Acil Durum Yönetimi

5902 Sayılı “Afet ve Acil Durum YönetimiBakanlığının Teşkilat ve Görevleri HakkındaKanun”da acil durum tanımı, “toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan ve acilmüdahaleyi gerektiren olayları ve bu olayların oluşturduğu kriz hali” olarak yapılmıştır (5902 SayılıKanun).

Acil durum, günlük aciller ile afet tanımının arasında kalan, yerel
kapasite ile çözümlene bilen ancak toplumun bir kesimini etkileyen ya da etkileme ihtimali olan büyük olayları kapsamaktadır. Literatürde daha çok kitlesel olaylar olarak tanımlanan bu büyük olaylar,ulaştırma, maden, tünel ve endüstri kazalarını, terör saldırılarını, büyük yangınları ve tehlikeli madde kazalarını kapsamaktadır

Acil durum yönetimi, yapılan hazırlık çalışmaları ve planlamalarla günlük acillerin yönetim kapasitesinin, afet yönetim kapasitesine aktarılması için önemli deneyimler sağlar. Acil durum yönetiminde, ambulans, itfaiye, güvenlik
ve özel kurtarma ekipleri gibi çok sayıda müdahale ekibinin, bir arada koordinasyon içerisinde çalışması gerekir. Başarılı acil durum yönetimi için müdahalede görev alacak kurumların iyi bir hazırlık
süreci geçirmesi, tüm paydaşların katılımı ile yapılacak planlamalar, kağıt üstündeki planların yapılacak tatbikatlarla sınanması ve tabii ki de etkin olay
yeri yönetimi gerekir.

Acil durum yönetiminde olay yerinde oluşturulacak olan olay yeri yönetimi
ile birlikte, acil çağrı merkezleri de önemli sorumluluklar üstlenir.

Acil durum yönetiminde başarının sağlanması, risklerin toplumun genelini etkileyecek şekilde büyümesinin önüne geçilmesi yani olaya
zamanında müdahale ve zamanında kontrol altına
alınabilmesi için iyi bir hazırlık süreci gerekir

Acil durum yönetiminde başarısızlıkların en önemli nedenleri ise yetersiz planlama, kötü iletişim ve müdahale ekipleri arasındaki koordinasyonsuzluk olarak tanımlanabilir.

Acil durum hazırlık çalışmaları, acil durum sonucu oluşabilecek hasara karşı önlemleringeliştirilmesi ve acil duruma zamanında, hızlı ve etkili bir müdahale organizasyonunun yapılabilmesi için yapılması gereken çalışmaları kapsar. Hazırlık çalışmaları, acil durumun etkilerini en hızlı, etkili
organizasyon ve yöntemlerle ortadan kaldırabilmek için önceden yapılan çalışmalardır. Bu çalışmaların içerisinde oluşan zararın, daha da artmasına engel olmayı amaçlayan çalışmalarda yer almaktadır

Hazırlık çalışmaları, bir ülkenin ya da bölgenin karşı karşıya olduğu tüm acil durum risklerini kapsamalıdır.Tanımlanmış olan risklere karşı, kırılganlıklar ve eksiklikler hazırlık sürecinde ortadan kaldırılmalıdır.Hazırlık çalışmaları sırasında müdahale ekiplerinin kurumsal zayıflıkları iyileştirilmelidir. Müdahale ekiplerinin acil durumlara karşı,sürekli hazır tutulmalıdır.Çalışmalar, organizasyon içerisinde yer alacak tüm müdahale ekipleri ve diğer paydaşlarla koordinasyonu sağlamalıdır.Acil durum hazırlık çalışmalarında, toplumun önemli bir paydaş olduğu unutulmamalı, toplum karşı karşıya olduğu riskler konusunda uyarılmalı ve sorumlulukları hatırlatılmalıdır. Hazırlık çalışmaları karşı karşıya olunan risklerle ilgili, en kötü ve beklenmedik senaryoları da kapsamalıdır.

Acil durumlara yönelik planlamalar yapılırken,
öncelikle karşı karşıya olan risklerin büyüklüğü ile
müdahale kapasitesinin mevcut durumunun değerlendirilmesi gerekir. Müdahale kapasitesi mevcut durum değerlendirmelerinde GZFT analizi
gibi yöntemler kullanılabilir. Acil durum müdahalesi ile ilgili planlamalar yapılırken, müdahale kapasitesinin güçlü ve zayıf yanlarının, karşı karşıya
olunan tehditler ve fırsatlar ile birlikte değerlendirilmesi gerekir. 

