YEREL YÖNETİMLERDE STRATEJİK PLANLAMA

Strateji, TDK Sözlüğü’nde “bir ulusun veya uluslar topluluğunun, barış ve savaşta benimsenen politikalara destek vermek amacıyla politik, ekonomik, psikolojik ve askerî güçleri bir arada kullanma bilimi ve sanatı” biçiminde tanımlanmaktadır. Redhouse Sözlüğü’nde ise stratejinin tanımı dar kapsamlı olarak harp idare bilgisi biçiminde yer almaktadır.

Askerî kökenli strateji kavramı 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren işletme ve yönetim alanında da kullanılmaya başlanmıştır. Strateji kavramının buradaki anlamının daha iyi anlaşılabilmesi için aşağıda farklı bakış açılarıyla yapılmış çeşitli strateji tanımlarına yer verilmiştir:

• Strateji, planlama ufku uzun kararlar dizisidir.

• Strateji, örgütün nereye ve nasıl gitmesinin istendiğine karar vermektir.

• Strateji, gelecekteki planlanan gelişmelerin ışığı altında, bugünkü kararların kalitesini artırmaktır.

• Strateji, örgütün iç kaynakları ve kabiliyetleriyle dış çevrenin fırsat ve tehditleri arasında uyum sağlayacak faaliyetlerdir.

• Strateji, örgütün hangi işi yaptığını veya yapmak istediğini, ne tür bir örgüt olduğunu veya olmak istediğini tanımlayan amaç, hedef ve görevlerin tümü ve bunları gerçekleştirmek için gerekli yöntemlere verilen addır.

Stratejik planlama kısaca, sürekli değişen çevre koşullarında örgütün uzun dönemdeki yönünü belirleme süreci olarak tanımlanabilir. Bu süreç dış ve iç çevreyi analiz etme, paydaşları belirleme ve görüşlerini alma, misyonunu ifade etme, vizyon, amaç, hedef ve stratejilerini belirleme faaliyetlerinden oluşur. Kamu yönetiminde stratejik planlama ise “kamu kurum ve kuruluşlarına misyonlarını yerine getirmede, kendilerinden beklenenleri karşılamada ve kamu yararı yaratmalarında yardımcı olmak” biçiminde tanımlanmaktadır.

“Şimdi neredeyiz?”, “Nereye gitmek istiyoruz?”, “Oraya nasıl gidebiliriz?” ve “Başarımızı nasıl değerlendiririz?” biçimindeki dört temel sorunun cevabı stratejik yönetimin kapsamını oluşturmaktadır. Bu noktadan hareketle stratejik yönetimin iç ve dış çevre analizi, strateji belirleme, uygulama ile kontrolü kapsayan geniş kapsamlı bir kavram olduğu söylenebilir. Kısaca stratejik yönetim, örgütün dış çevresi ile ilgili inceleme ve analizleri kapsar ve uzun vadede örgütün ne olacağıyla ilgili soruları cevaplandırır. Diğer bir deyişle stratejik yönetim, örgütün bulunduğu nokta ile ulaşmayı arzu ettiği durum arasındaki yolu tarif eder. Bu nedenle örgütün amaçlarını, hedeflerini ve bunlara ulaşmayı mümkün kılacak yöntemlerin belirlemesini gerektirir.

Stratejik planlama, stratejik yönetimin belkemiğini oluşturan temel bir süreçtir. Stratejik planlama, planın hazırlanmasıyla, stratejik yönetim de uygulama ve performans değerlendirmeyle ilişkilidir. Diğer bir ifadeyle stratejik planlama, stratejik yönetim sürecinin ilk aşamasını oluşturmaktadır. Stratejik planların uygulanması ve elde edilen sonuçların değerlendirilmesiyle stratejik yönetim süreci tamamlanmaktadır. Bu bağlamda stratejik planlama en iyi stratejik kararların alınmasına, stratejik yönetim ise planların uygulanması ve hedeflenen sonuçların elde edilmesine odaklanır.

