KAMU PERSONEL HUKUKU

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ve ilgili Yönetmelikle memurların yükselme re­jimi hüküm altına alınmıştır. 2018 yılında itibaren, üst kademe kamu yöneticilerinin Cumhurbaşkanı’nın kararı ve onayı ile atanması sistemine geçilmiştir.

Memurun, hizmete girmeden önce ya da sonra aldığı diploma giriş derece/kade­mesini değiştirir. Master derecesini alıp bir kademe ilerlemesinden yararlanan memura, mesleği ile ilgili öğrenim dalında doktora yaptığı takdirde iki kademe ilerlemesi uygulanır.

Memurların hiyerarşik yükselmesi, üç farklı biçimde yapılmaktadır. Buna göre, şube müdürü (müdür) ve daha aşağı görevlere sınav esası ile şube müdüründen daha üstü görevlere takdir esası ile yükselme yapılmaktadır.

Türk Memurluk Rejimi’nde Osmanlı’dan itibaren bir sicil değerlendirme siste­mi var olmuştur. 2011 yılına kadar, memurlar, değişik sicil sistemleri ile değer­lendirilmiştir. 2011 yılında Devlet Memurları Kanunu’nda yapılan değişiklik ile memur sicil değerlendirme rejimi kaldırılmıştır.

Memur maaş rejiminde maaş, birden çok unsurdan oluşmaktadır. Buna göre memur maaşını oluşturan unsurlar; aylık (gösterge aylığı - taban aylık - kıdem aylığı), ek gösterge, yan ödemeler ve sos­yal nitelikli ödemelerdir.

Ek göstergesi olmayan tek sınıf Yardımcı Hizmetler Sınıfıdır, bu sınıfta yer alan görevlere ek gösterge ödenmez. Buna göre ek gösterge, Genel İdare Hizmetleri, Teknik Hizmet­ler, Sağlık ve Yardımcı Sağlık Hizmetleri, Avukatlık Hizmetleri Sınıflarında 1-8. dereceler arasındaki; Mülki İdare Hizmetleri Sınıfında 1-9. dereceler arasındaki; Eğitim ve Öğretim Hizmetleri ve Emniyet Hizmetleri Sınıflarında 1-4. dereceler arasındaki görevlere verilmektedir.

Devlet Memurları Eğitimi Genel Planı, memurluğa eleman temin edil­mesini, memurların yurt içi ve yurt dışındaki yetiştirilme esaslarını, hizmet öncesi ve hizmet içi eğitime ilişkin esasları düzenlemiştir.

1999 yılına kadar kademe ilerlemesi ve derece yükselmesi ön koşulu ve sonrasında atamaya yetkili amirin takdiri ile hiyerarşik atama ortaya çıkarken, 1999 yılı sonrasında belirli kadrolar için sınav, belirli kadrolar içinse atamaya yetkili amirin takdiri ile hiyerarşik yükselme rejimi oluşturulmuştur. 2018 yılında itibaren, üst kademe kamu yöneticilerinin Cumhurbaşkanı’nın kararı ve onayı ile atanması sistemine geçilmiştir. Bu sürecin ayrıntıları, aşağıda yer almaktadır.

Türk Memurluk Rejimi, rütbe esasına dayandığından dolayı memurlar, yarı otomatik kademe ilerlemesi ve derece yükselmesi sistemi ile ilerler ve yükselirler. Derece ve kademe sistemi, 15 dereceli ve 9 kademelidir.

Genel olarak, 4 yıllık yükseköğrenim bitirenler 9. derecenin 1. kademesinden; lise mezunları 13. derecenin 3. kademesinden; ortaokul mezunları 14. derecenin 2. kademesinden; ilkokulu bitirenler 15. derecenin 1. kademesinden göreve başlarlar.

Genel olarak, 4 yıllık yükseköğrenim bitirenler 9. derecenin 1. kademesinden; lise mezunları 13. derecenin 3. kademesinden; ortaokul mezunları 14. derecenin 2. kademesinden; ilkokulu bitirenler 15. derecenin 1. kademesinden göreve başlarlar.

Türk Memurluk Rejimi’nde Osmanlı’dan itibaren bir sicil değerlendirme sistemi var olmuştur. 2011 yılına kadar, memurlar, değişik sicil sistemleri ile değerlendirilmiştir. 2011 yılında Devlet Memurları Kanunu’nda yapılan değişiklik ile memur sicil değerlendirme rejimi kaldırılmıştır. Günümüzde, Devlet Memurları Kanunu’nda herhangi bir memur değerlendirme rejimi yer almamaktadır.

Maaş ilişkisi devlet-memur arasında; ücret ilişkisi ise, işçi-işveren arasında kurulur; maaş bir kamu hukuku, ücret ise özel hukuk ilişkisi niteliği taşır; maaş görevin başında peşin olarak, ücret işin bitirilmesini müteakip ödenir. Devlet Memurları Kanunu, memurun maaş (aylık), buna karşın sözleşmeli personelin ücret, diğer yandan işçinin ise gündelik karşılığı çalışacağını hüküm altına almıştır (madde 147/A, B, C).

