KAMU YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 14

İl Genel Meclisi, İl Encümeni ve Vali İl Özel İdaresinin organları olarak kabul edilmektedir.

Türkiye’nin kamu yönetimi yapısı, örgütlenme ilkelerine göre, merkezî yönetim ve yerinden yönetim kuruluşları olmak üzere iki ana grupta toplanmaktadır. Merkezî yönetim, ülkedeki temel ve genel hizmetleri yürüten kurum ve kuruluşlardan meydana gelir. Kamu hizmetlerinin hepsini, merkezden yönetim ilkesine göre örgütlemek ve yürütmek mümkün değildir. Yönetimde etkinliği ve verimliliği sağlamak, yönetime katılmayı ve demokratik değerleri geliştirmek, aşırı merkeziyetçiliğin sakıncalarını ortadan kaldırmak, yerel ihtiyaçlara ve sorunlara daha sağlıklı çözükler üretmek gibi nedenler, yerinden yönetim kuruluşlarını, merkezî yönetimden ayrı bir yapıda örgütlenmelerini ve faaliyet yürütmelerini gerekli hale getirmiştir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, kamu kurumlarını bütçelerine göre sınıflandırmıştır. Buna göre kamu yönetimi örgütüne “Genel Yönetim” denilmiş ve bu başlık altında kamu kurumları, “Merkezî Yönetim”, “Sosyal Güvenlik Kurumları” ve “Mahalli İdareler” olmak üzere üçe ayrılmıştır.

21 Ocak 2017 tarih ve 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 16 Nisan 2017 günü halk oylamasında kabul edilmesiyle birlikte Türkiye parlamenter sistemden başkanlık sistemine geçmiştir. Cumhurbaşkanı ve Bakanlar
Kurulu’ndan oluşan yürütme organı (düalist yapı), Bakanlar Kurulu’nun kaldırılmasıyla
birlikte teke (tekçi yürütme) inmiştir. Buna göre Anayasa’nın ilgili maddesi, “yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir” (Md.8) biçiminde değişikliğe uğramıştır.

Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri, Anayasanın 104. maddesinde ayrıntılı olarak sayılmıştır.
Buna göre bazı maddeler şöyledir;

Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir.

Kanunları yayımlar.

Milletlerarası antlaşmaları onaylar ve yayımlar.

Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verir.

Ancak para basma ile ilgili bir yetki yoktur.

“Cumhurbaşkanlığı makamının her hangi bir nedenle boşalması halinde, kırk beş gün
içinde Cumhurbaşkanı seçimi yapılır. Yenisi seçilene kadar (en yaşlı) Cumhurbaşkanı
yardımcısı Cumhurbaşkanlığına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.
Genel seçime bir yıl veya daha az kalmışsa TBMM seçimi de Cumhurbaşkanı seçimi ile
birlikte yenilenir. Genel seçime bir yıldan fazla kalmışsa seçilen Cumhurbaşkanı TBMM
seçim tarihine kadar görevine devam eder. Kalan süreyi tamamlayan Cumhurbaşkanı açısından bu süre dönemden sayılmaz. TBMM genel seçimlerinin yapılacağı tarihte her iki
seçim birlikte yapılır”.

İdari İşler Başkanı, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığının en üst amiridir. İdari
İşler Başkanlığı şu dört genel müdürlükten oluşmuştur:

a. Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü
b. Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü
c. Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü
d. Destek ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğü.

Ayrıca Cumhurbaşkanlığı teşkilat yapısı içinde, Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları
ile Ofisler yer almıştır.

Bakanlar, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanımı amacıyla, bakanlık
hizmetlerini mevzuata, Cumhurbaşkanının genel siyasetine, Cumhurbaşkanı karar
ve talimatlarına, kalkınma planlarına ve yıllık programlara uygun olarak yürütmekle,
bakanlığın faaliyet alanına giren konularda diğer bakanlıklarla işbirliği ve koordinasyonu
sağlamakla görevli ve Cumhurbaşkanına karşı sorumludur”.
Buna göre bakanların başlıca görev, yetki ve sorumlulukları şöyle sıralanabilir:
1. Başında bulunduğu bakanlığın en üst amiri olarak, onu temsil etmek,
2. Bakanlık hizmetlerini mevzuata, Cumhurbaşkanının genel siyasetine, kalkınma
planlarına ve yıllık programlara uygun olarak yürütmek; bu amaçla yöneticilere
emir ve talimat vermek, onları yönlendirmek,
3. Bakanlığının, faaliyet alanına giren konularda diğer bakanlıklarla işbirliği ve koordinasyonu sağlamak, Cumhurbaşkanı ve yasama organı ile ilişkileri yürütmek (yazılı sorulara cevap vermek gibi),
4. Bakanlık merkez, taşra ve yurtdışı teşkilatının faaliyetlerini, işlemlerini ve hesaplarını
denetlemek,
5. Bakanlığa bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşların her türlü faaliyet ve işlemlerini denetlemek,

6. Bakanlığının faaliyet alanına giren konularda temel politikalar üretmek ve bunları
yürütmek,
7. Bakanlığındaki personelin özlük işlerini yürütmek ve
8. Bakanlık bütçesini uygulamak.