“Stratejik planlama” ve “stratejik yönetim” arasındaki fark bir kez daha vurgulanacak olursa; öncelikle stratejik planlamanın stratejik yönetim sürecinin ilk aşamasını oluşturduğu söylenebilir. Ancak stratejik yönetim stratejik planlamadan ibaret değildir ve stratejik planlamadan daha kapsamlı bir süreçtir. Stratejik yönetim, plan hazırlama, hazırlanan planların uygulanabilmesi için gerekli kaynak yönetimi, örgüt yapısı, yönetim biçimi, örgüt kültürü, yaratıcılık, liderlik, uygulamaları izleme, sonuçları değerlendirme ve kontrol etme faaliyetlerinden oluşur. Bir başka ifadeyle stratejik yönetim, stratejik planlamayı da kapsar ancak onunla sınırlı değildir. Bu bağlamda stratejik planlama, stratejik yönetimin ana unsuru olarak kabul edilebilir ancak sadece planlama faaliyetinden ibarettir ve kaynak dağıtımı ve bütçe, bilgi yönetimi, değerlendirme, kontrol ve performans yönetimi gibi yönetim faaliyetlerini kapsamaz. Stratejik yönetim ise örgütün uzun dönemli ve stratejik bakış açısıyla yönetilmesiyle ilgilidir ve sayılan faaliyetlerin tümünü kapsar.

Ülkemizde kamu yönetiminde yeniden yapılanma çalışmaları süreci 2003 yılından itibaren başlatılmıştır.

Bu başlıkta stratejik planlamaya ilişkin olarak yerel yönetimleri ilgilendiren yasal düzenlemeler incelenmiştir. Bu kapsamda ele alınacak kanunlar ve yönetmelikler şunlardır:

• 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu,

• 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu,

• 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu,

• 5393 sayılı Belediye Kanunu,

• Kamu İdarelerince Hazırlanacak Faaliyet Raporları Hakkında Yönetmelik,

• Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik,

• Kamu İdarelerince Hazırlanacak Performans Programları Hakkında Yönetmelik.

24.12. 2003 tarihli ve 25326 sayılı R.G.’de yayınlanan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (KMYKK) ile stratejik planlama merkezi kamu idareleri ve yerel yönetimler için zorunlu hâle getirilmiştir. Ancak Kanun’un ilgili maddelerinin uygulanması 01.01.2005 tarihine ertelenmiştir.

Aynı Kanun’un 3/n. maddesinde stratejik plan; “Kamu idarelerinin orta ve uzun vadeli amaçlarını, temel ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini, performans ölçütlerini, bunlara ulaşmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımlarını içeren planı ifade eder” biçiminde tanımlanmaktadır.

Kanunun “üst yöneticiler” başlığını taşıyan 11. maddesinde üst yöneticiler, Bakanlıklarda ve diğer kamu idarelerinde en üst yönetici, il özel idarelerinde vali ve belediyelerde belediye başkanı olarak tanımlanmıştır. Üst yöneticiler; idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, mali yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumlu tutulmuşlardır.

Aynı Kanun’un “faaliyet raporları” başlığını taşıyan 41. maddesinde; üst yöneticilere ve bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama yetkililerine, hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, her yıl faaliyet raporu hazırlama; üst yöneticiye, harcama yetkilileri tarafından hazırlanan birim faaliyet raporlarını esas alarak, idaresinin faaliyet sonuçlarını gösteren idare faaliyet raporunu düzenleyerek kamuoyuna açıklama görevleri verilmiştir.