Yan ödemeler şunlardır; İş Güçlüğü Zammı, İş Riski Zammı, Mali Sorumluluk Zammı, Temininde Güçlük Zammı, Özel Hizmet Tazminatı, Eğitim, Öğretim Tazminatı, Din Hizmetleri Tazminatı, Emniyet Hizmetleri Tazminatı, Mülki İdare Amirliği Özel Hizmet Tazminatı, Denetim Tazminatı, Adalet Hizmetleri Tazminatı, Diğer Memurlar Tazminatı, Makam Tazminatı, Görev Tazminatı, Temsil Tazminatı, Yabancı Dil Tazminatı. Bu yan ödemeler arasında Ek Ödemeyi de saymak mümkündür.

Yasa’da anılan bu hak ve yardımlar şunlardır; Emeklilik Hakkı, Hastalık ve Analık Sigortası, Yeniden İşe Alıştırma, Sosyal Tesisler, Konut Kredisi, Konut, Öğrenim Bursları ve Yurtları, Aile Yardımı Ödeneği, Doğum Yardımı Ödeneği, Ölüm Yardımı Ödeneği, Tedavi Yardımı, Cenaze Giderleri, Giyecek Yardımı, Yiyecek Yardımıdır. Emeklilik ile ilgili olanlar ileriki bölümde yer almak üzere, aşağıda bunlardan fiilen uygulananlar açıklanacaktır.

Memurlara yapılacak tedavi yardımı, 2006 yılına kadar Devlet Memurları Kanunu ile düzenlenirken, bu yardım, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında yer almaktadır.

Devlet Memurları Eğitimi Genel Planı, memurluğa eleman temin edilmesini, memurların yurt içi ve yurt dışındaki yetiştirilme esaslarını, hizmet öncesi ve hizmet içi eğitime ilişkin esasları düzenlemiştir. Genel Plan’da, memurların yetiştirilmelerinde kurumlarca göz önünde bulundurulacak ilkeler şöyle ifade edilmiştir; 1) Hizmet öncesi öğretim ve eğitim veren yükseköğretim kurumları, mesleki ve teknik okulları ile bu nitelikteki kursların ders programları, ülke ve kamu hizmetlerinin Başbakanlıkça tespit edilecek ihtiyaçlarına uygun olarak düzenlenir. 2) Personelin bir plan dâhilinde hizmet içi eğitimden geçirilmeleri esastır. 3) Personelin hizmet içi eğitimi kamu kurum ve kuruluşların ihtiyaçları ile kalkınma plan ve programlarında öngörülen hedeflere göre gerçekleştirilir. 4) Personele, hizmet içi eğitimde kurum ve kuruluşu ile ilgili genel bilgi ve hizmetlerin yerine getirilmesinde yararlı olacak bilgi ve teknikler verilir, beceri ve davranışlar kazandırılır. 5) Hizmet içi eğitim kariyerlerinin geliştirilmesine yardım eder. 6) Kamu kurum ve kuruluşları, hizmet içi eğitimi eğitimin sürekliliği esasına göre yürütürler. 7) Kamu kurum ve kuruluşları, hizmet içi eğitim faaliyetlerini, bu planda yer alan ilkeler ve esaslar çerçevesinde önceden tespit edecekleri hizmet içi eğitim ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmak suretiyle, kendi yönetmelikleri çerçevesinde yıllık eğitim programlarına uygun olarak düzenler, yürütürler ve değerlendirirler. 8) Personele hizmet içi eğitimde çalıştıkları kamu kurum ve kuruluşlarının Teşkilat, Personel ve Malzeme kadrolarında belirtilen görev yerlerine göre yeni teknikler de göz önünde tutulmak suretiyle bu görevlerin yerine getirilmesi için gereken niteliklerin kazandırılması esastır. 9) Kamu kurum ve kuruluşları, personeline, görevlerinin gerektirdiği bilgi, tecrübe ve becerileri kazandırmak üzere işbaşında uygulamalı eğitim de verebilirler. 10) Kamu kurum ve kuruluşları, belli dallarda kendi okullarında yapmakta oldukları öğretim ve eğitimi sadece kendi eleman ihtiyacını karşılamak amacıyla değil, bu alanda diğer kamu kurum ve kuruluşlarını da göz önünde bulundurmak suretiyle yaparlar. Yukarıda belirtilen eğitim kurumlarının kapasiteleri kamu hizmetlerinin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde düzenlenir. 11) Kamu kurum ve kuruluşlarında hizmet içi eğitime tabi tutulan personel eğitimde kazandırılan niteliklere ve eğitime gönderilme amacına uygun görevlerde istihdam edilirler.

Yükselme, memurun bulunduğu hiyerarşik düzeyden daha üst düzeye atanmasıdır. Yükselme, memurun görev ve sorumlulukları yanında maaş ve unvanında da artış anlamına gelir. Doğru cevap C'dir.

Genel olarak, 4 yıllık yükseköğrenim bitirenler 9. derecenin 1. kademesinden; lise mezunları 13. derecenin 3. kademesinden; ortaokul mezunları 14. derecenin 2. kademesinden; ilkokulu bitirenler 15. derecenin 1. kademesinden göreve başlarlar. Aynı biçimde memurların eğitim düzeyleri yükselebilecekleri derece ve kademeyi belirler. Buna göre, 4 yıllık yüksek öğrenim bitirenler 1. derecenin son kademesine; lise mezunları 3. derecenin son kademesine; ortaokul mezunları 5. derecenin son kademesine; ilkokulu bitirenler 7. derecenin son kademesine kadar yükselebilirler. doğru cevap D'dir.