KAMU YÖNETİMİNDE ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLAR

Aydınlanma Çağı ile birlikte karar alımı idarecilerin deneyimlerine ya da sezgilerine dayalı olmaktan uzaklaşarak, bilimsel bir nitelik kazanmıştır. İdarede
kullanılan teknik ve yöntemler bilimsel gözlemlerle doğrulanmaya başlanmış, bir
ülkeden diğerine değişmeyen evrensel nitelikte genel geçer idare teknikleri geliştirilmeye başlanmıştır. Aydınlanmaya paralel bir süreç olan endüstrileşmenin
toplumsal ilişkileri değiştirmesi de idarenin kararlarını daha sistematik ve bilgi
temelinde almasını gerektirmiştir. Ampirik (görgül) yöntemlerle elde edilerek,
akıl ile yoğrulmuş bilgiler temelinde kararların alınması modern devletler için kaçınılmaz hâle gelmiştir. Yeni kamu yönetimi yaklaşımında da bilimsel karar alma
yöntemleri kullanılmaktadır. Bu çerçevede özellikle stratejik planlama, performans yönetimi ve düzenleyici etki analizi (DEA) gibi yeni karar alma teknikleri
yeni kamu yönetiminde hakim olmaya başlamıştır. Bu bilgiler ışığında, E seçeneğindeki ifadenin yanlış olduğunu söyleyebiliriz.

İdareciler çoğunlukla karar alıcılar olarak da adlandırılır. Kamu yararına doğru
kararlar almak iyi bir kamu yönetiminin belki de en önemli unsurudur. İdareciler
tarafından verilen kararlar kamu kurum ve kuruluşlarının karşılaştıkları problemleri nasıl çözeceklerini, kamu kaynaklarını kimlere hangi koşullarla nasıl tahsis edileceğini ve kamusal hedeflerin nasıl belirlenip başarılacağını belirler. Buna göre doğru yanıt B seçeneğidir.

Sosyal mühendislik:
Açık Toplum ve Düşmanları
adlı eserinde Karl Popper
tarafından dile getirilen
sosyal mühendislik kavramı
toplumsal problemlere nihai
büyük bir kamusal yararlar
sağlamak adına çözümler
üretenleri tanımlar. Buna göre doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Karar alma yöntem ve teknikleri karar alma sürecine katılanların çözüme yönelik beraberce çalışmasını kolaylaştırır. Bürokratlar karar alırken aynı süreçleri takip ederler ve aralarında anlaşmazlıkları daha çabuk çözerler. Ortak fikirler
üzerine odaklanarak ortak çözümler üretebilirler. Kamu yönetiminde yazınında
rasyonel kapsayıcı, sınırlı (artırımcı) ve karma tarama olmak üzere üç temel karar
yöntemi bulunmaktadır. Buna göre doğru yanıt E seçeneğinde verilmektedir.

Bu anlamda bürokrasinin görevi, toplumsal problemlerle ilgili olarak gerekli
verilerin toplanması, bunların analiz edilmesi ve en doğru karar seçeneklerinin
hükûmete aktarılması olarak görüşülmüştür. Bürokratların önerdikleri seçenekleri değerlendirerek kararı almak ise parlamentoya ve dolayısıyla da halka karşı
sorumlu olan siyasetçilerin görevidir. İdareciler bir bakıma var olan problemlere en etkin çözümleri bulan teknokratlar olarak görülmüştür. Rasyonel bütünsel
yaklaşıma bu nedenle bilimsel mühendislik adı da verilmiştir. Yukarıda özetlenen
rasyonel kapsayıcı karar alma yöntemi kamu yönetimi alanında öncelikli olarak
Henri Fayol ile Luther Gulick ve Lyndal Urwick tarafından bilimsel bir kamu yönetimi ya da örgütsel davranış çalışmalarında ele alınmıştır. Buna göre B seçeneğinde verilen ifade bürokrasinin göreviyle ilgili olarak söylenemez.

İdeal bir rasyonel kapsayıcı karar alma süreci bir idarecinin bir dizi eylemi belli
bir sırayla gerçekleştirmesini gerektirir:
1. Kamusal nitelikte bir problem belirlenir.
2. Problemle ilgili tüm veri toplanır.
3. Problemi çözmek için olası bütün seçenekler bulunur.
4. Seçenekleri değerlendirmek için kriterler bulunur.
5. Problem ile kriterler birbirleriyle karşılaştırılarak kriterleri en fazla karşılayan seçenekler belirlenir.
6. Her bir seçeneğin gelecekte ortaya çıkabilecek olumlu ve olumsuz yanları
ele alınır.
7. Karar verilir.

Buna göre C seçeneğinde verilen ifade yanlıştır.

