KAMU YÖNETİMİNDE ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLAR - Deneme Sınavı - 22

Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik ile İlgili Düzenlemeler: Bilgi Edinme Hakkı, dilekçe ve şikayet hakkı, mali saydamlık, kamu denetçiliği kurumu, kamu görevlileri etik kurulu.

29 Haziran 2012 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu aynı kurumu yeniden kurmuştur. Kanuna göre Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.

Türkiye’de 2001 ve 2004 Anayasa değişiklikleri başta olmak üzere, insan haklarını doğrudan ilgilendiren birçok alanda kapsamlı anayasal ve yasal düzenlemeler yapılarak, insan hak ve özgürlüklerindeki kısıtlamalar önemli ölçüde giderilmiş ve insan haklarına ilişkin evrensel standartlara ulaşma yönünde önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı, il ve ilçe insan hakları kurulları, ilgili kamu kurum ve kuruluşları bünyesinde de insan hakları birimleri gibi oluşumlar yeni düzenlemeler dendir.

İlk kez 2000 yılında yürürlüğe giren İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik’e dayanılarak il ve ilçelerde insan hakları kurulları kurulmuştur. Bu ilk yönetmelikte, kurul üyelerinin önemli bir kısmının kamu görevlilerinden oluşmakta; sivil toplum temsilcilerine yeterince yer verilmemekteydi. 2003 yılındaki aynı isimli Yönetmelik ise il ve ilçe insan hakları kurullarında büyük oranda sivil temsile yer vermiş; baro, yerel yönetimler, mesleki kuruluşlar, üniversite ve siyasi partiler temsilcilerinden oluşan sivil toplum ağırlıklı yeni bir yapıya kavuşmuştur.

Sümerler ilk devlet olarak kabul edilirler. Doğru cevap A'dır.

Problemin göz ardı edilmesi eylem planı içinde yer almaz. Doğru cevap B'dir.

Yeni kamu yönetiminde öne çıkan karar alma kriterleri ilgili akademik yazında “3e” olarak da bilinen etkinlik, etkililik ve ekonomikliktir. Doğru cevap E'dir.

İdeal bir rasyonel kapsayıcı karar alma süreci bir idarecinin bir dizi eylemi belli
bir sırayla gerçekleştirmesini gerektirir:

1. Kamusal nitelikte bir problem belirlenir.
2. Problemle ilgili tüm veri toplanır.
3. Problemi çözmek için olası bütün seçenekler bulunur.
4. Seçenekleri değerlendirmek için kriterler bulunur.
5. Problem ile kriterler birbirleriyle karşılaştırılarak kriterleri en fazla karşılayan seçenekler belirlenir.
6. Her bir seçeneğin gelecekte ortaya çıkabilecek olumlu ve olumsuz yanları
ele alınır.
7. Karar verilir. Doğru cevap C'dir.

İdeal bir rasyonel kapsayıcı karar alma süreci bir idarecinin bir dizi eylemi belli
bir sırayla gerçekleştirmesini gerektirir:

1. Kamusal nitelikte bir problem belirlenir.
2. Problemle ilgili tüm veri toplanır.
3. Problemi çözmek için olası bütün seçenekler bulunur.
4. Seçenekleri değerlendirmek için kriterler bulunur.
5. Problem ile kriterler birbirleriyle karşılaştırılarak kriterleri en fazla karşılayan seçenekler belirlenir.
6. Her bir seçeneğin gelecekte ortaya çıkabilecek olumlu ve olumsuz yanları
ele alınır.
7. Karar verilir. Doğru cevap D'dir.

Anthony Downs’ın görüşüne göre rasyonel bir insan olası eylem seçenekleri arasından en optimal olanını aşağıdaki koşulların sağlanması durumunda her zaman için bulup doğru bir karara varabilir:
1. Her bir alternatifi seçmenin olası sonuçlarını bilir.
2. Her bir alternatifi tercihi doğrultusunda sıralayabilir.
3. Her zaman için en optimal seçeneği tercih eder.
4. Aynı alternatifler var olduğunda her zaman için aynı kararı verir.

