KAMU PERSONEL HUKUKU

Osmanlı-Türk tarihinde Batı tipi modern memurluğun kuruluş tarihini 1839 Gülhane Hatt-ı Hümâyûnu’nun (Tanzimat Fermanı’nın) çok kısa bir süre öncesinde kabul edilen 1838 Maâşat Fermanı ile başlatmak gerekir. Peki bu tarihten önce Osmanlı-Türk tarihinde memur yok mu idi? Tabi ki vardı. Ancak bu memurluğu Osmanlı tipi memurluk olarak nitelendirmek gerekir. 1838 Maâşat Fermanı ile Batı tipi memurluk kurulmuştur.

1856 Islâhat Fermanı ile Batı tipi modern memurluğun ikinci olmazsa olmaz öğesi olan yurttaşların (Osmanlı milletlerinin) eşit ve özgür biçimde; erdem ve yetenekleri doğrultusunda memurluğa girebilmesi ilkesi kabul edilmiştir. Ferman’da yurttaşlık-kamu hizmetine girme; Osmanlı milletlerinin eşit ve özgür biçimde hizmete girme esasına bağlanmıştır. Doğru cevap B'dir.

1876 Kanun-ı Esasisi’nde memurların “ehliyet ve kabiliyetlerine” göre hizmete kabul olunacakları ve devlette istihdam olunmanın genel koşulu olarak, devletin resmî dili olan Türkçeyi bilme kabul edilmiştir; “Tebaai Osmaniyenin hidematı Devlette istihdam olunmak için devletin lisan-ı resmisi olan Türkçeyi bilmeleri şarttır” Doğru cevap E'dir.

1881 tarihli Memûrîni Mülkiyye Terakkî ve Tekâüd Kararnamesi, genel personel ve bu personelin emeklilik yasası niteliğine sahip olmuştur. Bu doğrultuda yasa, memurluğu esas istihdam biçimi olarak kabul etmiştir. Yasa ile memurların nitelikleri, hizmete alınmaları, davranışı, sicili, disiplini, cezalandırılması, ilerlemesi, hizmetle ilişkisinin kesilmesine ilişkin hükümleri içermiştir. Yasa’nın ikinci
ana bölümünde, emeklilik rejimi düzenlenmiştir. Doğru cevap C'dir.

1880 Maâşat Kararnamesi, adından da anlaşılacağı gibi bir maaş, ancak aynı zamanda da bir kadro yasası hüviyetine sahip olmuştur. Yasa ile Osmanlı sivil ve askerî bürokrasinin maaşları belirlenmiştir. Buna göre maaşların doğrudan yasa ile saptanması esastır, ancak acil durumlarda ve muvakkat memurlukların maaşları Meclis-i Vükela tarafından belirlenir. Doğru cevap A'dır.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 1965 yılında kabul edilmiştir. Yasa, 1961
Anayasası’nın kabul ettiği ilkeler doğrultusunda kamu personel rejimini düzenlemiştir. Doğru cevap E'dir.

1961 Anayasası’nda kamu personel rejimine ilişkin esas kırılma noktası memur statüsüne ilişkindir. Memurîn Dönemi’ndeki uygulamalara bir tepki olarak kabul edilen anayasal ilkelerle, memur, kamu personel rejiminin aslî unsuru olarak kabul edilmiş, diğer yandan memurlara güçlü statü güvencesi verilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Kamu personel rejiminin en esaslı konularından kadro ve pozisyonların ihdası, iptali ve değişiklikleri ile atama izni konularındaki görev ve yetkiler Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile Devlet Personel Başkanlığına (Devlet Personel Başkanlığının bu yetkisi geçiş süreci sonu olan Temmuz 2019’dan itibaren bu idarenin kapatılması ile ve Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğüne) verilmiştir. Başkanlık bu görevleri, hizmet birimi olarak teşkilatlandırılmış, Bütçe Genel Müdürlüğü eliyle yerine
getirir. Bütçe Genel Müdürlüğü, kamu personel rejimi ile ilgili görevlerini beş daire başkanlığı eliyle yürütür. Doğru cevap A'dır.

