KAMU YÖNETİMİNDE ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLAR - Deneme Sınavı - 19

Avrupa Birliği Konseyi, üye ve aday ülkeleri bilgi toplumuna dönüştürme hedefi ile 23 Mart 2000’de Lizbon’da yapılan toplantısında eAvrupa girişimini başlatmıştır. (bilgitoplumu.gov.tr). Bu girişimin temel amaçları;

• Okullara, iş dünyasına, yönetim birimlerine ve tüm vatandaşlara Internet erişimi sağlamak,

• Bilgisayar okur-yazarlığı yüksek bir Avrupa oluşturmak,

• Tüm işlemlerde, güçlü toplumsal katılım ve vatandaşların güvenini sağlamak, olarak ifade edilmiştir.

29 Kasım 2001 tarihinde Avrupa Birliği ülkeleri, Serbest Ticaret Birliği ülkeleri ile aday ülkelerin temsilcileri bir bildirge yayımlamışlardır. Bu bildirge, Avrupa Birliği’nin e-devlet ile ilgili girişimlerinin amaçlarını açıkça ortaya konulmasına yardım etmiştir. Bildirgede aşağıdaki konulara vurgu yapılmıştır (bilgitoplumu. gov.tr):

• Sosyal içerme (kapsamı geniş tutmak); iş dünyası ve vatandaş merkezli kolay erişilebilir online hizmetleri toplumun tüm kesimlerine (özel durumda olan fiziksel engelli, farklı yaş grupları ve farklı dil konuşanlar dahil) sağlamak,

• Güven ve güvenliği geliştirmek; gizlilik ve mahremiyeti dikkate alarak tüm Avrupa’da e-devlet hizmetlerine güvenli erişim sağlanmak,

• En iyi örnekler oluşturmak, başarılı deneyimler ve başarılı iş süreçlerin üye ülkeler ile paylaşılmasını sağlamak,

• Katılım mekanizmalarını harekete geçirmek ve bu kapsamda şeffaflık, katılım, hesap verilebilirlik, verimlilik ve uyumluluğa özen göstermek,

• Tüm hizmetleri internet üzerinden etkileşimli sunulamasını sağlamaktır.

Haziran 2002’de Sevilla’da yapılan Avrupa Konseyi Toplantısı’nda, eAvrupa 2005 eylem planı yapılmış ve aşağıda listelenen yeni hedefler ortaya konulmuştur:

• E-devlet, eğitim ve sağlık gibi modern hizmetleri çevrimiçi sunmak,

• Dinamik iş ortamı yaratmak,

• Geniş bant teknolojik altyapısına yatırım yapmak,

• Herkese internete erişim olanağı tanımak.

AB 2016-2020 e-Devlet Eylem Planı planı ile aşağıdaki amaçları gerçekleştirmek üzere çalışmalar başlattı:

• kamu yönetimini modernize etmek

• dijital iç piyasaya ulaşmak,

• yüksek kaliteli hizmetler sunmak için vatandaşlar ve işletmelerle daha fazla etkileşimde bulunmak.

• Avrupa Birliği düzeyinde koordinasyon ve işbirliğini destekleyecek şekilde üye devletler ve Komisyon arasındaki ortak çabaları geliştirirerek e-Devlet hizmetlerinin sunulması ve kullanılması, daha hızlı, daha ucuz ve kullanıcı odaklı dijital kamu hizmetleri üretmek ve sunmak.

Ülkemizin bilgi toplumuna dönüşüm 58 ve 59. Hükümet Acil Eylem Planında yer alan ve 2003 ortaya konan e-Dönüşüm Türkiye Projesi ( 2003) ile ivme kazanmıştır. E-Dönüşüm Türkiye Projesi’nin hedefleri arasında;Ülkemizin bilgi toplumuna dönüşüm 58 ve 59. Hükümet Acil Eylem Planında yer alan ve 2003 ortaya konan e-Dönüşüm Türkiye Projesi ( 2003) ile ivme kazanmıştır. E-Dönüşüm Türkiye Projesi’nin hedefleri arasında;

• Kaliteli ve hızlı kamu hizmeti sunmak amacıyla; katılımcı, şeffaf, etkin ve basit iş süreçlerine sahip devlet yapısı oluşturacak koşulların hazırlanması,

• Bilginin, toplumun her kesimi tarafından erişilebilir kılınması,

• Bilgisayar okur-yazarlığının artırılması,

• Eğitim, sağlık, ticaret, hukuk alanlarında bilgi toplumuna geçiş sürecinin başlatılması gibi konulara yer verilmiştir.

