KAMU YÖNETİMİNDE ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLAR

Her işletmenin yaşayabileceği bir süreç olan entropi açık sistemlerde durdurulabilir ve hatta etkilerini negatif duruma getirebilir. Açık sistemlerin dışarıdan aldığı kaynaklar aracılığı ile sistem içerisindeki dengesizlik ve çökme eğilimlerini çürütmesi negatif entropi olarak tanımlanmaktadır

Durumsallık yaklaşımı, sistem yaklaşımı gibi örgütü bir sistem olarak ele almakta ve örgütün hem iç hem de dış çevresi ile olan ilişkisini incelemektedir. Klasik ve Neo-Klasik Yönetim anlayışlarının savunduğu “en verimli örgüt yapısı” kavramını kabul etmeyen bu yaklaşım, “tek ve en iyi örgüt yapısı yoktur” anlayışını benimsemektedir.

Yönetim ile ilgili yapılan birçok tanım olmakla beraber özetle yönetim, “başkaları aracılığıyla veya başkaları ile birlikte belirlenen amaçlara ulaşmak için iş yapmaktır” şeklinde tanımlanmaktadır. Tüm tanımlar incelendiğinde yönetimin bazı temel özelliklerinin olduğu çıkarımı yapılabilir. Bu temel özelliklerini şu şekilde özetleyebiliriz (Parlak, 2016);

• Yönetim, birden fazla kişinin yer aldığı bir grup içinde söz konusu olmaktadır.

• Bir süreç olarak yönetim, planlama, örgütleme, gerekli kaynakları sağlama ve düzenleme, yönlendirme, koordinasyon ve denetim gibi faaliyet ya da ögelerden meydana gelir.

• Yönetim, biçimsel örgütlerde hiyerarşik bir düzen içinde meydana gelir.

• Yönetim, düzenli faaliyetlerden meydana gelen bir olgudur.

• Yönetim faaliyetleri, belirli bir amacın veya amaçların gerçekleştirilmesine yöneltir.

Yönetim tanımları incelendiğinde (Miles, 2012, s. 8);

• Yöneticilerin örgüte ait vizyon, misyon, stratejiler ve amaçları gerçekleştirirken izlediği bir süreç,

• Yöneticiler tarafından kullanılan ve içerisinde çeşitli yöntemleri barındıran bir bilgi sistemi,

• Örgütsel amaçları gerçekleştirmek için başkalarının faaliyetlerine rehberlik eden ve onları yönlendiren bireyler şeklinde üçlü bir tanımlamanın olduğu görülmektedir.

İşletmenin faaliyetlerini gruplara ayıran Yönetim Süreci Yaklaşımı bu gruplamayı şu şekilde yapmaktadır;

1. Teknik faaliyetler (Üretim ve nakliye işleri gibi)

2. Ticari faaliyetler (Alım ve satım işleri gibi)

3. Finansal faaliyetler (Sermaye tedariki ve yönetimi gibi)

4. Muhasebe faaliyetleri (Kayıt ve istatistik hazırlama, fiyat ve maliyet belirleme, bilanço düzenleme gibi)

5. Güvenlik faaliyetleri (İşyeri ve iş görenlerin korunması gibi)

6. Yönetim faaliyetleri (Planlama, örgütleme, kontrol işleri gibi)

Weber’e göre bürokrasi, devletin hukuk kurallarını akla uygun şekilde uygulayabildiği yapıdır. Bürokrasi akıl ürünüdür ve akla uygundur. İnsanlar bürokrasinin yaptıklarını akla uygun olduğu için kabul ederler. Bürokrasiye boyun eğmek akla boyun eğmektir. Bu bilgiler ışığında Weber bürokrasi konusunda iki sorunun cevabını aramıştır. Bunların birincisi ‘’iyi işleyen bir bürokrasi yapısı nasıl kurulabilir’’, ikincisi ise ‘’bürokrasi nasıl iş yapmalı ve iş yaparken nelere özen göstermelidir’’ sorularıdır (Şahin, 2011).

Yönetimde sistem yaklaşımını benimsemenin yararları şöyle sıralanabilir (Koçel, 2007);

• Klasik Yönetim Yaklaşımının kabul ettiği katılık ve kapalılık aşılarak örgütte esneklik ve genişlik sağlanmaktadır.

• Neo-Klasik Yönetim Yaklaşımına ait bulguların daha etkin uygulanmasına olanak tanımaktadır.

• Yönetici, sadece örgüt içine odaklanmak yerine kendisine ait sistemin diğer alt sistemlerle olan ilişkilerine ve dış çevreye önem vermeye yönelmektedir.

• Alt sistem yöneticileri sistemlerine ait amaçları kendini oluşturan sistemin amaçları ile ilişkilendirmekte, sistem yöneticileri ise alt sistemlerin amaçları ile uyumlu organizasyon yapısı geliştirmektedir.

• Alt sistemlerin sisteme yaptıkları katkı belirlenebilmektedir.