Mahallî idarelerce hazırlanan idare faaliyet raporlarının birer örneğinin Sayıştay ve İçişleri Bakanlığına gönderilmesi gerekmektedir. İçişleri Bakanlığı, bu raporları esas alarak kendi değerlendirmelerini de içeren mahallî idareler genel faaliyet raporunu hazırlayarak kamuoyuna açıklar. Raporun birer örneği Sayıştay’a ve Cumhurbaşkanlığına gönderilir.
Yerel

10.07.2004 tarihinde yürürlüğe giren 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’yla büyükşehir belediyelerine stratejik plan hazırlama yükümlülüğü getirilmiştir. Büyükşehir belediyeleri yerel yönetimler seçimlerinden sonra altı ay içinde stratejik plan hazırlamak zorundadırlar.

Kanun’un 7/a. maddesinde; büyükşehir belediyesinin görev yetki ve sorumlulukları arasında “ilçe belediyelerinin görüşlerini alarak büyükşehir belediyesinin stratejik planını, yıllık hedeflerini, yatırım programlarını ve bunlara uygun olarak bütçesini hazırlamak” bulunmaktadır.

Aynı Kanun’un 18/b. maddesiyle, büyükşehir belediye başkanına da “belediyeyi stratejik plana uygun olarak yönetmek, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluşturmak, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi hazırlamak ve uygulamak, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini belirlemek, izlemek ve değerlendirmek, bunlarla ilgili raporları meclise sunmak” görevi verilmiştir. Ayrıca, 21. maddeye göre, büyükşehir belediyesinde genel sekreter ve yardımcılarının, hizmetlerin yürütülmesini mevzuat hükümlerine, belediyenin amaç ve politikalarına, stratejik planına ve yıllık programlarına uygun olarak sağlama görevi bulunmaktadır.

22.2.2005 tarihinde kabul edilen 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’na göre, il özel idareleri de yerel yönetimler seçimlerinden sonra altı ay içinde stratejik plan hazırlamak zorundadırlar.

Bu Kanun’un 10/a. maddesine göre, il genel meclisinin görev ve yetkileri arasında; “stratejik plan ile yatırım ve çalışma programlarını, il özel idaresi faaliyetlerini ve personelinin performans ölçütlerini görüşmek ve karara bağlamak” bulunmaktadır.

Kanun’un 26/a. maddesi uyarınca Encümen, “stratejik plan ve yıllık çalışma programı ile bütçe ve kesin hesabı inceleyip il genel meclisine görüş bildirmek” zorundadır.

Vali, “il özel idaresini stratejik plana uygun olarak yönetmek, il özel idaresinin kurumsal stratejilerini oluşturmak, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi, il özel idaresi faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini hazırlamak ve uygulamak, izlemek ve değerlendirmek, bunlarla ilgili raporları meclise sunmak” zorundadır (madde 30/b). Valinin ayrıca 31.maddeye göre; “mahallî idareler genel seçimlerinden itibaren altı ay içerisinde; kalkınma planı ve programları ile varsa bölge planına uygun olarak stratejik plan ve ilgili olduğu yılbaşından önce de yıllık performans planını hazırlayıp il genel meclisine sunması” gerekmektedir. İl Özel İdaresi Kanunu’nun 39. maddesi uyarınca Valinin stratejik yönetimle ilgili bir diğer görevi de “stratejik plan ve performans hedeflerine göre yürütülen faaliyetleri, belirlenmiş performans ölçütlerine göre hedef ve gerçekleşme durumu meydana gelen sapmaların nedenlerini açıklayan yıllık faaliyet raporunu” hazırlamaktır.

Kanunun 44. maddesine göre, il özel idaresi bütçesinin ilin stratejik planına uygun olarak hazırlanması ve il özel idaresinin mali yıl ve izleyen iki yıl içindeki gelir ve gider tahminlerini göstermesi gerekmektedir.

5393 sayılı Belediye Kanunu 03.07.2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu Kanuna göre, nüfusu 50.000’nin üzerinde olan belediyelerin yerel yönetimler seçimlerinden sonra altı ay içinde stratejik plan hazırlamaları gerekmektedir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 18/a. maddesiyle belediye meclisine; stratejik plan ile yatırım ve çalışma programlarını, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini görüşmek ve kabul etmek görevi verilmiştir.

