KAMU PERSONEL HUKUKU

Devlet Memurları Kanunu’nun ilk biçiminde derecenin tanımı yapılmakla birlikte, günümüzde derecenin tanımı Yasa’da bulunmamaktadır. Mülga tanıma göre derece, memurun hak ve yetkilerinde artış anlamına gelmekteydi. Derece yükselmesi, doğrudan memurların hiyerarşik atamasına yol açmamakta, hiyerarşik atama için bir ön koşul niteliğini taşımaktadır. Yasa’ya göre, memurun derece yükselmesinin üç koşulu vardır (madde 68/A). Buna göre, üst derecelerden boş bir kadronun bulunması; memurun derecesi içinde en az 3 yıl ve bu derecenin 3. kademesinde 1 yıl bulunması ve kadronun tahsis edildiği görev için öngörülen nitelikleri elde etmiş olması şarttır. Doğru cevap E'dir.

Türk Memurluk Rejimi’nde Osmanlı’dan itibaren bir sicil değerlendirme sistemi var olmuştur. 2011 yılına kadar, memurlar, değişik sicil sistemleri ile değerlendirilmiştir. 2011 yılında Devlet Memurları Kanunu’nda yapılan değişiklik ile memur sicil değerlendirme rejimi kaldırılmıştır. Günümüzde, Devlet Memurları Kanunu’nda herhangi bir memur değerlendirme rejimi yer almamaktadır. Memurların, kurum içerisindeki kayıtları, personel bilgi sistemi ve özlük dosyası aracılığı ile tutulur. Memurlar, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası esas alınarak kurumlarınca tutulacak personel bilgi sistemine kaydolurlar. Her memur için bir özlük dosyası tutulur. Özlük dosyasına, memurun mesleki bilgileri, mal bildirimleri, varsa inceleme, soruşturma, denetim raporları, disiplin cezaları ile ödül ve başarı belgesi verilmesine ilişkin bilgi ve belgeler konulur. Memurların başarı, yeterlik ve ehliyetlerinin tespitinde, kademe ilerlemelerinde, derece yükselmelerinde, emekliye ayrılmalarında ya da hizmetle ilişkilerinin kesilmesinde, hizmet gerekleri yanında özlük dosyaları göz önünde bulundurulur. Özlük dosyalarının tutulma esasları ile özlük dosyalarında yer alacak belgelere ilişkin usul ve esaslar Devlet Personel Başkanlığınca belirlenir. Diğer yandan, bütün kamu görevlilerine ait bilgiler, Devlet Personel Başkanlığı tarafından kamu personeli bilgi sistemi aracılığı ile tutulur. Doğru cevap A'dır.

Devlet Memurları Kanunu maaş kavramı yerine, aylık kavramını benimsemiştir. Bu çerçevede Yasa, maaşı (aylığı), “memurlara hizmetlerinin karşılığında, kadroya dayanılarak ay itibarıyla ödenen para” olarak tanımlamıştır. Maaş ve ücret kavramları, ilgili literatürde ve günlük dilde birbirinin yerine kimi zaman bilinçli olarak kimi zaman da bilmeden kullanılmaktadır. Ancak her iki kavram birbirinin yerine kullanılmayacak kadar farklı niteliktedir. Her iki kavram arasındaki esas fark, ücretin birincil bölüşüm ilişkilerinde, maaşın ise ikincil bölüşüm ilişkilerinde ortaya çıkmasından kaynaklanır. Bunun sonucu olarak; maaş ilişkisi devlet-memur arasında; ücret ilişkisi ise, işçi-işveren arasında kurulur; maaş bir kamu hukuku, ücret ise özel hukuk ilişkisi niteliği taşır; maaş görevin başında peşin olarak, ücret işin bitirilmesini müteakip ödenir. Devlet Memurları Kanunu, memurun maaş (aylık), buna karşın sözleşmeli personelin ücret, diğer yandan işçinin ise gündelik karşılığı çalışacağını hüküm altına almıştır (madde 147/A, B, C). Doğru cevap B'dir.