• Yöneticilerin odağı alt sistemlerin iç dinamiğinden alt sistemler arası ilişkilere kaymaktadır.

• Sisteme etki eden dış çevrenin bu etkilerine olan farkındalık artmaktadır

Geribildirim; bir bireyin kendisine değer katan sonuçlara ulaşabilmek için bilinçli olarak doğru ve uygun davranışlar geliştirme faaliyeti olarak tanımlanmaktadır (Ashford, 1986).

Örgüt ile teknoloji arasındaki ilişkiyi incelemeye yönelik araştırmalarda ise göze çarpan ilk araştırma Woodward’ın araştırmasıdır. Bu araştırma teknolojinin örgüte etkisini inceleyen ilk çalışmadır. Bu çalışmada örgüt yapısını teknolojik koşullar ile bağdaştıran bir durumsallık ortaya çıkmıştır.

Klasik kamu yönetimi;
a) Bürokrasi modeline göre örgütlenmiştir. Biçimsellik, ayrıntılı kurallar gibi ilkelerin kamu yönetiminde etkinliği sağlayacağı düşünülmüştür. Ayrıca ekonomiklik ve verimlilik son derece önemlidir.

b) Kamusal mal ve hizmetlerin üretiminde ve dağıtımında bürokrasi vasıtasıyla doğrudan görev almalıdır. Bunun sonucunda devlet büyümüş, hantallaşmış, toplum ve bireylere hizmet etmek yerine, kuralları ve normları amaçlara bakılmaksızın katı şekilde uygulamayı yöntem hâline getirmiştir.

c) Siyasi ve idari konuları birbirinden ayırabilmelidir. Kamu yönetiminin görevi, talimatları ve kuralları uygulamaktır. Siyasiler ise kamusal alanda yapılacak olanları belirlemekte ve bunları kamu yöneticileri uygulamaktadır. Bu durum klasik siyaset-yönetim ayrımının zorunlu olması gerekliliğinin bir sonucudur. 

d) Yönetimin özel biçimidir. Özel sektörden farklıdır. Bundan dolayı, profesyonel bir bürokrasi ve çalışanların hayat boyu istihdamına göre düzenlenmesi gerekmektedir.

1960’larda kritik yol analizi ve karar ağaçları gibi akılcı karar verme tekniklerine dönük çalışmalar başlatılmıştır.

1970’lerde neoliberal iktisatçılar tarafından, devletin ekonomik büyümeyi ve özgürlüğü sınırlandıran sorunlara neden olduğunu yoğun olarak dile getirilmeye başlanmıştır.

Yeni yönetim anlayışı ise bu şekilde klasik bürokrasi modeline dayalı örgütlenme anlayışına karşı çıkmaktadır. Kamunun örgüt yapısı esnek olmalı, yumuşak hiyerarşiye dayanmalı, yetki devrini öngörmeli ve ademimerkeziyetçi olmalıdır. Ayrıca devletin faaliyet alanı da mutlaka küçültülmelidir. Devlet mal ve hizmet üreten firmalar arasında rekabeti geliştirmelidir. Bürokrasinin yaptığı denetimi topluma aktararak vatandaşları yetkilendirmelidir. Kurumların performansı girdi-çıktı ilişkisi doğrultusunda ölçülmelidir. Kamu kurumlarını, kuralları ve düzenlemeleri değil, misyonları ve hedefleri yönlendirmelidir. Kurumlar, çevrelerini müşteri olarak yeniden tanımlamalı ve onlara seçenekler sunmalıdır. Kurumlar sorunlarını ortaya çıkmadan önce belirleyebilmelidirler. Enerjilerini sadece harcamak için değil, kazanmak için de kullanmalıdırlar. Otoritelerini yaymaları ve piyasa mekanizmasını örnek almaları gerekmektedir. Devlet toplumsal sorunları çözmek için tüm sektörler arasında katalizör görevi yapmalı ve kaynak üreten girişimci ruha sahip insanlar özendirilmelidir.

Kamu kuruluşları yönetiminin özel sektör yönetimine göre daha dar ve sınırlı fonksiyonlara sahip olduğu bilinmektedir.Kamu yönetimini “yönetim faaliyeti, ilişkileri başarma ve yönetme çabasıdır.İşletme yönetimi, “birimin faaliyetine göre ilişkileri yönetme ve yönlendirmedir.Bundan dolayı İşletme yönetimi kamu yönetimi kavramından daha geniş kapsamlıdır.Kamu hizmetlerinin yönetimi için “public administration”, kamu işletme yönetimi için de “public management” kavramı kullanılmaktadır.

1980 sonrası ortaya atılan klasik kamu yönetimi ile özel sektör yönetim anlayışı arasında çok özel bir yerde bulunan ve değerleri, normları, teknikler ile kamu sektörü yönetimine dönük yönetim pratiklerini içeren yaklaşım Yeni Kamu yönetimidir.