Kapsayıcı rasyonel karar alma modelinin sınırlılıklarından biri, gerekli bütün verinin toplanabilmesidir. Doğru cevap B'dir.

Sınırlı rasyonalite modelini öneren düşünür Herbert Simon'dur. Doğru cevap C'dir.

Amerikalı sosyolog Amitai Etzioni karma tarama adını verdiği üçüncü bir karar alma yöntemi önermektedir. Doğru cevap D'dir.

Türkiye’de 17 Şubat 2006’da Resmî Gazete’de yayımlanan Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ile bütçeye T10.000.000’nin üzerinde mali yük getirecek kanun taslaklarıyla ilgili düzenleyici etki analizi yapılması zorunluluğu getirilmiştir. Doğru cevap E'dir.

Ayrışmaya vurgu yapmak: Son dönemde kamu yönetiminde büyük birimlerin küçük bölümlere ayrılması süreci yaygınlaşmaya başlamıştır. Hizmetler küçük birimlerde daha etkin sunulmaktadır. Bu yöntem Thatcher döneminde İngiltere’de oldukça etkin bir şekilde uygulanmıştır. İskandinav ülkelerinde ise uzun yıllardır uygulanmaktadır. Burada temel
amaç, doğrudan hizmet gören birimler dışındaki bakanlık ve yönetim birimlerinde personel sayısını mümkün olduğunca azaltmaktır.

Tıpkı “sürdürülebilirlik” (sustainability) kavramı gibi “yönetişim” (governance)
kavramı da son zamanlarda hemen her alanda oldukça sık işlenen, her derde
deva, sihirli bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Hatta “yönetim” ve “idare”
kavramlarının yerine dahi ikame edildiği, ideal bir kavram olarak savunulduğu
dahi olmaktadır. Oysa yönetişim, son zamanlardaki gelişmeler karşısında yönetilenlerin kamu yönetiminden beklentilerinin yönetsel çözüm şekli olmuştur. Yani
yönetişim, iktidarın gücünün sınırlarına ve sivil toplum örgütlerinin rolüne ilişkin gelişen yeni bir anlayışın belirlediği talepleri yansıtmaktadır. Kamu kaynaklarının verimli kullanımı, hizmetlerde etkinlik, hizmetlerin sunum yöntemlerinde
değişme, özelleştirme, ekonomik ve idari reformlar, küresel, kentsel ve bölgesel
gelişme ve rekabet gibi konuların önem kazanması yönetişime giden süreçteki
talepleri kuvvetlendirmiştir.

Yönetişim kavramı, uzun bir süre özel şirketlerin yönetim süreci içinde hisse senetleri
sahipleri ile şirket yöneticileri arasındaki ilişki biçimini anlatmak için kullanılmıştır.
Günümüzde yönetişim kavramı; kamu yönetimi, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarını içine alan kompleks bir sistemi ve aralarındaki ilişkiler ağını ve karşılıklı etkileşimlerini ifade etmektedir. Aynı zamanda devlet, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları yönetişimin kapsamını da oluşturmaktadır. Bu süreçte kamu yönetiminin merkezi
ve yerel yönetim kuruluşlarıyla birlikte, sivil toplum örgütlerini, özel girişimcileri ve
kâr amacı gütmeyen kuruluşları kapsayan geniş bir aktörler yelpazesinin varlığı ve
bunların yönetim sistemine dahil edilmesi gündeme gelmektedir.

Yönetişimin idari, siyasi ve iktisadi içerikleriyle birlikte ele alınarak genel bir sınıflandırılması yapılabilmektedir. Bir ülkenin ekonomik faaliyet ve değerlerini diğer
ekonomilerle olan ilişkileri, eşitlik, kalkınma, yoksulluk, yaşam kalitesi gibi temel
ekonomi kavramlarıyla ele alındığında ekonomik yönetişim; kamu politikaları
oluşturmak; üst düzey kararlar almak anlamında siyasal yönetişim, politikaları
uygulamaya geçirme yani hizmetleri fiilî görme ve gördürme açısından da idari
yönetişim sınıflaması yapılabilir. Yönetim bilimleri ile ilgili literatürde ise küresel
yönetişim, kamu yönetişimi, yerel ve bölgesel yönetişim, iyi yönetişim sınıflandırmasının yaygın olarak kullanıldığını görmekteyiz. İşletme yöneticiliği alanında da
kurumsal yönetişim isimlendirmesi de bulunmaktadır.