Belediye encümeni ise Kanun’un 34/a. maddesi uyarınca; stratejik plan ve yıllık çalışma programı ile bütçe ve kesin hesabı inceleyip belediye meclisine görüş bildirmek zorundadır.

Belediye Kanunu’nun 38/b. maddesinde belediye başkanının görev ve yetkileri arasında; belediyeyi stratejik plana uygun olarak yönetmek, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluşturmak, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini hazırlamak ve uygulamak, izlemek ve değerlendirmek, bunlarla ilgili raporları meclise sunmak görevleri bulunmaktadır. Belediye başkanı ayrıca 41.madde uyarınca, yerel yönetimler genel seçimlerinden itibaren altı ay içerisinde; kalkınma planı ve programı ile varsa bölge planına uygun olarak stratejik plan ve ilgili olduğu yılbaşından önce de yıllık performans planını hazırlayıp belediye meclisine sunmak zorundadır. Kanun’un 56.maddesi uyarınca belediye başkanının bir diğer görevi de stratejik plan ve performans programına göre yürütülen faaliyetleri, belirlenmiş performans ölçütlerine göre hedef ve gerçekleşme durumu ile meydana gelen sapmaların nedenlerini ve belediye borçlarının durumunu açıklayan faaliyet raporunu hazırlamaktır. Faaliyet raporunda, bağlı kuruluş ve işletmeler ile belediye ortaklıklarına ilişkin söz konusu bilgi ve değerlendirmelere de yer verilmesi gerekmektedir.

Belediye Kanunu’nun 61. maddesine göre, belediye bütçesinin belediyenin stratejik planına ve performans programına uygun olarak hazırlanması ve bütçenin, belediyenin mali yıl ve izleyen iki yıl içindeki gelir ve gider tahminlerini göstermesi istenmektedir.

17.3.2006 tarih ve 26111 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Yönetmelik, kamu idarelerinin hazırlamak zorunda oldukları yıllık faaliyet raporlarına ilişkin esasları düzenlemektedir. Faaliyet raporları hazırlanırken idarelerin sorumluluk, doğruluk ve tarafsızlık, açıklık, tam açıklama, tutarlılık ve yıllık olma ilkelerine uymaları beklenmektedir.

Yönetmeliğin 10. ve 11. maddelerine göre, yerel yönetimlerin bütçelerinde kendisine ödenek tahsis edilen harcama yetkilileri ilgili mali yıla ilişkin birim faaliyet raporlarını izleyen mali yılın en geç Ocak ayı sonuna kadar üst yöneticiye sunmak zorundadır. Üst yöneticinin birim faaliyet raporlarını esas alarak idarenin faaliyet raporunu, idarenin faaliyet sonuçlarını gösterecek şekilde hazırlaması gerekmektedir.

Yönetmeliğin 11/3. maddesinde, yerel yönetimlerce hazırlanan idare faaliyet raporlarından; il özel idarelerinin faaliyet raporlarının Mart ayı toplantısında vali veya genel sekreter tarafından il genel meclisine, belediyelerin faaliyet raporlarının Nisan ayı toplantısında belediye başkanı tarafından belediye meclisine, mahallî idare birliklerinin faaliyet raporlarının ise Nisan ayında birlik başkanı tarafından birlik meclisine sunulması yükümlülüğü bulunmaktadır.

İl özel idarelerinin faaliyet raporlarının Mart ayı sonuna kadar; belediyelerin faaliyet raporları ile mahallî idare birliklerinin faaliyet raporlarının ise Nisan ayı sonuna kadar üst yöneticileri tarafından kamuoyuna açıklanması ayrıca, bu raporların birer örneğinin de aynı süreler içinde Sayıştay’a ve İçişleri Bakanlığına gönderilmesi gerekmektedir (Yönetmelik madde 11/4).