Acil durum eylem planı, acil durumun etkin bir şekilde yönetiminde ihtiyaç duyulabilecek, tüm bilgileri içeren çerçeve belgedir. Diğer bir deyişle planın, acil durumda müdahale için takip edilmesi gereken prosedürleri, kuralları,
sorumlulukları tanımlaması gerekir

Acil durum planlarında, çok uzun ya da karmaşık planlardan kaçınılmalıdır. Acil durumda kısıtlı zaman ve yüksek gerilimde, kabarık bir planı uygulamak kolay almayacaktır. Plan kısa ve öz olmalı, eylemler ve sorumluluklar tablo ve iş akış
şemaları ile anlatılmalıdır

Planın amacı anlatılmalıdır; plan topluma ve yönetime ne gibi katkılar sunacak anlatılmalıdır. Acil durum ve varsayımlar tanımlanmalıdır; potansiyel olaylar, potansiyel zararlar ve uyarı yöntemleri açıklanmalıdır.Sorumluluklar tanımlanmalıdır; başta müdahale ekipleri olmak üzere, bireylerin ve kurumların sorumlulukları tanımlanmalıdır. Müdahalede yapılacak olan organizasyonlar tanımlanmalıdır; müdahale kurumları başta olmak üzere kamu kurumları ve özel sektörün acil durum yönetimindeki rolleri ne olacak, birbirleriyle etkileşim ve ilişkiler açıklanmalıdır.

Acil durum yönetiminde gerekli olabilecek kaynaklar; Tesisler; acil durum yönetim merkezi, haberleşme merkezi, iletişim merkezi vs. Haberleşme teçhizatları; telefon hattı, faks,kırmızı hatlar, GSM telefonu, bilgisayar
ağları, telekonferans kapasitesi, bilgisayar,kaydedici, vs.
Kurtarma ekipmanları ve teçhizatları; teknik ve mekanik malzemelerin yanı sıra, lojistik, barınma, kıyafet, beslenme, temizlik gibi ihtiyaç malzemeleri de olmalı ve bu malzemeler aynı zamanda yedeklenmelidir. İş gücü; yönetim, müdahale, ve lojistik destek personeli belirlenmeli, her birimin eylemleri ve sorumlulukları önceden tanımlanmalıdır 

Acil durumlara müdahale ekibi, günlük acillere müdahalede görev yapan, ambulans, itfaiye, güvenlik ve özel kurtarma ekipleri gibi ekiplerden oluşur.

Krizler hakkında yüksek bilinç düzeyini korumaya yardımcı olur.
Planları, müdahale kurumlarına, müdahale personeline ve topluma tanıtmaya yardımcı olur.Üst yönetimde dahil, tüm personelin planlardaki rol ve sorumluluklarını bildiğinden emin olmalarına yardımcı olur. Acil duruma müdahale sırasında organizasyonun ve personelin durumunu ve potansiyelini sınamaya yardımcı olur. Soyut planları somut eylemlere dönüştürmeye yardımcı olur. Planları sorgulama ve eksikleri saptamak için bir fırsat sağlar.

İleriye dönük senaryoları görebilmeli, proaktif kararlar alabilmelidir.Güçlü sezgilere sahip olmalıdır.Çok yönlü olmalı, birden fazla alanla ilgili
bilgi donanımına sahip olmalıdır.Ek sorumluluklardan kaçmamalıdır.
 Açık ve net düşünebilmeli, kararlar üzerinde yorumlar geliştirebilmelidir.
Kararlı olmalıdır.Baskı altında sakin kalabilmeli, stresi yönetebilmelidir 

Acil durum yönetimi çalışmalarına halkın katılımının sağlanabilmesi için risk algısı ve kültürü konusunda farkındalıkları arttırarak, karşılaşabilecekleri acil durumlar ile ilgili bireysel ya da aileleriyle birlikte hazırlık planlarını oluşturmaya
teşvik edilmesi gerekir

Acil durum müdahale çalışmalarında amaç, yaşam kurtarmak
ve sürdürmek, toplum sağlığını korumak, etkilenen nüfusa moral desteği sağlamak, daha kalıcı ve sürdürülebilir çözümler bulunana kadar insanların temel ihtiyaçlarını karşılamaktır

Acil durumdan etkilenenlerinin en yüksek sayıda, hayatta ve sağlıklı kalmalarını sağlamak,Etkilenen tüm toplumun temel ihtiyaçlarını en kısa sürede karşılamak ve mümkün olduğunca hızlı temel hizmetleri yeniden
kurarak, kendi kendilerine yetmelerini sağlamak,Ekonomik faaliyetlerin yeniden canlanması için zarar gören altyapının tamiri veya değiştirilmesini sağlamak, Kamu, sivil ve uluslararası kuruluşların etkilenen nüfusa en iyi yardımı yapabilmeleri için çatışma ortamlarını ortadan kaldırmak, Nüfus mobilasyonlarını güvenli sağlayabilmek,Kalıcı çözümleri olabildiğince hızlı bulmaktır. 

Müdahalenin ilk safhaları, tahliye, arama, hayat kurtarmak ve korumak, acil tıbbi bakım sağlamak gibi eylemleri kapsar. Aynı zamanda, asgari yaşam
koşullarının sağlanması, temiz su ve gıda ihtiyacının sağlanması ve halk sağlığının korunması gibi eylemler için hazırlığa başlanmalıdır. Bir acil durumda, olağan duruma dönene ve insanlar kendi kendine yetene kadar, yardım malzemeleri ve hizmetler karşılıksız olarak sağlanmalıdır

Uyarı, Durum değerlendirmesi, Acil eylem planının devreye sokulması Gerekli ise tahliye,Arama ve kurtarma çalışmaları

Organizasyon ve koordinasyonu sağlamak için dünyanın birçok gelişmiş ülkesinde olay yeri yönetim sistemleri kullanılmaktadır.