KAMU YÖNETİMİNDE ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLAR

Görgülcülük olarak da adlandırılan Ampirisizm, her türlü bilginin beş duyu ile elde
edilen ölçüme ve gözleme dayandığını savunur.

Demokratik toplumlarda siyasetçi ya da bürokratların kendilerine göre problem olan ancak toplumda problem olarak algılanmayan konularla ilgili karar almamaları gerekir. Kararlar, toplumsal kesimler tarafından idarecilere aktırılmalı, kararlar daha sonra alınmalıdır. Aksi hâlde sosyal mühendislik söz konusu olur.

Olguculuk olarak da adlandırılan ve Auguste Comte’un ilk olarak ortaya attığı Pozitivizm nesnel araştırmayla kazanılmış bilgi dışındaki bilginin bir değeri olmadığını, tek sağlam bilginin olguları gözlemleyerek elde edilen verilere dayalı bilgi olduğunu ileri sürer.

İdeal bir rasyonel kapsayıcı karar alma süreci bir idarecinin bir dizi eylemi belli bir sırayla gerçekleştirmesini gerektirir:

1. Kamusal nitelikte bir problem belirlenir.
2. Problemle ilgili tüm veri toplanır.
3. Problemi çözmek için olası bütün seçenekler bulunur.
4. Seçenekleri değerlendirmek için kriterler bulunur.
5. Problem ile kriterler birbirleriyle karşılaştırılarak kriterleri en fazla karşılayan seçenekler belirlenir.
6. Her bir seçeneğin gelecekte ortaya çıkabilecek olumlu ve olumsuz yanları ele alınır.
7. Karar verilir.

Yeni kamu yönetiminde öne çıkan karar alma kriterleri ilgili akademik yazında “3e” olarak da bilinen etkinlik, etkililik ve ekonomikliktir.

Rasyonel kapsayıcı modele yönelik eleştirileri sistemli bir biçimde dile getiren ilk düşünürlerden biri Herbert Simon’dır. Karar alıcıların aynı anda birden fazla problemi çözmeye çalıştıkları için belli bir problemi kapsamlı bir şekilde çözmeye yarayacak ilgili olabilecek tüm veriyi toplamaya çalışmadıklarını yalnızca yeteri kadar veri temelinde karar aldıklarını ileri sürmüştür. Ayrıca, tüm veriye sahip olsalar bile karar alıcıların tüm verileri değerlendirerek karar almakta bilişsel kapasitelerinin yeterli olmadığını da vurgulamaktadır. Simon aynı zamanda ekonomik insan temelli rasyonel kapsayıcı modelinin tek bir karar alıcı temelinde işlediğini, kolektif bir yapıda genel kamu yararı için çalışan bürokratik karar alma için bu modelin yetersiz olduğunu belirtir. Tüm bu eleştirileri temelinde Simon Sınırlı Rasyonelite modelini önerir. Burada kastedilen sınırlılık, insanın muhakeme kapasitesinin sınırlı olduğunu kabul ederek, dünyanın karmaşıklığının sınırlanmasıdır. Bir başka deyişle sınırlı karar modelinde problemle ilgili veriler ve seçeneklerin analizi sınırlanır.

Artırımcı modelde; gerçek yaşamda karar alıcılar sınırlı sayıda seçeneği gözden geçirdikleri gibi mevcut durumu radikal bir şekilde değiştiren kararlardan kaçınırlar. Modele artırımcı ismi verilmesinin nedeni de var olan problemi çözmek için kullanılan politikalarda sınırlı değişikler yapılmasıdır.

Etzioni kamu idaresi tarafından alınan kararları ikiye ayırır; büyük (önemli) kararlar ile sıradan kararlar. Kamu politikalarına yeni bir yön veren büyük ve önemli kararlarda rasyonel, temel politika kararı alındıktan sonra verilecek kararlarda ise artırımcı modelin uygulanmasını önerir.

Düzenleyici etki analizi (DEA) son dönemlere yeni kamu işletmeciliğinin de etkisiyle OECD’nin etkisiyle Batılı ülkelerde yaygınlık kazanan bir karar alma modelidir.

Teknokratik yönetim anlayışı günümüzde alınan kararların çok karmaşık olduğu ve halkın bunları sağlıklı olarak değerlendirecek bilgi birikimi ve muhakeme yeteneğinden yoksun olduğunu ileri sürmektedir.

Sümerler ilk devlet olarak kabul edilirler. Doğru cevap A'dır.

Problemin göz ardı edilmesi eylem planı içinde yer almaz. Doğru cevap B'dir.

Yeni kamu yönetiminde öne çıkan karar alma kriterleri ilgili akademik yazında “3e” olarak da bilinen etkinlik, etkililik ve ekonomikliktir. Doğru cevap E'dir.

İdeal bir rasyonel kapsayıcı karar alma süreci bir idarecinin bir dizi eylemi belli
bir sırayla gerçekleştirmesini gerektirir:

1. Kamusal nitelikte bir problem belirlenir.
2. Problemle ilgili tüm veri toplanır.
3. Problemi çözmek için olası bütün seçenekler bulunur.
4. Seçenekleri değerlendirmek için kriterler bulunur.
5. Problem ile kriterler birbirleriyle karşılaştırılarak kriterleri en fazla karşılayan seçenekler belirlenir.
6. Her bir seçeneğin gelecekte ortaya çıkabilecek olumlu ve olumsuz yanları
ele alınır.
7. Karar verilir. Doğru cevap C'dir.

İdeal bir rasyonel kapsayıcı karar alma süreci bir idarecinin bir dizi eylemi belli
bir sırayla gerçekleştirmesini gerektirir:

1. Kamusal nitelikte bir problem belirlenir.
2. Problemle ilgili tüm veri toplanır.
3. Problemi çözmek için olası bütün seçenekler bulunur.
4. Seçenekleri değerlendirmek için kriterler bulunur.
5. Problem ile kriterler birbirleriyle karşılaştırılarak kriterleri en fazla karşılayan seçenekler belirlenir.
6. Her bir seçeneğin gelecekte ortaya çıkabilecek olumlu ve olumsuz yanları
ele alınır.
7. Karar verilir. Doğru cevap D'dir.

Anthony Downs’ın görüşüne göre rasyonel bir insan olası eylem seçenekleri arasından en optimal olanını aşağıdaki koşulların sağlanması durumunda her zaman için bulup doğru bir karara varabilir:
1. Her bir alternatifi seçmenin olası sonuçlarını bilir.
2. Her bir alternatifi tercihi doğrultusunda sıralayabilir.
3. Her zaman için en optimal seçeneği tercih eder.
4. Aynı alternatifler var olduğunda her zaman için aynı kararı verir.

Kapsayıcı rasyonel karar alma modelinin sınırlılıklarından biri, gerekli bütün verinin toplanabilmesidir. Doğru cevap B'dir.

Sınırlı rasyonalite modelini öneren düşünür Herbert Simon'dur. Doğru cevap C'dir.

Amerikalı sosyolog Amitai Etzioni karma tarama adını verdiği üçüncü bir karar alma yöntemi önermektedir. Doğru cevap D'dir.

Türkiye’de 17 Şubat 2006’da Resmî Gazete’de yayımlanan Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ile bütçeye T10.000.000’nin üzerinde mali yük getirecek kanun taslaklarıyla ilgili düzenleyici etki analizi yapılması zorunluluğu getirilmiştir. Doğru cevap E'dir.