Yönetmeliğin 11/7. maddesine göre üst yöneticiler, idare faaliyet raporlarının içeriğinden ve raporlarda yer alan bilgilerin doğruluğundan ilgili bakana; yerel yönetimlerde ise meclislerine karşı sorumludur.

 26.05.2006 tarihine yürürlüğe giren ve 26.02.2018 tarihinde yenilenen bu yönetmelik, stratejik plan hazırlamakla yükümlü kamu idarelerinin ve stratejik planlama sürecinin temel aşamaları ile bu sürece ilişkin takvimin tespitine, stratejik planların değerlendirilmesine, kalkınma planı ve programlara uygunluğunun sağlanmasına yönelik usul ve esasların belirlenmesi amacıyla hazırlanmıştır.

Yönetmeliğin 7. maddesine göre, üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının hazırlanmasından, uygulanmasından ve izlenmesinden bakana; yerel yönetimlerde ise meclislerine karşı sorumludur. Yerel yönetimler stratejik planlarını ilgili meclis tarafından kabul edildikten sonra, Cumhurbaşkanlığı ve İçişleri Bakanlığına elektronik nüshasıyla birlikte göndermek zorundadırlar (Madde 14/3).

Kamu İdarelerince Hazırlanacak Performans Programları Hakkında Yönetmelik 5.7.2008 tarihli ve 26927 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Kamu idareleri, bütçesi hazırlanan yıla ilişkin performans hedef ve göstergelerini, performans hedeflerine ulaşmak için yürütülecek faaliyetler ile bunların kaynak ihtiyacını gösteren performans programını hazırlamak zorundadırlar. Performans programının, mali hizmetler biriminin koordinasyonunda harcama yetkililerinin katılımıyla hazırlanması üst yöneticinin sorumluluğundadır.

Performans programı idare/belediye bütçesinin ve faaliyet raporunun hazırlanmasına esas teşkil eder. Kısaca, performans programı, stratejik planların yıllık uygulama dilimini oluşturmaktadır.

Yönetmeliğin 7/5. maddesine göre, yerel yönetimlerin performans programlarının, üst yöneticileri tarafından bütçe teklifleri ile birlikte ilgili mevzuatında belirlenen tarihte yetkili organlara sunulması ve kesinleşen bütçe büyüklüklerine göre revize edilen performans programlarının üst yöneticiler tarafından Ocak ayı içinde kamuoyuna açıklanması gerekmektedir. Ayrıca yerel yönetimlerin Ocak ayı içinde kamuoyuna açıkladıkları performans programlarını en geç Mart ayının on beşine kadar İçişleri Bakanlığına göndermeleri de bir zorunluluktur (Madde 7/7).

Modelin 3 temel ögesi bulunmaktadır. Bunlar:

1. Stratejik plan,

2. Performans programı ve

3. Faaliyet raporudur.

Stratejik plan modelin planlama boyutunu, performans programı uygulama ve bütçe boyutunu, faaliyet raporu ise denetim boyutunu oluşturmaktadır.

Stratejik Plan: Belediyeler ve il özel idareleri yukarıda yasal düzenlemeler başlığında anlatıldığı üzere, katılımcı yöntemlerle beş yıllık stratejik planlarını hazırlamak zorundadırlar. Bunun için yerel yönetimlerin geleceğe ilişkin misyon ve vizyonlarını oluşturmaları, amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptayarak, performanslarını önceden belirlenmiş olan göstergeler doğrultusunda ölçmeleri ve bu sürecin izleme ve değerlendirmesini yapmaları gerekmektedir.