Kamu personel rejimi üzerindeki ikinci yetkili kurum Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisidir. Ofis, kamu personel rejimini genel olarak yeniden biçimlendirmek için proje ve çalışmalar yapmakla görevlidir. Ofisin kamu personel rejimine ilişkin görevleri şunlardır;
(1) Kamuda kariyer yönetimi, performans yönetimi ve diğer modern insan
kaynağı yönetim modellemelerinin hayata geçirilmesi için projeler geliştirmek;
(2) Kamu istihdamında liyakat ve yetkinliğin artırılması için gerekli olan
projeler üretmek ve çalışmalar yapmak.

Kamu personeli ile ilgili mevzuat çalışmalarının koordinasyonunu sağlamak
Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü'nün görevlerindendir. Doğru cevap B'dir.

Batı tipi modern Türk kamu personel rejiminin tarihi Tanzimat ile başlamıştır. Tanzimat Dönemi’nde modern memurluk inşa edilmiştir.

Cumhuriyetin döneminde Osmanlı bürokratik mirası ve bunun bir öğesi olarak kamu personel rejimi aynen devralınmış, ancak personel rejimi Cumhuriyetin ilkeleri doğrultusunda 1920 ve 1930’larda yeniden biçimlendirilmiştir. Cumhuriyet döneminde kamu personel rejimini, personel yasalarını temel alarak iki alt bölümde incelemek mümkündür. Birinci bölüm, 1926-1965 yıllarını kapsayan Memurîn Kanunu Dönemidir.

3 tür istihdam vardı; bunlar memur, yevmiyeliler ve müstahdemler.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 1965 yılında kabul edilmiştir.  Yasa, 1961 Anayasasının kabul ettiği ilkeler doğrultusunda kamu personel rejimini düzenlemiştir.

Memurların bütün özlük işlerinin yasa ile düzenlenmesi hüküm altına alınmıştır

1980 sonrasında kamu personel rejimini biçimlendiren temel öğe esnekliktir. Kamu personel rejiminde esneklik, iki ana koldan ilerlemektedir. Öncelikle memur statüsü nicel olarak azalmakta; bunun yerine sözleşme ilişkisine dayalı diğer statülerin oranı artmakta ve memurların yaptığı görevler hizmet alımı yoluyla karşılanmaktadır. Diğer yandan, memur statüsünün iç süreçleri esneklik doğrultusunda biçimlenmektedir. Esneklik, temelde Post-Fordist kamu personel rejimini ifade etmektedir. Bu doğrultuda, Post-Fordist kamu personel rejimi ile memurluk üzerine kurulan tekçi - üniter istihdamın yerine çoklu - parçalı istihdam kurulmaya çalışılmaktadır.

Esneklik uygulamaları aynı zamanda bürokrasinin zihniyetinde değişikliği de kamu personel rejimindeki değişikliğe koşut ve bu değişikliği destekleyici yönde ortaya çıkarmıştır. Bürokratik zihniyette, dayanışma, yasaları uygulamak ve kamu yararını savunmak yerine; kâr, rekabet, işleri en kısa yoldan tamamlamak öne çıkmaya başlamıştır.

Cumhurbaşkanının özlük işlerini yürütmek, Cumhurbaşkanlığı merkez teşkilatının personel politikasına yönelik önerilerde bulunmak ve tespit edilen politikaları uygulamak, personelin tayin, nakil, özlük ve emeklilikleriyle ilgili işleri yapmak ve personelin yetiştirilmesi için gerekli çalışmaları yapmak, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğünün görev alnında yer alır.

Bu rakam, 2007-2010 yılları arasında, çok az dalgalanmış, neredeyse sabit kalmıştır. Kamu personeli sayısı, 2010 yılında sonra ise her yıl düzenli olarak artmış, 2007-2018 yılları arasındaki artış %30’dur.

1970’e ilk defa uygulamaya konulan, ancak 1989’da genişleyen “hızlı yükselme” mekanizması, kıdem ve eğitim temelli memur yükselme mekanizmasının bir istisnası olarak ortaya çıkmıştır.

Batı tipi modern memurluğu kurmak yönünde önemli düzenlemeler yapılmıştır. 1833’te Osmanlı üst düzey bürokrasisinin kaynağını oluşturan Enderun’un kapatılması ve 1838 Ceza Kanunnamesi ile memurların mallarına el koyma cezasının (müsâdere) sınırlanması ile memurlara kimi yasakların konulması ve yasaklara uymayanlar hakkında cezaların belirlenmesi bunların en önemlileridir.