KAMU YÖNETİMİNDE ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLAR

Avrupa Komisyonu kendi yönetişim anlayışını “European Governance: A White Paper” adlı “Avrupa Yönetişimi” olarak nitelendirilebilecek olan belgey­le, ortaya koymaktadır. Belge, Avrupa Birliği’nin yurttaşları tarafından kendisine verilen yetkileri nasıl kullandığı sorunuyla ilgilenmekte, belgede iyi yönetişimin açıklık, katılım, hesap verebilirlik, etkinlik ve tutarlılık olarak 5 temel ilkesi oldu­ğundan söz edilmektedir.

Bu model çerçeve­sinde gerçekleştirilmek istenenler şöyle sıralanabilir: Kamu sektöründe etkinliğin sağlanması, rekabetin ve piyasaların desteklenmesi ve özel teşebbüs için uygun ortamın yaratılması amacıyla devlet içinde ve dışında girişimciliğin geliştirilmesi; kamu kuruluşlarının özelleştirilmesi; kamu personel sayısının azaltılarak kamu hizmetlerinde reforma gidilmesi; bütçenin kontrol edilmesi; idarenin ademimerkezileşmesi ve devletin dışındaki aktörlerin daha fazla kullanılması”.

Günümüzde yönetişim kavramı; kamu yönetimi, özel sektör ve sivil toplum kuruluş­larını içine alan kompleks bir sistemi ve aralarındaki ilişkiler ağını ve karşılıklı etkile­şimlerini ifade etmektedir. Aynı zamanda devlet, özel sektör ve sivil toplum kuruluşla­rı yönetişimin kapsamını da oluşturmaktadır. Bu süreçte kamu yönetiminin merkezi ve yerel yönetim kuruluşlarıyla birlikte, sivil toplum örgütlerini, özel girişimcileri ve kâr amacı gütmeyen kuruluşları kapsayan geniş bir aktörler yelpazesinin varlığı ve bunların yönetim sistemine dahil edilmesi gündeme gelmektedir.

Yönetişim yaklaşımında vatandaş sadece “yönetilen” değil, aynı zamanda bir “pay­daş” olarak görülmektedir. Bunun için katılımı sağlayıcı kurumsal ve yasal süreç­ler oluşturulmakta ve temsili demokrasiden katılımcı demokrasiye geçilmektedir.

Yönetimin toplumsal değişime hızla yanıt verecek kapasite ve esnekliğe sahip ol­ması, genel kamu yararını tanımlarken sivil toplumun beklentilerini de dikkate alması, yönetimin rolünü eleştirel bir sorguya tabi tutmaya istekli olması bu nok­tada cevap verebilirliği anlatmaktadır.

Bilgi edinme hakkı, 2004 yılında çıkarılan 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’yla, demokratik ve şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açık­lık ilkelerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmalarına ilişkin esas ve usullerin düzenlenmesi amaçlanmıştır.

Kamu Denetçiliği Kurumu, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı, kamu tüzel kişiliğine sahip, özel bütçeli ve merkezi Ankara’da olan bir kuruluş olarak düzenlenmiştir.

Hesap verebilirlik, kamuoyunun güvenini kazanmanın ve artırmanın bir yo­ludur. Yöneticilerin belirli bazı görevlerini yerine getirmeleri ve ilgili kural ve standartlara uymaları konusunda birtakım sorumlulukları üstlenmesi gerekir. Yöneticilerin faaliyetlerine ilişkin rapor ve hesap vermekle yükümlü olduğu kişi veya organ açıkça belirlenir, performans ödül ve ceza sistemine dayandırılır.

Şeffaflık ilkesi, yönetişimin aktörlerinin kararları ve uygulamalarına bireylerin kolayca erişebilirliği anlamında kullanılmaktadır. Yani şeffaflık, devletlerin eko­nomik, politik ve sosyal konularda aldıkları kararlara, özel sektörde faaliyet göste­ren kuruluşların mali durumlarına, uluslararası kuruluşların faaliyetlerine ilişkin zamanında, anlaşılır, ilgili, nitelikli, güvenilir bilgiye bireyler tarafından erişilebil­mesini ifade etmektedir.

