KAMUDA AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 9

Dünya genelinde bulunan 438 nükleer enerji tesisi, sınırları tam olarak kestirilemeyen önemli bir küresel risk oluşturmakla birlikte, kendi sınırlarımıza yakın komşu ülkelerde, doğrudan tehdit oluşturabilecek, çoğu eski Sovyet teknolojisi ile yapılmış 55 (Ermenistan 1, Bulgaristan 2, Romanya 2, Ukrayna 15, Rusya 31, Macaristan 4) nükleer enerji tesisi bulunmaktadır.

Nükleer teknolojilerin kullanılmaya başlandığı 1950’ li yıllardan günümüze, kullanılan teknolojinin sürekli yenilenmesine ve güvenlik önlemlerinin sürekli arttırılmasına rağmen, nükleer kazalar yaşanmış ve yaşanmaya devam etmektedir.

Nükleer olaylar oluşturdukları riske göre “Uluslararası Nükleer ve Radyolojik Olay Ölçeği Sistemi (INES)” ile değerlendirilirler.

Seviye 3 - Ciddi Olay: Çevreye bir miktar düşük dozda radyoaktif madde salınımı gerçekleşmiştir.

NÜKLEER KRİZ YÖNETİMİNDE HAZIRLIK ÇALIŞMALARI

Müdahale Altyapısının Oluşturulması;

Müdahale Eylemlerinde Sorumluluklar;

NÜKLEER KRİZLERDE İYİLEŞTİRME ÇALIŞMALARI;

Nükleer kazalar sonrası halkın rehabilitasyonunu hızlandırmak için yapılması gereken çalışmalar;

 

5902 Sayılı “Afet ve Acil Durum Yönetimi Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun”da acil durum tanımı, “toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan ve acil müdahaleyi gerektiren olayları ve bu olayların oluşturduğu kriz hali” olarak yapılmıştır (5902 Sayılı Kanun). Bu tanım çerçevesinde acil durum, günlük aciller ile afet tanımının arasında kalan, yerel kapasite ile çözümlene bilen ancak toplumun bir kesimini etkileyen ya da etkileme ihtimali olan büyük olayları kapsamaktadır. Literatürde daha çok kitlesel olaylar olarak tanımlanan bu büyük olaylar, ulaştırma, maden, tünel ve endüstri kazalarını, terör saldırılarını, büyük yangınları ve tehlikeli madde kazalarını kapsamaktadır.

Acil durum yöneticisi, hiç beklenmedik anda karşılaşabileceği acil durumlar için eğitimli ve deneyimli olmalıdır. İyi bir acil durum yöneticisinin özellikleri şu şekildedir:

• İleriye dönük senaryoları görebilmeli, proaktif kararlar alabilmelidir.

• Güçlü sezgilere sahip olmalıdır.

• Çok yönlü olmalı, birden fazla alanla ilgili bilgi donanımına sahip olmalıdır.

• Ek sorumluluklardan kaçmamalıdır.

• Açık ve net düşünebilmeli, kararlar üzerinde yorumlar geliştirebilmelidir.

• Kararlı olmalıdır.

• Baskı altında sakin kalabilmeli, stresi yönetebilmelidir.

Doğru yanıt C'dir.

Acil durumlarda etkin müdahalenin yapılabilmesi için bazı araç-gereçlere ve yardım malzemelerine ihtiyaç bulunmaktadır. Gerekli olabilecek malzemelerin sürekliliğinin sağlanması da önem taşımaktadır. Bu malzemelerin istenilen zamanda, istenilen yerde bulundurulabilmesi için ulaşım ve depolama organizasyonunun önceden yapılmış olması gerekir. Acil durumlarda kullanılabilecek malzemelerin çeşidi, miktarı, nerede, ne zaman bulundurulması gerektiği daha önceden belirlenmiş olmalı ve yapılan planlarda prosedürler ve sorumlular tanımlanmış olmalıdır. Acil Durum Yönetim Organizasyonunun oluşturulması kapsamında yer alan Lojistik ve Tedarik unsuru, yukarıda bahsi geçen bütün bu süreçleri içermektedir. Doğru yanıt E'dir.

Tatbikatlar;

• Krizler hakkında yüksek bilinç düzeyini korumaya yardımcı olur. • Planları, müdahale kurumlarına, müdahale personeline ve topluma tanıtmaya yardımcı olur.

• Üst yönetimde dahil, tüm personelin planlardaki rol ve sorumluluklarını bildiğinden emin olmalarına yardımcı olur.

• Acil duruma müdahale sırasında organizasyonun ve personelin durumunu ve potansiyelini sınamaya yardımcı olur.

• Soyut planları somut eylemlere dönüştürmeye yardımcı olur.

• Planları sorgulama ve eksikleri saptamak için bir fırsat sağlar.

Bu kapsamda değerlendirildiğinde;

- Personel arasında performans değerlendirmesi ve karakter analizi yapılmasına imkân sağlar. seçeneği tatbikatların faydaları arasında değildir. Doğru yanıt B'dir.