Cumhurbaşkanı veya bakanlıklara, görevlerinde yardımcı olmak, belli konularda görüş
bildirmek, bir idari işlemin tamamlanmasına katılmak ya da denetimde bulunmak amacıyla
kurulmuş çeşitli birimler bulunmaktadır. Bunların en önemlileri, Milli Güvenlik Kurulu, Danıştay ve Sayıştay’dır. Bunlara Devlet Personel Başkanlığı da dâhil edilebilir. Ayrıca ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasında Cumhurbaşkanına istişari nitelikte
görüş bildirmek amacıyla Anayasa’da zikredilen Ekonomik ve Sosyal Konseyi, bu kapsamda belirtmek gerekir

Yerel yönetimlerin, federal ve üniter devlet sistemlerinde yer almasını sağlayan, onları
önemli kılan birtakım değerleri/ilkeleri bulunmaktadır. Bu değerler;

• Demokrasi ve katılım,
• İdari etkinlik,
• Özerklik,
• Özgürlük,
• Yeniden paylaşımdır.

Eşitlik bunlardan birisi değildir.

Anayasa’nın 127. maddesi yerel yönetimleri düzenlemektedir. Bu düzenlemeye göre
yerel yönetimlerin özellikleri ana hatlarıyla şöyle belirlenebilir;
• Yerel yönetimler; il, belediye veya köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak
üzere kurulan kamu tüzel kişileridir.
• Yerel yönetimlerin karar organları seçimle belirlenir.
• Yerel yönetimlerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri, yerinden yönetim ilkesine uygun
olarak kanunla düzenlenir.
• Görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkında soruşturma veya kovuşturma açılan
yerel yönetim organları (örneğin belediye başkanlarını) veya bu organların üyelerini,
İçişleri Bakanı, geçici bir tedbir olarak, kesin yargı hükmüne kadar görevinden
uzaklaştırabilir.
• Yerel yönetimlerin seçimleri, genel kural olarak beş yılda bir yapılır.
• Merkezî yönetim, yerel yönetimler üzerinde idari vesayet yetkisine sahiptir.
• Yerel yönetimler kendi aralarında birlik kurabilirler. Birlik kurmaya ilişkin izni
Cumhurbaşkanı verir.
• Yerel yönetimlerin merkezî yönetim ile karşılıklı bağ ve ilgileri kanunla düzenlenir.
• Yerel yönetimlere görevleri ile orantılı gelir kaynakları sağlanır.
• Büyük yerleşim merkezleri için kanunla özel yönetim biçimleri oluşturulabilir.
• Yerel yönetimlerin mali işlemleri, Sayıştay tarafından denetlenir.

Türkiye’de yerinden yönetim kuruluşları Yerel Yönetimler, Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları, YÖK, üniversiteler, Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar, KİT’ler ve TRT gibi kurumlardan meydana gelir.

Cumhurbaşkanının  TBMM’ye karşı “siyasi” sorumluluğu bulunmamaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin TBMM üyeliği sona erer. Cumhurbaşkanı görevine başlarken TBMM önünde ant içer. Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş olmalıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde Cumhurbaşkanı, doğrudan halk tarafından seçilir. Parlamentoya karşı siyasi sorumluluğu yoktur, gensoruya muhatap olmaz.

Bakan yardımcıları, üst kademe kamu yöneticileri kapsamındadır. Bakan yardımcıları, Cumhurbaşkanı kararnamesiyle atanır.

İlin mülki idare amiri validir.

Toplu taşıma araçlarından öğrencilerin, yoksulların, emeklilerin ya da yaşlıların indirimli ya da ücretsiz yararlandırılması; yoksullara gıda, yakacak veya konut yardımları vb. hizmetler, sosyal belediyeciliğin önemli uygulamalarıdır ve yeniden paylaşım ilkesiyle ilgilidir.

Yerel yönetimlerin karar organları seçimle belirlenir.

Önceki düzenlemede il genel meclisinin başkanlığını vali yürütmekteydi. 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu ile il genel meclisi başkanı, vali yerine kendi üyeleri arasından seçilmektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.