KAMU YÖNETİMİNDE ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLAR - Deneme Sınavı - 19

Kamu Performans Yönetimi, aslında performans yönetimi anlayış ve uygulamalarının kamuya uyarlanmış hâlidir. Bu nedenle, performans yönetiminin genel
ilke ve özelliklerinin kamu yönetimindeki görünümü, kamu yönetimi anlayış
ve kültüründen büyük ölçüde etkilenmektedir. Ancak, etkilenmenin geleneksel
kamu yönetiminin sahip olduğu alışkanlıklar biçiminde olmaması, yeni kamu
yönetimi anlayışındaki gelişmeler ışığında olması, kamunun yararına olması,
demokrasiye ve hukuk anlayışına uygun olması ile yönetimde esas söz sahibinin
vatandaş olması ilkelerine uygun yönde bir etkilenme olması beklenir.

Performansı sağlayan kavramların başında
ekonomiklik gelmektedir. Tutumluluk olarak da kullanılan bu kavram, kamusal
kaynakları israf etmemek anlamına gelmektedir. Aslında, kamusal mal ve hizmetlerin üretiminde en az girdinin kullanımı olan ekonomiklik, kamu yönetiminde
en uygun kaynak ve malzemenin, en uygun biçimde seçilmesi ve tüketilmesidir.

Eğer en ekonomik kaynak ve malzeme sağlanmışsa bunların girdi olarak üretime katılması sonucu en uygun çıktı mal ve
hizmetlerin üretilmesi, verimliliktir. Aslında, söz konusu girdilere göre daha çok
çıktı beklentisi verimlilik olmakla birlikte, kamu yönetiminde bu sürece “en doğru
üretim” demek gerekir. Yönetim Bilimi’nin temelini atan F.W.Taylor’un başlattığı
üretkenlik ölçümleri, günümüz kurumlarında kendini performansın en önemli
özelliklerden biri olan verimlilik olarak göstermiştir. Mal ve hizmetlere olan talep
artarken, kaynakların kıt olmasının anlaşılması, kamu veya özel bütün kurumlarda üretim girdilerinden yararlanma düzeyinin, diğer bir deyişle verimliliğin
yüksek olmasını gerektirmiştir.

. Üretime katılan
unsurların tamamının performansı açısından bakıldığında ayrı, bunların içindeki
farklı konumu nedeniyle insan kaynağının bireysel olarak kendisinin performansının yönetimi ayrı ve bu kaynakların çeşitli amaçlarla oluşturdukları takımlar olarak
performans yönetimleri ayrı olmaktadır. Bu nedenle kamu kurum ve kuruluşlarınca yönetilmesi gereken performans, şu üç noktada odaklanmaktadır:
• Kurumsal performans,
• Takım performansı,
• Bireysel performans.

Genel olarak YKY’nin ortaya çıkışında iki süreçten bahsedilmektedir.

Modern liberalizmin kamu yönetiminin şekillenmesinde etkin rol oynamasına
katkı sağlayan en önemli özelliği; önceleri piyasa mekanizmasının iyileştirilmesi
amacıyla ortaya konulan ancak daha sonra piyasada görülen başarı üzerine, bu
çözümlerin kamu yönetiminde de etkili olacağı düşüncesine yol açan kamu tercihi, sorumluluk, işlem maliyeti ve yönetim ideolojisi gibi teorileri içermesidir.
Şimdi bu teoriler incelenecektir.

İktisat alanındaki başarılı örneklerin dikkate alınması ve bunun kamu yönetiminin sorunlarının çözümüne uyarlanması talepleri, bu süreçte kamu tercihi
teorisinin doğmasına yol açmıştır.

Sorumluluk teorisi, insanın akılcıl bir yaratık olduğu ve kendi çıkarları doğrultusunda hareket ettiği öngörüsü ile ortaya çıkmıştır

Bürokrasiyi azaltmak: Bunun için hiyerarşi ve katılma süreçlerinden çok
sonuçlara vurgu yapılmaktadır. Buna göre yönetimin yapısı değiştirilmekte,
kamu kuruluşlarına esneklik ve takdir hakkı verilmektedir. Protokollere bağlı
olmaktan çok sonuçların değerlendirilmesi üzerinde durulmakta, bu süreçte
YKY, kuruluşları müşteri odaklı hâle getirerek, kurum kültürünü geliştirmeye yönelik uğraş vermektedir. Yönetimler “kürek çekme, dümen tut” ilkesinden hareketle, kamu hizmetlerinde yeniden düzenlemeler yapmakta ve kamu
yönetimini küçültmeye ve özerkleştirmeye çalışmaktadırlar

Müşteri odaklılık YKY'nin ilkelerinden değil özelliklerindendir.