Performans Programı: Stratejik planlama modelinin ikinci ögesi olan performans programı, beş yıllık olarak hazırlanan stratejik planların yıllık uygulama dilimlerini oluşturmaktadır. Belediyeler ve il özel idareleri stratejik planlarında belirledikleri amaç ve hedeflere dayanarak o yıl içinde ulaşmayı öngördükleri hedeflerini, bu hedeflere ulaşmak için gerçekleştirecekleri faaliyet ve projeleri, bunlara yönelik performans göstergelerini ve kaynak ihtiyaçlarını hesaplamaları gerekmektedir. Faaliyet ve projelere dayalı olarak kaynak ihtiyacı ayrıntılı olarak maliyetlendirildikten sonra, planın yıllık maliyeti, yani bütçe ortaya çıkmaktadır.

Faaliyet Raporu: Faaliyet raporu, stratejik planlama modelinin üçüncü ögesidir. Üst yöneticiler ve bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama yetkilileri tarafından her yıl performans programlarına dayalı olarak faaliyet raporları düzenlenmesi gerekmektedir. Kamu kurumlarının stratejik plan ve performans programları uyarınca yürüttükleri faaliyetlerini, belirlenmiş performans göstergelerine göre hedef ve gerçekleşme durumunu, meydana gelen sapmaların nedenlerini faaliyet raporlarında açıklamaları zorunludur. Faaliyet raporları stratejik planların izleme ve değerlendirme sonuçlarına dayalı olarak hazırlanmaktadır. Bu nedenle stratejik planlama modelinin son halkasını oluşturan faaliyet raporları hesap verebilirliği gerçekleştirecek aşama olarak da değerlendirilebilir.

Hazırlık aşaması da eklendiğinde, stratejik planlama sürecinin beş temel aşamadan oluştuğu söylenebilir. Bunlar; ön planlama ya da planlamanın planı da denilebilecek hazırlık aşaması, dış ve iç çevrenin analizinden oluşan stratejik analiz, strateji oluşturma olarak da ifade edilen stratejik planın hazırlanması, planın uygulanması ve kısaca denetim denilebilecek planın izlenerek değerlendirilmesi aşamasıdır.

Kamu idareleri için hazırlanan Stratejik Planlama Kılavuzu (2018:4) ve Belediyeler İçin Stratejik Planlama Rehberi (2018:3) incelendiğinde ise sürecin benzer biçimde aşağıdaki dört temel soru kapsamında değerlendirildiği görülmektedir:

1. Neredeyiz? (Durum analizi)

2. Nereye gitmek istiyoruz? (Misyon, vizyon, temel değerler, amaçlar hedefler ve stratejiler)

3. Gitmek istediğimiz yere nasıl ulaşabiliriz? (eylem planları, performans programı)

4. Başarımızı nasıl izler ve değerlendiririz? (İzleme, performans ölçme ve değerlendirme).

Stratejik planlama süreci hazırlık dönemi ile başlar. Plan yapmak ve kuruluşu bu plan doğrultusunda yönetmek kuruluş yönetiminin ana işlevleri arasında olduğu için, üst yönetimin desteği ve yönlendirmesi, stratejik planlamanın vazgeçilmez koşuludur. Bu nedenle önce, il özel idaresinde vali ve belediyede belediye başkanı tarafından bir iç genelge ile çalışmaların başlatıldığı duyurulmalıdır. Ancak bu yeterli değildir, üst yönetim (vali veya belediye başkanı) stratejik plan yaklaşımını benimsediğini kurum çalışanları ile her fırsatta paylaşmalı, bunun için stratejik planlama çalışmalarının bazı aşamalarına katılmalıdır. Planlama sürecine kendisi başkanlık yapmalı veya üst düzey yöneticiler arasından bir görevlendirme yapmalıdır.