Devlet Memurları Kanunu ile kabul edilen maaş rejimi 1971 mali yılından itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Günümüze kadar geçen 40 yıl içerisinde somut memur maaşlarına ilişkin üç temel saptama yapabiliriz. İlk olarak 1971 yılından günümüze kadar geçen sürede memur maaşları gerçek (reel) olarak düşmüştür. Diğer yandan, bu 40 yıllık süre içerisinde memur maaşlarının iç dengesi adaletsiz bir yapıya bürünmüştür. Ayrıca, maaşlarının iç dengesini gösteren bir unsur olarak maaş yelpazesindeki açıklık artmıştır. Memurların maaşlarındaki gerçek kayıplar özellikle 1980 sonrasında ve ekonomik bunalım dönemlerinde ortaya çıkmıştır. Diğer yandan, bu dönemde, kişi başına gayri safi millî hasılada artış olmasına karşın, memurlar bu artıştan paylarını alamamışlardır. Doğru cevap D'dir.

Aile yardımı ödeneği, Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre evli olan ve eşi çalışmayan memura ve memurun her çocuğuna ayrı ayrı olmak üzere her ay verilir. Doğum yardımı ödeneği memurun çocuğu dünyaya geldiği zaman çocuk başına bir kez verilen yardımdır.  Devlet Memurları Kanunu’na göre, belirli memurlara giyecek yardımı yapılır. Memurlara yapılacak giyecek yardımının esasları 1991 tarihli Memurlara Yapılacak Giyecek Yardımı Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Yönetmelik ile giyecek yardımı yapılacak memurlar kadro ve hizmet sınıfları itibarıyla belirlenmiştir. Giyecek yardımı yapılacak memurların, görevin niteliği gereği belirli kıyafetleri giymek zorunda olanlar olduğu söylenebilir. Doğru cevap E'dir.

Devlet Memurları Eğitimi Genel Planı’nda kurumların hizmet öncesi eğitim ve hizmet içi eğitim konularına ilişkin etkinliklerinin esasları ayrıntılarıyla düzenlenmiştir. Buna göre, hizmet öncesi eğitim, kurum ve kuruluşların eleman ihtiyaçlarını karşılamak üzere kendi bünyelerinde açtıkları okullarda okutulanlar ve genel öğretim kurumlarında okuyan öğrencilerle ilgili etkinliklerin tümünü kapsar. Doğru cevap C'dir.

Devlet Memurları Kanunu, mecburi hizmetle ilgili esasları kabul etmiştir. Bunları şöyle ifade edebiliriz; askerlikte geçen süre mecburi hizmetten sayılmaz. Mecburi hizmetini yapmakta iken yasama organına seçilenlerin yükümlülükleri seçildikleri sürece ertelenir. Mecburi hizmetle yükümlü bulunanlar yetiştirme, eğitim veya staj sürelerinin bitiminden itibaren en çok iki ay içinde kurumlarına başvurmak zorundadırlar. Bunlardan;
1) Başvurma tarihinden itibaren en geç 3 ay içinde bir göreve atanmayanların mecburi hizmet yükümlülükleri kalkar. Aşağıdaki (4) maddeye göre krediye dönüştürülmesi istendiği takdirde bu süre istemin karara bağlandığı tarihten başlar. Bu durumun oluşuna kendi kusuru ile sebep olan memurlar bundan doğan zararı tazminle yükümlüdürler.
2) Başvurmayanlar veya atanma için gerekli belgelerini tamamlamayanlar yol giderleri de dâhil olmak üzere, kendilerine kurumlarınca yapılmış bulunan bütün giderleri yüzde elli fazlasıyla ödemek zorundadırlar.
3) Atanıp da yükümlü bulundukları mecburi hizmeti bitmeden ayrılmış veya bir ceza sebebiyle memurluktan çıkarılmış olanlar mecburi hizmetlerinin eksik kalan kısmı ile orantılı tutarı yüzde elli fazlasıyla ödemek zorundadırlar.
4) Hizmetlerine lüzum olmadığına ilgili kurumun teklifi ve Maliye Bakanlığının uygun görüşüne dayanılarak Bakanlar Kurulunca karar verilenlerin mecburi hizmet yükümlülükleri krediye dönüştürülebilir.
5) İlk ve orta dereceli okullar ile kurslarda Milli Eğitim Bakanlığı tarafından okutulan parasız yatılı öğrencilerin mecburi hizmetlerine, bu kanuna tabi kurum ve kuruluşlarda ihtiyaç olmaması hâlinde Milli Eğitim Bakanlığı bunların mecburi hizmet yükümlülüğünü kaldırmaya yetkilidir. Bu hükme göre kurumların, ihtiyacı olup olmadığı bir aylık süre verilmek ve Resmî Gazete’de ilan edilmek suretiyle tespit olunur. Doğru cevap B'dir.