Paradigma, en kısa şekli ile dünyayı algılamak ve anlamak için gerekli olan zihinsel düşünce tarzı olarak tanımlanmakta, örnek, model, kalıp anlamlarında ve toplulukça paylaşılan inanç, değer ve tekniklerin tümü şeklinde değerlendirilmektedir. Kamu yönetimi ile ilgisi, yaşanan krizleri çözebildiği oranda değerinin artmasıyla bağlantılı görülmektedir. Kavram ilk olarak bilim felsefecisi Thomas Kuhn tarafından kullanılmıştır. Üzerindeki konsensüs azalınca yeni değerler ve varsayımlar gündeme gelmiş, yeni paradigma dolayısıyla yeni değerler, yeni gündemleri ve yeni kişileri belirlemiştir.

Kamu yönetimi ile ilgisi, yaşanan krizleri çözebildiği oranda değerinin artmasıyla bağlantılı görülmektedir. Kavram ilk olarak bilim felsefecisi Thomas Kuhn tarafından kullanılmıştır. Üzerindeki konsensüs azalınca yeni değerler ve varsayımlar gündeme gelmiş, yeni paradigma dolayısıyla yeni değerler, yeni gündemleri ve yeni kişileri belirlemiştir. Küresel rekabetin hızlandığı bugünkü ortamda, her alanda yeni teknolojilerin hızla eskilerini bertaraf etmesi, zor da olsa yönetim düşünce sistemine hız katacak ve değişikliğe uyabilecek yeni bir paradigmaya gerek duymaktadır. Bu süreçte YKY, önemli bir paradigma değişimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Son dönemde bilginin ve teknolojinin ateşlediği değişim ortamı, örgütsel yapılar ve işleyiş üzerindeki baskısını artırınca, devamlılıklarını sürdürebilmek için çevresel değişmelere daha duyarlı olma gereği duyan örgütler, bürokrasi dışında yeni yapısal arayışlara yönelmişlerdir. Bu süreçte devletin geleneksel fonksiyonları arasında gösterilen bazı kamu hizmetleri, gerek nicelik gerekse nitelik açısından değişen ve gelişen sosyal talepleri karşılamada yetersiz kalmışlardır. Bu durum geleneksel kamu yönetiminin teorik ve pratik yönleri açısından öneminin azalmasına ve onun yerini yeni bir kamu yönetimi anlayışının almasına yol açmıştır. Bu yeni yönetim paradigması, devletin toplumdaki rolünü, hükûmet, bürokrasi ve vatandaşlar arasındaki ilişkileri, yeniden tanımlamak ve biçimlendirmek amacını taşımıştır. Bunu da devleti büyütmekle ya da küçültmekle değil, onu asli klasik fonksiyonlarına çekerek daha etkin hâle getirmekle, vatandaşların devlet ve kamu yönetimi karşısındaki konumunu ve yönetime katılma olanaklarını geliştirmekle sağlamayı öngörmüştür.

Değişim, mevcut yönetsel biçimlerin ve yöntemlerin teknolojik değişime uyarlanması veya eğitim standartlarının yükselmesi sonucu ortaya çıkan değişiklikleri de içermektedir. Bu süreç, sürekli nitelik taşımakta ve değişen çevre koşullarına uyum sağlamaya çalışan organizmanın doğal tepkisine benzemektedir. Genel olarak ilgili literatürde değişimin türleri dört şekilde ele alınmaktadır. Bunlardan kültürel değişimde, örgüt üyelerince paylaşılan umutlar, davranışlar, değerler ve öngörüler değişmektedir. Misyon değişiminde sistematik tanımlamaya ihtiyaç duyulmaktadır. Bu süreçte örgütsel fark edilmeyi sağlayan temel faaliyet ve sorumluluklar planlanmaktadır. Yapısal değişimde ise örgütsel otorite ve iş sorumluluklarının en etkin düzeyde sağlanması söz konusu olmaktadır. Süreç değişiminde de “ürün ve hizmetler nasıl üretilecek ve dağıtılacak?” sorusuna cevap aranmaktadır. Kamu yönetimi yaşadığı kimlik bunalımı karşısında değişimin bütün bu türlerinden etkilenmiş ve bu süreçte kendisine en uygun yapıyı bulabilmek için yoğun çaba harcamıştır.