Yönetime katılımda ve kamu hizmetlerine erişimde tüm kurum ve süreçlerin birer paydaş olarak sorumluluk duyarak tüm ilgililere hizmet etmek için çaba içerisinde olmasını gerekli kılmak amacıyla eşit ve adil politikaların yü­rütülmesi ve güvenlik ortamının sağlanması esastır.

Avrupa Komisyonu kendi yönetişim anlayışını “European Governance: A White Paper” adlı “Avrupa Yönetişimi” olarak nitelendirilebilecek olan belgey­le, ortaya koymaktadır. Belge, Avrupa Birliği’nin yurttaşları tarafından kendisine verilen yetkileri nasıl kullandığı sorunuyla ilgilenmekte, belgede iyi yönetişimin açıklık, katılım, hesap verebilirlik, etkinlik ve tutarlılık olarak 5 temel ilkesi oldu­ğundan söz edilmektedir.

Tanımlardan ortaya çıkan ortak unsurlar irdelendiğinde, kamu yönetiminin özel sektörün yönetim anlayışına yaklaştırılmasının hedeflendiği, yönetişimin bir süreç olduğu, çok aktörlülüğün ve böylece yönetilen-yöneten beraberliğinin sağlanması süreci olarak görüldüğü, bu sürecin kamu yönetiminin ve yönetim anlayışının yeniden düzenlenmesi akımı olarak geliştiği söylenebilir.

Yönetişimin temel aktörlerinden biri olan devlet, siyasi örgütlenmeler ile kamu sektörü kuruluşlarını içermektedir. Yönetim sürecinde devlet, bu örgütlenme ve kuruluşlarıyla kendi vatandaşlarına nasıl daha etkin şekilde hizmet verebilece­ği üzerinde yoğunlaşmakta, temel hak ve hürriyetlere saygılı, demokratik, sosyal bir hukuk devleti anlayışıyla hareket etmektedir. S

Yönetişimin idari, siyasi ve iktisadi içerikleriyle birlikte ele alınarak genel bir sınıflandırılması yapılabilmektedir. Bir ülkenin ekonomik faaliyet ve değerlerini diğer ekonomilerle olan ilişkileri, eşitlik, kalkınma, yoksulluk, yaşam kalitesi gibi temel ekonomi kavramlarıyla ele alındığında ekonomik yönetişim; kamu politikaları oluşturmak; üst düzey kararlar almak anlamında siyasal yönetişim, politikaları uygulamaya geçirme yani hizmetleri fiilî görme ve gördürme açısından da idari yönetişim sınıflaması yapılabilir.

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, ülkelerin yasama ve yürütme organları, kamu ve özel sektör örgütleri, ademimerkeziyetçilik, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşları alanlarında reform ve yeniden düzenleme çalışmalarına destek olmaktadır.

Şeffaflık ilkesi, yönetişimin aktörlerinin kararları ve uygulamalarına bireylerin kolayca erişebilirliği anlamında kullanılmaktadır.

Demokratikleşmeye paralel olarak Türk kamu yönetiminde şeffaflığı ve hesap ve­rebilirliği sağlamak amacıyla son yıllarda birçok yasal düzenlemeler gerçekleşti­rilmiştir. 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ile 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması Hakkında Kanun bunlar arasında sayı­labilir.

24 Aralık 2003 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun mali saydamlığı düzenleyen 7. maddesine göre, her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında denetimin sağlanması amacıyla kamuoyu zamanında bilgilendirilir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun yeni düzenlemesi olan kent konseyleri saye­sinde sivil toplum yönetime katılmaya teşvik edilmektedir. Belediye Kanununa göre kent konseyi; kent yaşamında; kent vizyonunun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmek amacını güder. Kent konseyi, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, sendika­ların, varsa üniversitelerin, ilgili sivil toplum örgütlerinin, siyasi partilerin, kamu kurum ve kuruluşlarının ve mahalle muhtarlarının temsilcileri ile diğer ilgililerin katılımıyla oluşan geniş bir platformdur.

Türkiye’de bağımsız idari otoritelerin bazıları şunlardır:
Rekabet Kurumu, Radyo ve Televizyon Üst Kurumu (RTÜK), Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), Telekomünikasyon Kurumu, Kamu İhale Kurumu (KİK), Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkiler Piyasası Düzenleme Kurumu.