Türkiye’nin bilgi toplumuna dönüşüm süreci, yedi temel stratejik öncelik içermektedir:

1. Sosyal Dönüşüm: Herkes için bilgi ve iletişim teknolojileri fırsatı

2. BİT’in İş Dünyasına Nüfuz etmesi: BİT odaklı rekabet avantajı sağlama

3. Vatandaş Odaklı Hizmet Dönüşümü: Kullanıcı ihtiyacına dönük hizmet sunumu

4. Kamu Yönetiminde Modernizasyon: Süreç yapılanmasına uygun e-devlet yapısı

5. Küresel Rekabetçi Bilgi Teknolojileri Sektörü: Bilgi teknolojileri alanında uluslararası oyuncu

6. Rekabetçi, Yaygın ve Ucuz İletişim Altyapı ve Hizmetleri: Vatandaşlara ucuz, nitelikli genişbant erişimi

7. Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Geliştirilmesi: Küresel pazarın taleplerine uygun yeni ürün ve hizmetler

Yönetişim yaklaşımıyla devlet artık hizmet sunan bir birim olmaktan çıkmakta

ve “hizmet sunumunu düzenleme” rolünü üstlenmektedir. Burada “dikey hizmet

sunumu” yerine “yatay bir koordinasyon” söz konusudur. Bu model çerçevesinde

gerçekleştirilmek istenenler şöyle sıralanabilir: Kamu sektöründe etkinliğin

sağlanması, rekabetin ve piyasaların desteklenmesi ve özel teşebbüs için uygun

ortamın yaratılması amacıyla devlet içinde ve dışında girişimciliğin geliştirilmesi;

kamu kuruluşlarının özelleştirilmesi; kamu personel sayısının azaltılarak kamu

hizmetlerinde reforma gidilmesi; bütçenin kontrol edilmesi; idarenin ademimerkezileşmesi

ve devletin dışındaki aktörlerin daha fazla kullanılması”. Bunların

gerçekleşebilmesi için ise sivil toplumun geliştirilmesi, merkezden yerele yetki

devrinin sağlanması ve devletin rolünün kamu, özel, gönüllü kuruluşlar adı da

verilen hükûmet dışı örgütlenmeler ile paylaşımı gerekmektedir.

Yönetme ve yönetişim kavramları arasında temel farklılıklar şöyledir: Yönetim

kavramı hükûmet etmek anlamındadır ve hiyerarşik ve bürokratik yapıya dayalı

yönetim anlayışını ön plana çıkarır; yönetişim kavramı ise yönetim sürecinde

rol oynayan aktörlerle örgütler arasındaki etkileşimi ve formel ya da resmî sıfatı

bulunmayan kişilerin, grupların ve kuruluşların katılımını, hiyerarşik bürokratik

yapı yanında, hükûmet dışı aktörlerin de etkin bir şekilde yönetim faaliyetinde

yer almasını ifade etmek üzere kullanılmaktadır.

Yönetişimin üç aktörü olan devlet, özel sektör ve sivil toplum örgütleri aynı zamanda yönetişimin kapsamını da oluşturmaktadır. Aktörler sektörler olarak da ifade edilebilir: Kamu sektörü, özel sektör, üçüncü sektör.

Yönetişimin bir başka aktörü olan özel sektör ise her alandaki özel işletmeleri kapsamaktadır. Bu sektör istihdam, gelir, üretim ve ticaret gibi temel ekonomik kavramları canlı tutan, insan kaynaklarını geliştirerek ekonomik kalkınmayı ve büyümeyi sağlamaktadırlar.

Yönetişimin kapsamında yer alan diğer aktörü ise kâr amacı gütmeyen üçüncü sektör kuruluşlarıdır. Ticari bağları olmayan çeşitli toplumsal örgütlenmelerdir. İşveren dernekleri, işçi konfederasyonları, meslek odaları, dernekler, vakıflar bu kapsama girmektedir. Bu kuruluşlar birey ile devlet arasında yer alırlar. Örgütlü toplumun temel yapılarıdır. Toplum içindeki irili ufaklı toplulukları örgütleyen dayanışmayı sağlayan, ekonomik ve sosyal hayata katılımı teşvik eden, siyasi ve sosyal etkileşimini kolaylaştıran, eğitim ve kültürleri geliştirerek eşitlik ve özgürlük hak ve sorumlulukları esas alarak faaliyet gösteren kuruluşlardır. Yönetişimin bir aktörü olarak sivil toplum örgütleri hem toplumsal amaçları belirleyecekler ve hem de bu amaçları gerçekleştirme fonksiyonu içinde yer alacaklardır.