Yeni Kamu Yönetimi Dinamikleri

Kamu sektörü, dağıtıcı politikaların belirlenmesinde de önemli rol oynamaktadır. Yeniden dağıtım politikaları daha çok gelir transferlerinin yönetimi ile ilgilidir. Düzenleyici faaliyetler ise klasik kamu yönetiminin fonksiyonudur. Anayasal kurumların yeniden düzenlenmesinde Hukuk devleti, kamu kuruluşlarının her türlü eylemlerinin ve işlemlerinin hukuk kurallarına uygun olmasını ve hukuk tarafından denetlenmesini öngörmektedir. Değişim süreci ayrıca, yolsuzluk sözcüğü ile tanımlanan tutum ve davranışların dünya ölçeğinde yaygınlık göstermesine de neden olmuştur. Devletin sosyo ekonomik fonksiyonlarının küçültülmesi ile kamu yönetiminin değişimi sürecinde yolsuzlukların azaltılması mümkün olacaktır.

Fiyat tabanlı, bürokratik olmayan ve müşteri tercihli kamu hizmetlerinden oluşan yapı, kurulması gereken en ideal sistem olarak görülmekte, kamu hizmetleri koşullarının, müşterilerin umduğu verimlilik kriterine uygun olarak etkin yapılarla ve becerikli yöneticilerce sunulması, kamu yönetimine yaklaşımlarda, yeni bir tema olarak ortaya çıkmaktadır. Genelde bu yaklaşım Yeni Kamu Yönetimi (YKY) düşüncesi olarak adlandırılmıştır.

YKY’nin özellikleri şu şekilde belirtilebilir: Profesyonel yönetimi oluşturmak, standartları belirginleştirmek ve performansı ölçmek, çıktı kontrolüne önem vermek, ayrışmaya vurgu yapmak, müşteri odaklılık, rekabete vurgu yapmak, özel sektör yöntemlerine vurgu yapmak, merkezileşme, ademimerkezileşme. YKY’nin ilkeleri madde madde şu şekilde belirtilebilir: Küçülmek, yönetim ideolojisi teorisini kamu yönetimine uyarlamak, girişimci yönetimler mantığını kamu yönetimine aktarmak, yerelleşmek, bürokrasiyi azaltmak ve özelleştirmek.

Yeni Kamu Yönetimi hareketi öncelikle İngiltere’de başlamış, daha sonra ABD’de yaygınlık kazanmış, oradan da Avustralya ve Yeni Zelanda’ya taşınmıştır. Ardından İskandinavya ülkelerinde ve Kıta Avrupa’sında yaygınlaşmıştır. Avustralya’da daha çok, YKY düşüncesini ilke temelinde kamu oyununun gündemine yerleştirmeye dönük çalışmalar yapılmıştır. Bu süreçte; daha iyi kamu hizmeti sunmak, performansı ön plana çıkarmak, liderliği geliştirmek, sürekli gelişmeye dönük bir kültür oluşturmak, performans kalitesini artırmak, insan kaynakları yönetimini destekleyerek bu alandaki stratejik kapsamı geliştirmek, kamu hizmetlerinin network ortamında daha iyi sunulabilmesi için İnternet olanaklarını geliştirmek gibi stratejiler, öncelikli hedefler olarak belirlenmiştir.

Finlandiya’daki söz konusu 6 kamu kuruluşu: Posta ve Telekomünikasyon Kurumu, Devlet Demiryolları, Ulusal Matbaa Kurumu, Ulusal Coğrafya
Enstitüsü, Kamu Yemek Hizmeti Kurumu, Ulusal Veri İşleme Merkezidir.