KAMU PERSONEL HUKUKU

Osmanlı-Türk tarihinde Batı tipi modern memurluğun kuruluş tarihini 1839 Gülhane Hatt-ı Hümâyûnu’nun (Tanzimat Fermanı’nın) çok kısa bir süre öncesinde kabul edilen 1838 Maâşat Fermanı ile başlatmak gerekir. Peki bu tarihten önce Osmanlı-Türk tarihinde memur yok mu idi? Tabi ki vardı. Ancak bu memurluğu Osmanlı tipi memurluk olarak nitelendirmek gerekir. 1838 Maâşat Fermanı ile Batı tipi memurluk kurulmuştur.

Osmanlı’da Batı tipi modern memurluğun kuruluşu yönünde ikinci büyük adım 1856 yılında kırâat olunan Islâhat Fermanı’dır. 1856 Islâhat Fermanı ile Batı tipi modern memurluğun ikinci olmazsa olmaz öğesi olan yurttaşların (Osmanlı milletlerinin) eşit ve özgür biçimde; erdem ve yetenekleri doğrultusunda memurluğa girebilmesi ilkesi kabul edilmiştir.

1876 Kanun-ı Esasîsi’nde devlette istihdam olunmanın koşulu devletin resmî dili olan Türkçeyi bilmek olarak kabul edilmiştir; “Tebaai Osmaniyenin hidematı Devlette istihdam olunmak için devletin lisan-ı resmisi olan Türkçeyi bilmeleri şarttır”.

1924 Anayasası’nın koyduğu ilkeler çerçevesinde, Memurîn Kanunu’nda memur ve müstahdemler olarak iki istihdam kategorisi düzenlenmiştir. Yasa’da memur, “kendisine devlet hizmeti tevdi olunan ve sicil-i mahsusunda mukayyet olarak umumi veyahut hususi bütçelerden maaş alan kimse”dir. Bu çerçevede, memur; devlet hizmeti verilen; sicile kayıtlı olan yani kadrosu olan; genel veya özel bütçeden maaş alan kişidir. Yasa’nın kapsamına ilişkin Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından bütçe bağlamında yapılan Tefsir ile il özel idaresi memurları kapsama alınmış, ancak belediye memurları Yasa’nın kapsamı dışarısında bırakılmıştır. Böylece Devlet Memuru, Belediye Memuru ayrımı ortaya çıkmıştır.

Memurîn Kanunu’nda müstahdem, “devlet işlerinde ücretle kullanılan ve memurîn sicilinde mukayyet bulunmayan ve memurîn hukuk ve selâhiyetinden müstefit olmayan kimse” olarak hüküm altına alınmıştır.

Memurîn Kanunu Dönemi’nde, 1960’ın başına gelindiğinde kamu personel statülerinden müstahdemler kategorisinin son derece çeşitlendiğini görüyoruz. Buna göre, memurlar, Devlet Memuru ve Belediye Memuru olmak üzere ikiye; müstahdemler ise Müteferrik Müstahdem, Geçici Hizmetliler; Yevmiyeli Teknik Personel; Mukaveleliler; S Cetveli Personeli; N Cetveli Personeli olmak üzere altıya ayrılmıştır. Üçüncü ana statü olarak işçi statüsü yer almaktadır.

Kamu hizmetine girme hakkıdır, 19. yüzyılda Türk kamu personel rejiminde kabul edilmiş olup, hem Memurîn Kanunu hem de Devlet Memurarı Kanunu'nda varlığını göstermektedir. Diğer seçenekler ise Devlet Memurları Kanunu döneminde karşımıza çıkmaktadır.

Kamu personel rejiminin kurumsal yönetimini; Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü, Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Hazine ve Maliye Bakanlığı Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğü, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü yürütür. Bu kurum ve kuruluşlar, rejimin bütün süreçleri üzerinde etkilidirler.

Kamu personel rejimi üzerindeki ikinci yetkili kurum Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisidir. Ofis, kamu personel rejimini genel olarak yeniden biçimlendirmek için proje ve çalışmalar yapmakla görevlidir. Ofisin kamu personel rejimine ilişkin görevleri şunlardır; 

(1) Kamuda kariyer yönetimi, performans yönetimi ve diğer modern insan kaynağı yönetim modellemelerinin hayata geçirilmesi için projeler geliştirmek; 

(2) Kamu istihdamında liyakat ve yetkinliğin artırılması için gerekli olan projeler üretmek ve çalışmalar yapmak.

2018 yılında sürekli işçi sayısının yaklaşık %100 artmış; bunun sebebi kamudaki taşeron personelin, sürekli işçi pozisyonlarına geçirilmesinden kaynaklanmıştır. Diğer seçenekler yanlıştır.

Batı tipi modern Türk kamu personel rejiminin tarihi Tanzimat ile başlamıştır.Doğru cevap C'dir.

1856 Islahat Fermanı ile Batı tipi modern memurluğun ikinci olmazsa olmaz öğesi olan yurttaşların eşit ve özgür biçimde erdem ve yetenekleri doğrultusunda memurluğa girebilmesi ilkesi kabul edilmiştir. Doğru cevap C'dir.

1876 Kanun-ı Esasisi'nde devlette istihdam olunmanın koşulu devletin resmi dili olan Türkçeyi bilmek olarak kabul edilmiştir. Doğru cevap A'dır.

Devlet memuru Belediye memuru ayrımı 1970 yılında fiilen ortadan kalkmıştır. Doğru cevap C'dir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 1965 yılında kabul edilmiştir. Doğru cevap E'dir.

1961 Anayasası, sendika hakkını, genel olarak "çalışanlara" tanımıştır. Bu çerçevede işçiler yanında memurların sendika hakkı anayasal güvence altına alınmıştır. Doğru cevap B'dir.

TODAİE, doğru cevap C'dir.

Osmanlıdan, 1960 yılına kadar kamu personel rejiminin yönetiminde etkili kurum Maliye Bakanlığıdır. Doğru cevap D'dir.

Devletin sevk ve idaresinde görevli üst kademe yöneticileri hakkında bilgi toplamak, sicil özetlerini ve biyografilerini tutmak Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğünün uhdesindedir. Doğru cevap E'dir.

Günümüzde Türk kamu personel rejiminin yönetimi yedi kamu idaresi arasında paylaşılmıştır. Doğru cevap A'dır.