Yönetim bilimleri ile ilgili literatürde ise küresel yönetişim, kamu yönetişimi, yerel ve bölgesel yönetişim, iyi yönetişim sınıflandırmasının yaygın olarak kullanıldığını görmekteyiz. İşletme yöneticiliği alanında da kurumsal yönetişim isimlendirmesi de bulunmaktadır.

Literatürde yönetişimin başlıca ilkeleri şeffaflık, hesap verebilirlik, katılımcılık,

cevap verebilirlik, hukukun üstünlüğü, açıklık, etkinlik, eşitlik, stratejik vizyon

sahibi olmak şeklinde sıralanmaktadır.

Yönetimin şeffaflığının sağlanması için bilgi edinme hakkının yasalarla düzenlenmiş

olması gerekir. “Bireylerin bilme hakkı” (people right to know) hükûmetin

eylemlerine ilişkin kamuoyunun bilgi edinme hakkıdır.

Hesap verebilirlik, kamuoyunun güvenini kazanmanın ve artırmanın bir yoludur.

Yöneticilerin belirli bazı görevlerini yerine getirmeleri ve ilgili kural ve standartlara uymaları konusunda birtakım sorumlulukları üstlenmesi gerekir. Yöneticilerin faaliyetlerine ilişkin rapor ve hesap vermekle yükümlü olduğu kişi veya organ açıkça belirlenir, performans ödül ve ceza sistemine dayandırılır. Başlıca üç tür hesap verebilirlik mekanizması mevcuttur: Siyasi, idari ve hukuki hesap verebilirlik.

Etkinlik, sonuca ulaşmada gösterilen başarı olarak ifade edilmekte olup; uzun dönem vizyonu koruma, kaynakların etkin kullanımı, bunun için teknik donanım, insanların birtakım kaygılarına karşı duyarlı olma, bu kaygıların ifade edilebildiği ve çözüm arandığı bir ortam yaratma gibi kriterlerle ölçülmektedir. Örneğin Dünya genelinde önem verilen “sürdürülebilir kalkınma” olgusunda bir ülkenin kaynaklarını verimli bir şekilde kullanıp kullanmadığı ve faaliyetlerindeki etkinlik derecesi anahtar bir rol üstlenmektedir.

Aydınlanma Çağı ile birlikte karar alımı idarecilerin deneyimlerine ya da sezgilerine dayalı olmaktan uzaklaşarak, bilimsel bir nitelik kazanmıştır. İdarede
kullanılan teknik ve yöntemler bilimsel gözlemlerle doğrulanmaya başlanmış, bir
ülkeden diğerine değişmeyen evrensel nitelikte genel geçer idare teknikleri geliştirilmeye başlanmıştır. Aydınlanmaya paralel bir süreç olan endüstrileşmenin
toplumsal ilişkileri değiştirmesi de idarenin kararlarını daha sistematik ve bilgi
temelinde almasını gerektirmiştir. Ampirik (görgül) yöntemlerle elde edilerek,
akıl ile yoğrulmuş bilgiler temelinde kararların alınması modern devletler için kaçınılmaz hâle gelmiştir. Yeni kamu yönetimi yaklaşımında da bilimsel karar alma
yöntemleri kullanılmaktadır. Bu çerçevede özellikle stratejik planlama, performans yönetimi ve düzenleyici etki analizi (DEA) gibi yeni karar alma teknikleri
yeni kamu yönetiminde hakim olmaya başlamıştır. Bu bilgiler ışığında, E seçeneğindeki ifadenin yanlış olduğunu söyleyebiliriz.

E-Dönüşüm, gerek toplumsal gerek örgütsel düzlemde bilgi ve iletişim teknolojilerinin

olanaklarıyla biçimlenen değişimi ifade etmektedir. Günümüzde e-dönüşümü ortaya çıkaran gelişmeleri şöyle sıralayabiliriz:

ülkelerin bu yeni ekonomiden daha fazla pay alma arayışları,

şeffaflık talepleri,

reform çalışmalarının hız kazanması – Yeni Kamu İşletmeciliği

İdareciler çoğunlukla karar alıcılar olarak da adlandırılır. Kamu yararına doğru
kararlar almak iyi bir kamu yönetiminin belki de en önemli unsurudur. İdareciler
tarafından verilen kararlar kamu kurum ve kuruluşlarının karşılaştıkları problemleri nasıl çözeceklerini, kamu kaynaklarını kimlere hangi koşullarla nasıl tahsis edileceğini ve kamusal hedeflerin nasıl belirlenip başarılacağını belirler. Buna göre doğru yanıt B seçeneğidir.

E-Devletin örgütsel-yönetsel ve toplumsal alanda ortaya öıkarabileceği sorunları

şöyle özetleyebiliriz: