KAMU YÖNETİMİNDE ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLAR

Felsefede etik; ahlak, ahlaki kodlar, sorunlar ve yargılar üzerine düşünmeyi kapsar.

Etik, ‘işlerin nasıl yapılması gerektiğini’ belirlemede kişiye yardımcı olan yönlendirici özellikteki değer, ilke ve standartlardır.

Etik ve ahlak arasındaki kavramsal ayrım, etiğin daha genel olarak ahlakı konu alan bir özellikte ve ahlak felsefesi olmasıdır

Tanımlayıcı etik, ahlaki görüş ve inanışlarla ilgili olgusal öner- melerden oluşur. Normatif etik ise kural olarak benimsenecek davranışların neler olacağını ve bunların neden kabul edilebilir olduğuyla ilgilenir. Meta etik, ahlaki kavramların anlamları üzerinden mantıksal analizlere yönelerek, ahlak bilgisinin temelini ve yapısını araştırır

Hukuk, etiğin ilgili olduğu kavramlardan birisi olarak, bütün toplumu kuşa- tan ve yönlendiren kurallar sistemidir.

Kamu etiği, kamu görevlisinin kişisel isteklerine set çekerek daha saydam, hesap verebilir bir kurumsal yapı ve işleyişe temel oluşturur

Kamuda etiği önemli duruma getiren nedenler çeşitlidir. Bunların başında kamu gücünün daha etkili kılınması düşüncesi vardır.

Kuralcı sistemde, etik davranış değerleri ve ilkeler ayrıntılı biçimde düzenlenmekte, yaptırım türleri tanımlanmakta; sıkı bir izleme ve denetim düzeniyle etiğe bağlılık yaratılmaya çalışılmaktadır.

Kamuda etik liderlik, güçlü bir örgütsel kültür yaratma süreci içinde, etik yö- netimin koşullarına uygun etik altyapıyı kurup geliştirme üzerine odaklanmalıdır

Kamu kurumunun da kamu hizmeti üretiminde emeğinden yararlandığı görevlinin hak ve hukukunu koruma sorumluluğu vardır. Bu yönüyle kamu görevlisi ile kamu örgütü arasında daha en başta bir psikolojik sözleşme yapılmaktadır. Bu sözleşme karşılıklı haklar, yetkiler ve sorumluluklar üzerinedir. Beklentilerin yazılı duruma dönüştürülmesi ise konuyu psikoloji bo- yutundan hukuk boyutuna taşır ve böylece beklentiler hukuksal gerçeklik kazan- mış olur. Kamu görevlilerinden beklenen etik ilkelere bağlılık da bu kapsamdadır.

Kamu etiği kapsamında kamu çalışanlarına yönelik olarak getirilen etik ilke ve standartlarla ilgili önemli düzenlemelerden birisi de 657 sayılı Devlet Memurları Kanunudur. Söz konusu yasada yer alan kamu personel rejimine ilişkin en temel iki ilke, liyakat ve kariyer ilkeleridir.

liyakat, görevin gerektirdiği kişisel özellik ve teknik yeterliklere sahip olmayı; kariyer ise meslek içinde ilerleme ve yük- selme sistemini tanımlar. Anılan ilkeleri dikkate almayan, buna aykırı uygulamala- rın karşılığı ise adam kayırmacılıktır.

liyakat, görevin gerektirdiği kişisel özellik ve teknik yeterliklere sahip olmayı; kariyer ise meslek içinde ilerleme ve yük- selme sistemini tanımlar.

Memur yemini, devlet memurunun görevini yaparken kurumsal etik anlamında birtakım içselleştirmeler yapmasını amaçlamaktadır.

Ceza yasası; rüşvet, irtikâp, zimmet, göre- vi kötüye kullanma, yetkili olmadığı bir iş için çıkar sağlama, göreve ilişkin sırrı açıklama, ihaleye fesat karıştırma gibi durumları çıkar çatışmasından ve yetkinin kötüye kullanımından doğan yolsuzluk suçları olarak tanımlamakta ve adli ceza- lar getirmektedir.

Ceza yasasına konu yaptırımlar, kamu görevlisini etik dışı davranıştan uzak- laştırma ya da kaçındırma işlevi de görmektedir. Buna göre, örneğin zimmet su- çunun cezası 5-10 yıl, rüşvet için 4-12 yıl, görevi kötüye kullanmanın cezası da 1-3 yıl kadar hapistir.

Evrensel anlamda etiğe gerçeklik kazandıran kavramlar arasında yer alan ‘dü- rüstlük ve tarafsızlık’ özel önemde bir ilkedir. Çünkü bu ikisi olmadan etikten söz edilemez.

Saydamlık, kurumsal hedefleri, bunun için uygulanacak politikaları ve bu politikaların sonuçlarını izlemek üzere gerekli olan bilginin “düzenli, anlaşılabilir, tutarlı ve güvenilir biçimde” sunulmasıdır.

Kurumsal işleyişte çalışanlar kadar yöneticiler açısından da ele alınan hesap verebilirlik ilkesi, etik ilkelerle ilgili Yönetmelikte, “yöneticilerin hesap verme sorumluluğu” adıyla düzenlenmiştir.

Katılımcılık ilkesi, hizmetten yararlananların ve diğer paydaşların karar süreçle- rinde dikkate alınmasını, bu yolla karar kalitesinin yükseltilmesini öngörür. Ka- musal hizmetlerle ilgili temel politika ve kararların alınmasında bu hizmetten ya- rarlanacak olanların görüşlerine başvurulması; alınacak kararın olgunlaştırılması ve etkili kılınması açısından önemlidir.