Ekip kurulduktan sonra öncelikle hazırlık çalışması yapılmalı; planın aşamaları, bu aşamalarda yapılacak faaliyetler, faaliyetlerin süreleri ve tamamlanacağı tarihleri gösteren zaman çizelgesi, stratejik planlamadan sorumlu birim ve kişiler, eğitim ihtiyacı, gerek duyulması hâlinde danışmanlık hizmeti ihtiyacı, planlama sürecinin gerektirdiği masraflar ile beşerî ve teknik kaynak ihtiyacı belirlenmelidir. Kısaca “stratejik planlama sürecinin planının” yapılması gerekmektedir.

Durum analizi olarak da adlandırılan stratejik analiz aşaması, il özel idaresi ve belediyenin içinde bulunduğu durumun iç ve dış çevre açısından değerlendirilmesini gerektirir. “Neredeyiz?” sorusuna cevap arama süreci olarak da kabul edilebilir. İl özel idaresi ve belediyenin uygun amaç, hedef ve stratejiler belirleyebilmeleri için çevrelerindeki fırsat ve tehditler ile güçlü ve zayıf yanlarını incelemeleri ve analiz etmeleri gerekmektedir. Dış ve iç çevre koşullarının analizini gerektiren bu süreçte kolaylığı nedeniyle en sık kullanılan yöntem SWOT analizidir.

İl özel idareleri ile belediyelerin iç ve dış analiz ile paydaş analizinde sağlıklı verilere ulaşarak objektif değerlendirmeler yapabilmeleri oldukça önemlidir. Çünkü durum analizi ya da stratejik analiz, plan hazırlama aşamasının temelini oluşturmaktadır. Durum analizi aşaması örgütün ve çevresinin farklı açılardan fotoğrafının çekilmesi olarak da değerlendirilebilir. Fotoğraf ne kadar iyi çekilirse, stratejik planlama sürecinin bundan sonraki aşamasında belirlenecek olan vizyon, amaç, hedef ve stratejiler için o kadar sağlıklı kararlar alınabilir.

Stratejik plan hazırlama aşaması; paydaş analizi, SWOT analizi ve yapılan diğer değerlendirmeler sonucunda ortaya konan durum analizi sonuçlarına dayanarak, misyon ve vizyon geliştirme, temel değerleri ortaya koyma, uzun dönemli amaçlar ile daha kısa dönemli hedefleri belirleme, bu amaçlar ve hedeflere ulaştıracak alternatif stratejiler geliştirme ve izlenecek stratejileri seçme faaliyetlerini kapsar.

Stratejik plan uygulama aşaması, belirlenen stratejilerin bütçe ve yıllık uygulama programlarıyla pratiğe dökülmesidir. Bu süreç örgüt kültürü, yapısı ve yönetim sistemindeki değişikliklerle de ilgilidir. Kısaca, stratejik planların uygulama aşamasının iki farklı boyutta ele alınması gerektiği söylenebilir. İlk boyut; kaynak dağılımı yapılmasına ve bütçe ile uygulama programları oluşturulmasına, ikinci boyut ise kültür, yapı, liderlik, yönetim tarzı, motivasyon gibi örgütsel faktörlere yöneliktir.

Stratejik planın denetimi örgütlerin yaptıkları faaliyetler sonucunda elde ettikleri çıktı ve sonuçların stratejik planda belirlenen amaç ve hedeflerle karşılaştırılarak değerlendirilmesini gerektirmektedir. Denetim faaliyeti sonuçların izlenmesi ve değerlendirilmesiyle başlar. Değerlendirme sonucunda sapmalar varsa düzeltici önlemlerin alınması ve denetim sonuçlarının raporlanmasıyla sona erer. Bu süreç izleme ve değerlendirme ile raporlama başlıkları altında toplanabilir.

Stratejik plan denetim aşaması, stratejik planlama sürecinin son aşamasını oluşturmaktadır. Ancak stratejik planlama süreci bir döngüdür ve bitmeyen bir süreçtir. Denetim stratejik planlamaya geri bilgi sağlar ve stratejik plan denetim aşaması yeni bir stratejik planlama döngüsünün temelini oluşturur.