Tatbikatlar; farkındalık, eğitim, masa başı, fonksiyonel ve tam ölçekli olmak üzere beş başlık altında toplanır. Farkındalık tatbikatlarında, konu ile ilgili toplumun ve acil durum sırasında görev yapacak personelin dikkatini, risklere ve hazırlık çalışmalarına çekmek için yapılır. Eğitim tatbikatlarında, toplumun ve acil durum sırasında görev yapacakların, rol ve sorumlulukları ile ilgili yeteneklerini arttırmaya yönelik çalışmalar yapılır. Masa başı tatbikatlarda yönetim, mevcut riskler, hazırlıklar ve kaynakların değerlendirmesini küçük toplantılarla yapar. Fonksiyonel tatbikatlarda, acil duruma müdahalede görev yapacak bir birimin ya da organizasyonun işlerliği değerlendirilir. Tam ölçekli tatbikatlarda ise mevcut riskin oluşturabileceği zararlar çerçevesinde, acil duruma müdahalede görev alacak tüm görevlilerin, paydaşların ve etkilenme potansiyeli olanlarında katılımıyla, tüm müdahale aşamalarının ve organizasyonlarının sınanmasıdır.

Acil durum yönetiminde müdahale aşamasının faaliyetleri aşağıdaki gibidir.

• Uyarı,

• Durum değerlendirmesi,

• Acil eylem planının devreye sokulması,

• Gerekli ise tahliye,

• Arama ve kurtarma çalışmaları.

Buna göre doğru yanıt A'dır.

Acil durum yönetiminde, bir yönetim modeli olarak ABD Federal Acil Durum Yönetim Ajansı (FEMA) tarafından 1970’li yıllardan beri kullanılan ve sürekli geliştirilen “Olay Komuta Sistemi – Olay Yeri Yönetim Sistemi (OYS)” ön plana çıkmaktadır. Sistem benzer bir şekilde dünyanın birçok farklı ülkesinde de çeşitli düzeylerde kullanılmaktadır. OYS bir acil duruma yanıtta, olayı kontrol altına almak; hayat, mülkiyet ve çevredeki varlıkları korumak adına, ortak hedef için çalışan birey ve kuruluşların çabalarını koordine etmek için komuta, kontrol ve koordinasyonu kapsayan bir yönetim modelidir. OYS ilk müdahalede geçerlidir ve yapılan işin verimliliğini ve etkinliğini artırmak için bilimsel olarak kanıtlanmış ve önceki deneyimlerde sınanmış prensiplerden oluşur. Doğru yanıt C'dir.

OYS, yönetim merkezinin ve yöneticilerin olay yerinde, olayın merkezinde olacağı öngörüsü ile geliştirilmiştir. Bu yönetim sistemi, uzaktan ya da masa başından uygulanamaz. OYS için tüm acil yardım ekipleri eğitilmiş olmalı, sorumluluk ve görevleri tanımlanmış olmalı, olayın çeşidi ve niteliğine göre komuta yapacak kişi ve kurumlar, yedeklenerek belirlenmiş olmalıdır. Eğitim başta olmak üzere yapılan tüm hazırlık çalışmaları, tatbikatlarla sınanmalıdır. OYS’deki tüm süreçler resmi olarak tanımlanmış olmalıdır. OYS, olayın büyüklüğüne göre yukarıdan aşağıya doğru genişleyebilen bir modüler yapı barındırır. OYS, organizasyon ve faaliyetleri kolaylaştırmak ve hızlandırmak için genellikle beş ana işlevsel alanda yapılandırılır. OYS’nin bileşenleri;

• Olay yeri yöneticisi,

• Planlama birimi,

• Operasyon birimi,

• Lojistik birimi,

• Finansman birimi.

Olayın büyüklüğüne göre, OYS’de yer alan bileşenlerin her birinin alt organizasyon yapıları oluşturulabilir, genişletilebilir ve birim içerisinde yetki devri sağlanabilir. Doğru yanıt E'dir.

Olay yerinin ikinci değerlendirmesi, üç aşamada yapılmalıdır. Öncelikle birinci aşamada; olay yerinin güvenliği değerlendirilmelidir. Olay yeri güvenliğinden sonra değerlendirilmesi gereken ikinci aşama, olay yerinde ki kazazedelerdir. Olay yerinde kaç yaralı var, yaralanmaların derecesi, özel kurtarma gerekip-gerekmediği, müdahale için gerekli olabilecek özel donanım ve gerekli olabilecek iş gücü değerlendirilmelidir. Üçüncü aşama değerlendirmede, mevcut kaynaklar değerlendirilmelidir. “Olay yerinde kaç ambulans, kaç itfaiye, kaç müdahale personeli ya da kurtarma personeli bulunmaktadır? Bulunan mevcut kaynak olayın yönetimi için yeterli midir? Olayın stabilizasyonu için ek kaynaklar neler olabilir?” sorularına yanıt aranmalıdır. Doğru yanıt B'dir.

Nükleer tesislerde radyasyonun kontrol dışına çıkması ya da atıklardaki radyoaktivitenin kontrol dışına çıkarak tesis çalışanlarına, halka ve çevreye zarar verecek oranda yayılması “nükleer kaza” olarak tanımlanır. Doğru cevap B'dir.

Önemli nükleer riskler;
• Nükleer santrallerde meydana gelebilecek
kazalar,
• Nükleer atıkların oluşturduğu riskler,
• Nükleer santrallere düzenlenebilecek saldırılar,
• Terör örgütleri tarafından nükleer atıkların kirli
bomba olarak kullanılması

Doğru cevap D'dir.