Ek gösterge ve yiyecek yardımı tüm memurlara verilmemektedir. Doğru cevap D'dir.

2018 yılından itibaren, üst kademe kamu yöneticilerinin Cumhurbaşkanı’nın kararı ve onayı ile atanması sistemine geçilmiştir.

Derece ve kademe sistemi, 15 dereceli ve 9 kademelidir.

Yasa’ya göre, memurun derece yükselmesinin üç koşulu vardır (madde 68/A). Buna göre, üst derecelerden boş bir kadronun bulunması; memurun derecesi içinde en az 3 yıl ve bu derecenin 3. kademesinde 1 yıl bulunması ve kadronun tahsis edildiği görev için öngörülen nitelikleri elde etmiş olması şarttır.

Olağandışı derece yükselmesi için, memurlarda bulunması gereken hizmet yılları şunlardır;

2011 yılında Devlet Memurları Kanunu’nda yapılan değişiklik ile memur sicil değerlendirme rejimi kaldırılmıştır.

Memuriyet taban aylığı, 1989 tarihli 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin değişik 1. maddesine göre, 1000 gösterge rakamı üzerinden bütün memurlar ile diğer kamu görevlilerine ödenir.

Yan ödemelerin zamlar alt başlığı altında, dört türü bulunmaktadır. Bunlardan, niteliği ve çalışma şartları bakımından güç olan işlerde çalışan memurlara iş güçlüğü zammı; hayat ve sağlık için tehlike arz eden hizmetlerde çalışan memurlara iş riski zammı; Sayıştaya hesap vermekle yükümlü olan saymanlarla, vezne açığından malen sorumlu olan veznedar ve diğer görevlilere mali sorumluluk zammı; temininde, görevde tutulmasında veya belli yerlerde istihdam edilmesinde güçlük bulunan elemanlar için temininde güçlük zammı ödenir.

Doğum yardımı ödeneği memurun çocuğu dünyaya geldiği zaman çocuk başına bir kez verilen yardımdır.

Çocuk için şu durumlarda aile yardımı ödeneği kesilir; çocuğun ölümü; çocuğun evlenmesi; çocuğun 25 yaşını doldurması (ancak 25 yaşını bitirdiği hâlde evlenmemiş kız çocukları ile çalışamayacak derecede malûllükleri resmî sağlık kurulu raporuyla tespit edilenler için süresiz olarak ödeneğin verilmesine devam olunur); Öğrenim yapmakta iken tatil devresinde çalışanlar hariç olmak üzere, çocuğun kendileri hesabına ticaret yapan veya gerçek veya tüzel kişiler yanında her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışması; çocuğun burs alması ya da devletçe okutulmasıdır.

1982 Anayasası’nın 128. maddesinin 3. fıkrası, üst kademe yöneticilerin yetiştirilmesini anayasal düzeyde düzenlemiştir.

Yükselme, memurun bulunduğu hiyerarşik düzeyden daha üst düzeye atanmasıdır

Derece ve kademe sistemi, 15 dereceli ve 9 kademelidir.