KAMUDA AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 1

Türkçe’ye “Acil durum” olarak çevrilebilecek olan “Emergency” kavramı sözlükte “Ani olarak ortaya çıkan güç durum, yardım veya kurtarmayı gerektiren acil durum, beklenmeyen, öngörülemeyen olaylar kombinasyonu”(REDHOUSE Sözlüğü, 1997: 310; Webster’s Dictionary, 1990: 407) olarak açıklanmaktadır. Yönetim literatüründe ise “... beklenmeyen ve öngörülmeyen olaylar ...” şeklinde
tanımlanmaktadır.

“Acil durum” örnekleri dört başlık altında ele alınabilir (Gigliotti and Jason, 1991: 1 - 2) :
a. Tıbbi ve Biyolojik Acil Durumlar: Büyük salgınlar-epidemik vak’alar (Grip, tifo, kolera, vs.), kitlesel yemek zehirlenmeleri, acil kan ihtiyacı, böcek istilaları bu durumlara örnek verilebilir.
b. Küçük, Çabuk Kontrol Altına Alınabilir Yangınlar: Özel şahıslara ait evlerde meydana gelen münferit (tekil) yangınlar, kamu binalarında meydana gelen, binaya zarar veren fakat hizmetlerin sunumunu engellemeyen yangınlar ve potansiyel tehlike taşıyan materyallerin bulunduğu perakende satış işletmeleri ve depolarda meydana gelen yangınlar bu gruba girmektedir.
c. Bomba İhbarları
d. Kazalar: Endüstriyel kazalar, ciddi yaralanmaların meydana geldiği büyük zincirleme trafik kazaları, toplu taşıma araçlarında (hava, deniz, kara) meydana gelen kazalar, tehlikeli madde transportu kazaları, enerji nakil ve boru hatlarında meydana gelen kazalar gibi ulaştırma kazalarıve kimyasal kazalar (asit sızıntıları, sağlığa zararlı veya zehirli gaz ve kimyasalların çevreye yayılması, vb.) bu gruba girmektedir.

Kriz (Crisis) Kavramı
Oxford Dictionary of English Language’e göre kriz, “aşırı tehlike ve güçlük zamanı; zor ve önemli bir kararın alınması gereken zaman”dır. Köken itibarı ile Ortaçağ İngilizcesi’ne dayandırılan sözcük, tıptaki “hastalığın dönüm noktası” anlamı itibarı ile Latince kökenli olup, ayrıca Yunanca “karar” anlamındaki “krisis” ve “karar vermek” anlamına gelen “krinein” sözcüklerinden türediği düşünülmektedir. “Karar anı, dönüm noktası” anlamındaki kullanımı ise 17. yüzyılın başlarına dayanmaktadır.

“Deprem”; “Yerkabuğu içindeki bir kaynaktan ani olarak çıkan titreşimlerin
dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsmaları ...” olarak tanımlanmıştır.

Doğal afetler içinde insanları en beklenmedik zamanda, önceden nasıl, ne zaman, nerede meydana
geleceğinin bilinmesi mümkün olmayan depremler vurmakta ve tahribatı büyük olmaktadır (Gür, 1996:
21). Depremler, aniden meydana gelmeleri ve yol açtıkları feci zararlar açısından günümüzde toplumların karşı karşıya bulundukları en önemli sorunlardan biridir. Çünkü deprem afeti sadece bir mühendislik olayı değildir. Sosyo-ekonomik boyutlarının, teknik boyutları kadar, hatta daha fazla ağır bastığı bir afettir.

Depremlerin Genel Karakteristikleri

Kestirilememe - Ne zaman meydana geleceği bilinmez
Anilik - Ani ölüm, yaralanma ve tahriplere yol açar
Kontrol edilememe - Şiddetli etkileri azaltılamaz
Kuvvetlilik - Çok geniş bir alanda çok büyük tahribat yapar
Anlaşılmazlık - Nedeni görülmez, sadece etkileri görülür
Umulmadık devamlılık - Artçı şoklar bireyleri sürekli tetikte durmaya zorlar
Topyekün kapsayıcılık - Bireylerin bütün duyularını kuşatır

1930’lu yıllarda ABD’de Prof. C. Richter deprem sırasında açığa çıkan enerjinin ölçülebilmesi için kendi adıyla anılan bir ölçek geliştirmiştir. Bu ölçekte depremlerin aletsel ölçüsü olan ve medyada sürekli adı geçen “magnitüd” ölçüsü kullanılmaktadır.

Dünyada büyük çapta ölüm ve yaralanmalara yol açan belli başlı endüstriyel
afetler şunlardır.
• 1947 Yılında ABD’nin Texas eyaletinin Texas City kentinde meydana gelen amonyum nitrat patlamasında 576 kişi yaşamını yitirmiştir.
• 1982 Yılında Afganistan’ın Salang Pass kentinde meydana gelen patlama ve karbon monoksit sızıntısı sonucu 2.700 kişi yaşamını yitirmiştir.
• 1985 Yılında İspanya’da meydana gelen zehirli işlenmiş petrol afetinde 600 kişi hayatını kaybederken, 6.000 kişi yaralanmıştır.
• 1987 Yılında Filipinler’in Mindoro kentinde meydana gelen patlama ve denize dökülen petrol sonucu 3.000 kişi yaşamını yitirmiştir.
• 1998 yılı Temmuz ayında Japonya’da arsenik gazı sızıntısından dolayı 5 kişi hayatını kaybederken düzinelerce yaralı hastaneleri doldurmuştur.

“İlk olarak Çin’de ortaya çıkan Akut Solunum Yetmezliği (SARS), her geçen gün onlarca kişiyi öldürmeyi sürdürüyor. Uzmanlarsa tüm çabalara rağmen çaresizlik içindeler.

2003 yılında meydana gelen ve tüm dünyada ciddi endişeye yol açan bir biyolojik afet örneği SARS salgını vakası olmuştur. SARS; (Severe Acute Respiratory Syndrome) Türkçe’ye “Şiddetli Ani Solunumsal Sendrom” ya da Ağır Akut Solunum Yetersizliği Sendromu” olarak çevrilebilen halk arasında bilinen adıyla “gizemli zatürre”, ilk defa 2003 Şubat ayı sonlarında Asya, Kuzey Amerika ve Avrupa’da görüldüğü bildirilen, ani başlayıp ağır seyreden, sebebi bilinmeyen, virüslerle oluşan 21. Yüzyılın tanıştığı ilk ağır ve bulaşıcı solunum yolları hastalığıdır.