KAMU YÖNETİMİNDE ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLAR

Yönetişim yaklaşımının ortaya çıkışı ve gelişiminde; etkinlik, etkililik, verimlilik, hesap verebilirlik, katılımcılık, rekabet, özelleştirme gibi bazı özel yönetim tekniklerinin unsurları yer almaktadır. Dolayısıyla, yönetişim kavramının ortaya çıkmasının bir sebebi de kamu yönetiminde (katı) bürokrasi anlayışına karşı bir tepki olarak görülmesidir.

Yönetişim yaklaşımının ortaya çıkması ve gelişimi ile ilgili I ve III numaralı seçenekler doğru olarak kabul edilmektedir.

Yukarıda özellikleri verilen “yönetişim” yaklaşımıyla ilgili kavram, “heterarşi”dir.

Yukarıda cümlede “yönetişim” kavramı tanımlanmaktadır.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) özellikle uluslararası güvenlikle/Avrupa güvenliği ile ilgili çalışmalara sahip bir uluslararası bir kurum olarak yönetişimi doğrudan savunmamıştır.

Merkeziyetçilik ilkesi geleneksel kamu yönetimi ilkeleri arasında olduğu için doğru cevap C şıkkıdır.

Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu, kamu kurumlarına katılımcı bir anlayış ile stratejik plan oluşturma zorunluluğu getirmiştir.

Yukarıda özellikleri verilen yönetişim ilkesi “Stratejik Vizyona Sahip Olma” ilkesidir.

Yukarıda özellikleri verilen mali saydamlık ve yönetişim ile ilgili düzenleme “5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu”dur.

Yukarıda özellikleri verilen kanunlardan I.,II. ve III. öncüllerde yer alan kanunlar, Türk kamu yönetiminde yerinden yönetimi güçlendirmeye yönelik yürürlüğe giren düzenlemelerdir.

Yönetişim kavramının kökeni 16. yüzyıla kadar götürülebilmektedir. Kavramın ilk Kuzey Avrupa’da, özellikle 17. yüzyılda Fransa’da, hükûmeti sivil toplumla uzlaştırmaya ya da uyumlulaştırmaya çalışan bir yaklaşımdan esinlenilerek kullanıldığı, ardından da bütün dünyaya yayıldığı belirtilmektedir.

Yönetimin hiyerarşik ilişkisi karşısında yönetişimin heterarşik ilişkisi vurgulanmaktadır. Bu çerçevede heterarşi; karşılıklı ilişki ve bağımlılık hâlindeki faaliyetlerin eş güdümünü ve kendi kendini organize eden kişiler arası ağları, örgütler arası eş güdümü ve sistemler arası döngüyü içermektedir.

Yönetişimin üç aktörü olan devlet, özel sektör ve sivil toplum örgütleri aynı zamanda yönetişimin kapsamını da oluşturmaktadır. Aktörler sektörler olarak da ifade edilebilir: Kamu sektörü, özel sektör, üçüncü sektör.

Küresel yönetişim, uluslararası alanda ulus devletlerden oluşan bir ilişkiler sis- teminde yönetme sistemine alternatif bir anlayış, yeni yönetme stratejisi olmuştur. Ulus devlet anlayışının esnetilerek güçlü bir sivil toplum oluşturabilen devletlerle ilişkilerin entegrasyonu özendirilmektedir. Bu çabayı sağlayan uluslararası örgütler bulunmaktadır. Dünya Bankası, Birleşmiş Milletler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Uluslararası Para Fonu (IMF), Avrupa Birliği gibi uluslararası örgütler faaliyetlerinde ülkelere yönetişim telkininde bulunmaktadır. Bu telkin, kamu hizmetlerini merkezden uzaklaştırarak yani ademimerkezileştirerek veya yerelleştirerek, özerkleştirerek, bağımsızlaştırarak ve özelleştirerek toplumdaki mevcut güç dengesinin hükûmetlerden ve kamu sektöründen giderek özel kişi ve gruplara doğru kaymasını tasarlamaktadır. Uluslararası alanda tek bir hükûmet yani bir dünya hükûmeti bulunmadığına göre devletlerarası ilişkiler önem arz eder. Örneğin Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, ülkelerin yasama ve yürütme organları, kamu ve özel sektör örgütleri, ademimerkeziyetçilik, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşları alanlarında reform ve yeniden düzenleme çalışmalarına destek olmaktadır.

Literatürde yönetişimin başlıca ilkeleri şeffaflık, hesap verebilirlik, katılımcılık, cevap verebilirlik, hukukun üstünlüğü, açıklık, etkinlik, eşitlik, stratejik vizyon sahibi olmak şeklinde sıralanmaktadır.

Etkinlik, sonuca ulaşmada gösterilen başarı olarak ifade edilmekte olup; uzun dönem vizyonu koruma, kaynakların etkin kullanımı, bunun için teknik donanım, insanların birtakım kaygılarına karşı duyarlı olma, bu kaygıların ifade edilebildiği ve çözüm arandığı bir ortam yaratma gibi kriterlerle ölçülmektedir. Örneğin Dünya genelinde önem verilen “sürdürülebilir kalkınma” olgusunda bir ülkenin kaynaklarını verimli bir şekilde kullanıp kullanmadığı ve faaliyetlerindeki etkinlik derecesi anahtar bir rol üstlenmektedir.

Uluslararası sermaye ve çok uluslu şirketler açısından değerlendirildiğinde yönetişim kavramı, neoliberalizmin devleti ve dünyayı yeniden şekillendirmesinin en önemli araçlarından biri olarak görülmektedir. Bu düşünceye göre, devleti bir “firma gibi” yeniden yapılandırarak piyasa mantığıyla ele alan yönetişim zihniyeti, kamu yararından uzaklaştırmakta, bölüşüm ilişkilerini siyasetten arındırmakta, siyasetin toplumsal içeriğini zayıflatmakta ve küresel egemen sınıfların iktidarını sağlamlaştırmaktadır.

Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik ile İlgili Düzenlemeler: Bilgi Edinme Hakkı, dilekçe ve şikayet hakkı, mali saydamlık, kamu denetçiliği kurumu, kamu görevlileri etik kurulu.

29 Haziran 2012 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu aynı kurumu yeniden kurmuştur. Kanuna göre Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.

Türkiye’de 2001 ve 2004 Anayasa değişiklikleri başta olmak üzere, insan haklarını doğrudan ilgilendiren birçok alanda kapsamlı anayasal ve yasal düzenlemeler yapılarak, insan hak ve özgürlüklerindeki kısıtlamalar önemli ölçüde giderilmiş ve insan haklarına ilişkin evrensel standartlara ulaşma yönünde önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı, il ve ilçe insan hakları kurulları, ilgili kamu kurum ve kuruluşları bünyesinde de insan hakları birimleri gibi oluşumlar yeni düzenlemeler dendir.

İlk kez 2000 yılında yürürlüğe giren İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik’e dayanılarak il ve ilçelerde insan hakları kurulları kurulmuştur. Bu ilk yönetmelikte, kurul üyelerinin önemli bir kısmının kamu görevlilerinden oluşmakta; sivil toplum temsilcilerine yeterince yer verilmemekteydi. 2003 yılındaki aynı isimli Yönetmelik ise il ve ilçe insan hakları kurullarında büyük oranda sivil temsile yer vermiş; baro, yerel yönetimler, mesleki kuruluşlar, üniversite ve siyasi partiler temsilcilerinden oluşan sivil toplum ağırlıklı yeni bir yapıya kavuşmuştur.