir.

İyileştirme Aşaması: Ana hedefi; “... afe­te uğramış toplulukların haberleşme, ulaşım, su, elektrik, kanalizasyon, eğitim, uzun süreli geçici iskan, ekonomik ve sosyal faaliyetler, vb. yaşamsal aktivitelerin minimum düzeyde karşılanabilmesi için gereken tüm çalışmaları yapmak ...” olan “iyileştirme aşaması” afet sonrası safhasının ilk aşamasıdır. Doğru cevap A’ dır.

Afet faktörünü bünyesine entegre etmiş bir fizi­ki planlama aşağıdaki hedefleri planlama amaçları olarak kabul edecektir: (a) potansiyel afet tehlikesinin önlenmesi ya da azaltılması; (b) afet etkilerinin azaltılması; (c) ana afete bağlı olarak meydana gelen yangın, patlama, toprak kayması gibi ikincil afetlerin önlenmesi; (d) afet sonrası hızlı ve etkin kurtarma ve iyileştirme çalışmalarının kolaylaştırılması; (e) afet sonrası yeniden yerleşme ve yapılanma faaliyetlerinin kolaylaştırılması. Doğru cevap A’ dır.

7269-1051 sayılı Kanunun 3. maddesi, belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde yapılacak yapıları bu Yönetmelik hükümlerine uygun şekilde yaptır­mak, uygun yapılmayanları yıktırmak, Yönetmelik hükümlerine uygun şekilde inşa edilmiş yapılara iskân ruhsatı vermek görev, yetki ve sorumluluğu­nu belediyelere vermiştir. Doğru cevap E’ dir.

Afet sonrası safhası hakkında son olarak, 1989 San Francisco depreminden bir yıl sonra bölgede yapılan çalışmaları değerlendiren Comerio’nun çıkardığı derslere değinmekte yarar vardır:

Doğru cevap D’ dir.

Literatürde afet safhaları farklı ayrımlara tabi tutulmaktadır. Bunlardan ilki, afet safhalarını afet öncesi, afet anı ve afet sonrası olmak üzere üçlü bir ayrıma tabi tutan görüştür. Bir diğer ayrım, afet safhalarını zarar azaltma, önceden hazırlı , kurtarma ve ilk yardım, iyileştirme ve yeniden inşa safhaları şeklindeki 5’li ayrımdır.

Waugh, Jr.’nin belirttiği aşamalardan “karşılık verme (response)” aşaması acil yardım, ikinci bir tehlike olasılığını azaltma ve koruma faaliyetlerinde meydana gelebilecek problemleri minimize etme faaliyetlerini kapsamaktadır.

Spirgi’ye göre afet safhaları 4’e ayrılmaktadır: Afetin meydana geldiği etki safhası, hayat kurtarıcı önlemlerin alınması gereken acil müdahale safhası, geçici olarak temel hizmetlerin sunulduğu rehabilitasyon (iyileştirme) safhası ve normal
yaşam şartlarına geçişi ifade eden yeniden inşa safhası.

Afet Öncesi safhası; “zarar azaltma (mitigation)”, “önceden hazırlık (preparedness)” ve “erken uyarı (early warning)” olmak üzere üç başlık altında ele alınmaktadır.

Schramm’a göre, ulusal düzeyde bir “önceden hazırlık stratejisi”nin geliştirilebilmesi için önceden hazırlık sürecinin 9 ana ögesinin söz konusu stratejide yer alması gerekir: Etkilenebilirlik düzeyi, planlama, kurumsal çerçeve,
iletişim sistemleri, kaynak, uyarı sistemleri, afete karşılık verme mekanizmaları, halkın afetler konusunda eğitilmesi ve tatbikatlar.

“Afet anı ve hemen sonrası” kavramı yerine “karşılık verme” kavramını kullanan Schramm’a göre “karşılık verme” aşaması, afetle karşılaşıldığı anda toplumu oluşturan tüm birey ve kurumlar tarafından gerçekleştirilen faaliyetler bütünüdür.

Schramm’a göre, afet anı ve sonrasında gerçekleştirilen çalışmaların en etkin
düzeyde gerçekleşebilmesi için dikkate alınması gereken hususlar şunlardır:
a. Mevcut kurum ve kuruluşların tam kapasite ile çalıştırılması, yeni örgütlerin oluşturulması yoluna gidilmemesi
b. Afetin türüne ve niteliğine göre değişik mekanizmaların oluşturulması ve mevcut sistemin bu mekanizmalar doğrultusunda çalışması
c. Afet yönetimi faaliyetlerini yürütecek birim veya koordinasyon komitesinin başkanı karar verme yeteneği yüksek ve bölge yöneticilerinin benimseyeceği biri olmalı
d. Afete ilişkin kurumsal düzenlemeler olabildiğince basit ve anlaşılır olmalı
e. Afet sonrası gerçekleştirilecek çalışmalarda yoğunlaşma kısa ve orta vadeli hedeflere yoğunlaştırılmalı, anlık veya çok uzun vadeli hedeflerin gerçekleştirilmesine çalışılmamalı

“İyileştirme aşaması”, afete uğramış toplulukların haberleşme, ulaşım, su, elektrik, kanalizasyon, eğitim, uzun süreli geçici iskan, ekonomik ve sosyal faaliyetler, vb. yaşamsal aktivitelerin minimum düzeyde karşılanabilmesi için gereken tüm çalışmaların yapıldığı afet sonrası safhasının ilk aşamasıdır.

Ervan'a göre,afetzedelerin yakın bölgelerdeki kamu binalarında geçici bir süre için barındırılmalarının sakıncaları şunlardır: 
• Başka amaç için yapılmış binalarda afetzedelerin barınma amacıyla yaşamaları güç olmaktadır;
• Söz konusu binalar geçici iskân süresince asli fonksiyonlarını yerine getirmemektedir;
• Afetzedeler bu binaları gelişigüzel kullanarak onlara zarar vermektedirler;
Yukarıda değinilen ilk iki çözümün sakıncalı olacağını belirten Ervan, iyileştirme aşamasında her aileye bu dönem süresince kullanacakları birer barınak verilmesi yönteminin diğer iki yönteme kıyasla daha yararlı ve etkin bir yöntem
olduğunu belirtmektedir.

Yeniden inşa aşaması; toplumun afet nedeniyle bozulan sosyo-ekonomik yapısının ve afetzedelerin psiko-sosyal yaşantısının en azından afet öncesindeki düzeye yükseltilmesi, yıkılan veya hasar gören tüm yapıların yeniden inşası gibi çok geniş alanlara yayılan faaliyetleri kapsamaktadır. Söz konusu faaliyetler afetin büyüklüğüne bağlı olarak birkaç yıl sürebilir.