Yönetişimin idari, siyasi ve iktisadi içerikleriyle birlikte ele alınarak genel bir sınıflandırılması yapılabilmektedir. Bir ülkenin ekonomik faaliyet ve değerlerini diğer
ekonomilerle olan ilişkileri, eşitlik, kalkınma, yoksulluk, yaşam kalitesi gibi temel
ekonomi kavramlarıyla ele alındığında ekonomik yönetişim; kamu politikaları
oluşturmak; üst düzey kararlar almak anlamında siyasal yönetişim, politikaları
uygulamaya geçirme yani hizmetleri fiilî görme ve gördürme açısından da idari
yönetişim sınıflaması yapılabilir. Yönetim bilimleri ile ilgili literatürde ise küresel
yönetişim, kamu yönetişimi, yerel ve bölgesel yönetişim, iyi yönetişim sınıflandırmasının yaygın olarak kullanıldığını görmekteyiz. İşletme yöneticiliği alanında da
kurumsal yönetişim isimlendirmesi de bulunmaktadır.
Kurumsal yönetişim “kurumsallaşma” kavramı ile karıştırılmamalıdır.
Kurumsal yönetişime (corporate governance) “yönetişim”, “kurumsal egemenlik”,
“kurumsal yönetim”, “işletmenin üst yönetiminin yönetilmesi” de denilmektedir.
Kurumsal yönetişim ifadesinde geçen “yönetişim” kavramı, bir tarafın diğer tarafı
yönettiği bir ilişkiden, karşılıklı etkileşimlerin öne çıktığı bir ilişkiler bütününe
doğru dönüşümü ifade etmektedir. Kurumsal yönetişim, işletmelerin stratejik
yönetimi ve yönlendirilmesi ile görevli ve sorumlu üst yönetimin bu görev ve sorumluluklarını yerine getirirken işletme üzerinde kendilerini belirli nedenlerle
hak sahibi gören pay sahipleri, çalışanları, tedarikçi müşteri ve diğer toplumsal
kurumlarla olan ilişkileri kapsamaktadır.

Kamu yönetişimi, ulusal, bölgesel ve yerel düzeyde siyasal, sosyal içerikli baskı
ve çıkar gruplarından, sosyal kuruluşlardan özel örgütlerden oluşan ağların yönetimini ifade etmektedir. Bu ilişkilerin yönetiminde kamu yönetiminin yönlendirici
ve özendirici rolü önem taşımaktadır. Yerel ve bölgesel yönetimler düzeyinde uygulandığında da yerel yönetişim, bölgesel yönetişim isimlendirmesi yapılmaktadır.

Literatürde yönetişimin başlıca ilkeleri şeffaflık, hesap verebilirlik, katılımcılık,
cevap verebilirlik, hukukun üstünlüğü, açıklık, etkinlik, eşitlik, stratejik vizyon
sahibi olmak şeklinde sıralanmaktadır.
Yönetişim uygulamalarının başarılı olabilmesi, birbirini tamamlayan bu ilkelerin birlikte ve mümkün olduğunca tümünün yüksek başarıyla uygulanabilmelerine bağlıdır. Diğer yandan, yönetişimin başarısı ülkelerin siyasi ve toplumsal
yapısına, kültürüne, etnik yapısına, bilgi birikimine, teknolojik gelişimine ve ekonomik durumuna bağlı olarak ülkeden ülkeye farklılaşmaktadır. Yönetişim devlet-özel sektör-sivil toplum iletişimine ve iş birliğine dayandığından yönetişimin
iyi uygulanabilmesi etkili işleyen bir devlete, ilgili ve hareketli bir sivil topluma ve
etkin piyasalara ihtiyaç duymaktadır.