Yeni kamu yönetiminde öne çıkan karar alma kriterleri ilgili akademik yazında “3e” olarak da bilinen etkinlik, etkililik ve ekonomikliktir. Bunun yanı sıra yeni kamu yönetimi anlayışında hesap verilebilirlik ve şeffaflık da önemli ölçütler olarak ön plana çıkmaktadır. Buna göre doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Anthony Downs’ın görüşüne göre rasyonel
bir insan olası eylem seçenekleri arasından en optimal olanını aşağıdaki koşulların
sağlanması durumunda her zaman için bulup doğru bir karara varabilir:
1. Her bir alternatifi seçmenin olası sonuçlarını bilir.
2. Her bir alternatifi tercihi doğrultusunda sıralayabilir.
3. Her zaman için en optimal seçeneği tercih eder.
4. Aynı alternatifler var olduğunda her zaman için aynı kararı verir

Buna göre E seçeneğinde verilen koşul bunlardan biri değildir.

Rasyonel kapsayıcı modele yönelik bu eleştirileri sistemli bir biçimde dile getiren
ilk düşünürlerden biri Herbert Simon’dır. Simon gerçek hayatta kamu görevlilerinin çoğunlukla tüm seçenekleri bulmaya çalışmadıklarını, daha çok deneyimlerine dayanarak yeteri kadar seçenek bulmakla tatmin olduklarını ileri sürmüştür. Buna göre doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Karar alıcıların pratikte nasıl karar aldığını açıklamak için İngilizce tatmin olmak anlamına gelen “satisfy” ile yetinmek anlamına gelen “suffice” yüklemlerini birleştirerek yeteri kadarıyla tatmin olmak anlamına gelen “satisficing” kavramını türetmiştir. Buna göre doğru yanıt C seçeneğidir.

Aydınlanma Çağı ile birlikte karar alımı idarecilerin deneyimlerine ya da sezgilerine dayalı olmaktan uzaklaşarak, bilimsel bir nitelik kazanmıştır.

Bürokratların önerdikleri seçenekleri değerlendirerek kararı almak ise parlamentoya ve dolayısıyla da halka karşı sorumlu olan siyasetçilerin görevidir. İdareciler bir bakıma var olan problemlere en etkin çözümleri bulan teknokratlar olarak görülmüştür. Rasyonel bütünsel yaklaşıma bu nedenle bilimsel mühendislik adı da verilmiştir.

İdeal bir rasyonel kapsayıcı karar alma süreci bir idarecinin bir dizi eylemi belli bir sırayla gerçekleştirmesini gerektirir:

1. Kamusal nitelikte bir problem belirlenir.
2. Problemle ilgili tüm veri toplanır.
3. Problemi çözmek için olası bütün seçenekler bulunur.
4. Seçenekleri değerlendirmek için kriterler bulunur.
5. Problem ile kriterler birbirleriyle karşılaştırılarak kriterleri en fazla karşılayan seçenekler belirlenir.
6. Her bir seçeneğin gelecekte ortaya çıkabilecek olumlu ve olumsuz yanları ele alınır.
7. Karar verilir.

Etkinlik, en az girdi kullanarak en çok çıktıya ulaşmayı ifade eder.

Her bir seçeneğin gelecekte ortaya çıkabilecek olumlu ve olumsuz yanları öngörülmeye çalışılır. Bu teknik ekonomide pozitif ve negatif dışsallık olarak adlandırılır.

Kapsayıcı rasyonel karar alma modeli esasında piyasa koşullarında her zaman kendi çıkarını maksimize etmek yönünde hareket eden ekonomik insan (homo economicus) varsayımına dayanmaktadır.

Seçenekler ile ölçütlerin birbirleriyle karşılaştırılması bunların birbirinden tamamıyla ayrı
olarak değerlendirilmesi gerektiğini gösterir. Bu anlamda olgular (seçenekler) ile ölçütler (değerler) birbirinden tamamıyla ayrıştırılır. Bu anlamda problemin çözümünü sağlayan her türlü araç (seçenek) rasyonel olarak değerlendirilir. Oysa kamu yönetimi ahlaki ilkeler üzerine kuruludur.

Sınırlı karar modelinde problemle ilgili veriler ve seçeneklerin analizi sınırlanır. Sınırlı sayıda veri ve seçenekle elde edilen sonuç da doğal olarak optimal olmayacaktır. Simon, karar alıcının amacının optimal değil, “yeterince iyi” bir karar almak olduğunu vurgular.

Artırımcı yaklaşımın eleştirilen yönü ise yalnızca küçük değişiklik kararları alarak mevcut düzenin korunması yönündeki muhafazakâr yaklaşımıdır. Küçük değişiklik kararlarını uygulamak daha kolaydır. Var olan politikalarda küçük uyarlamalar yapmak yeterli olabilir. Önemli değişiklikler yapılmaması, aynı zamanda büyük hatalar yapılmayacağı anlamına gelir.

Düzenleyici etki analizi rasyonel kapsayıcı karar alma modelinden iki temel açıdan farklılaşmaktadır; sosyal paydaş analizinin eklenmesi ve karar almada
ekonomik ölçütlerin kullanılması.