KAMU PERSONEL HUKUKU

Kamu görevlilerinin ana gövdesini kamu personeli oluşturur. Kamu personeli, kamu hizmetlerini yürüten emek gücüdür. Kamu personeli temelde iki ana kümeye ayrılır. Birinci küme memurlar, ikinci küme ise yardımcılardır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Türk kamu personel hukukunda memurlar kategorisi içerisine memur ve diğer kamu görevlileri girmektedir. Bu doğrultuda memur kümesini 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na bağlı personel oluştururken, “diğer memurları” ise hâkim - savcılar, askerî personel ve akademik personel oluşturmaktadır. Her iki kümenin ortak niteliği, statü hukukuna bağlı olarak istihdam edilmeleridir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Diğer kamu görevlileri kavramı, ilk olarak 1982 Anayasası’nda kullanılmıştır. Kavramın 1982 Anayasası’nda kullanımı genel olarak memur kavramı ile birliktedir. Buna göre, memurlar için yapılan tanım ve ibarelerde “ve diğer kamu görevlileri” ibaresi yer almaktadır. Öncelikle belirtmek gerekir ki, diğer kamu görevlileri kavramı ilk olarak 1982 Anayasası tarafından kullanılmakta birlikte, esas olarak, 1961 Anayasası döneminde fiili olarak memurlardan ayrılmış olan kümelere anayasal temel oluşturmak üzere ihdas edilmiştir. Buna göre, 1961 öncesinde ve sonrasında memurlardan ayrılmış olan üç “memur” kümesi bu kavramın içeriğini doldurmaktadır. Bu üç küme, hâkim - savcılar, askerî personel ve akademik personeldir. Doğru cevap E seçeneğidir.

2010 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile toplu sözleşme hakkı memurlar yanında diğer kamu görevlilerine de tanınmıştır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kamu personel rejiminde sözleşmeli personel istihdamının genel rejimi Devlet Memurları Kanunu’nun 4/B maddesidir. Genel rejim 4/B olmakla birlikte, 1980 sonrası esneklik politikaları çerçevesinde, kamu idarelerinde, 4/B statüsünden farklı sözleşmeli personel rejimleri ortaya çıkmıştır. Bu doğrultuda, genel sözleşmeli personel rejiminden kopmalar yaşanmıştır. Sözleşmeli personel istihdamına ilişkin bir diğer olgu, 1980 öncesinde istisnai olan bu istihdamın, 1980 sonrasında neredeyse kimi kamu idareleri için kural istihdam biçimine gelmesidir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yükümlüler, yasanın koyduğu hükümler çerçevesinde, idare tarafından tek yanlı zora dayalı olarak belirli bir süre için kamu hizmetlerine katılan kişilerdir. Bu kişiler, maaş ya da ücret almaz, bunlara nakdi ya da ayni yardım yapılabilir. Yükümlülerin kamu hizmetlerine yasal zor ile katılması, aynı zaman içerisinde cezai müeyyideleri de getirir. Bu hizmete katılmama, cezai işlemi gerektirir. Yükümlülük özünde yurttaşlığın bir sonucudur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kamu hizmetlerine gönüllü katılım farklı alanlarda uygulanmaktadır. Buna göre, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ile düzenlenen fahri trafik müfettişleri kamu hizmetlerini gönüllü olarak yürüten gerçek kişilere verilebilecek örnektir. İlgili yasada “Bu hizmet fahri ve ücretsizdir” hükmü ile kamu hizmetlerine gönüllü katılımın temel niteliği vurgulanmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.

1982 Anayasası, zorunlu olarak memurlar ve diğer kamu görevlilerince yürütecek hizmetlerin aslî ve sürekli olması koşulunu kabul etmiştir. Ancak, Anayasa, ilkenin uygulama yeri olarak devlet teşkilatının bütününü öngörmüş ve devlet tarafından yürütülen bütün kamu hizmetlerini genel idare esasları kavramı içerisinde konumlandırmıştır. Bu çerçevede, ilkenin temel uygulama koşulu, hizmetin aslî ve sürekli olup olmadığında düğümlenmektedir. Anayasal ilke doğrultusunda, hizmetler yasa koyucu ve idarenin takdirine bırakılmayacak biçimde aslî ve sürekli olan görevler memurlar ve diğer kamu görevlileri tarafından yürütülecektir. Aslî ve sürekli olmayan görevlerin memurlar ve diğer kamu görevlileri tarafından yürütülmesi mümkündür, ancak tersi anayasal ilkeye aykırılık taşıyacaktır. Doğru cevap E seçeneğidir.

1876 Anayasası’nda, memurların rejimlerinin yasa eliyle düzenleneceği hükme bağlanmıştır. Anayasa’ya bağlı olarak çıkarılan yasalarla bu hüküm yaşama geçmiştir. 1924 Anayasası’nda ise “bütün memurların nitelikleri, hakları, görevleri, aylık ve ödenekleri, göreve alınmaları ve görevden çıkarılmaları, yükselme ve ilerlemeleri özel kanunla düzenlenir” hükmü kabul edilmiştir. 1924 Anayasası’nda memurluk statüsünün esaslı öğelerinin özel yasa eliyle düzenlenmesi ilkesi yer almıştır. 1961 Anayasası’nda geçmiş anayasalarla benzer biçimde, memur statüsünün esaslı öğeleri sayılarak yasa ile düzenlenmesi getirilmiş, ancak ek olarak “ve diğer özlük işleri” terimi kullanılarak memurların statülerine ilişkin bütün öğelerin yasa konusu olması kararlaştırılmıştır. 1961 Anayasası’nda sayılan öğeler, aynı biçimde 1982 Anayasası’nda yer almış, bu doğrultuda ilke 1961 Anayasası’ndan 1982 Anayasası’na miras kalmıştır. Ancak, 2010 yılında hükme, bir ek cümle getirilerek ilkenin istisnası kabul edilmiştir. Bu çerçevede, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin mali ve sosyal haklarına ilişkin toplu sözleşme hükümleri, yasa ile düzenleme ilkesinin istisnasıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kamu görevlileri kuramsal olarak aşağıdaki dört ana kümeye ayrılabilir:

• Kamu Personeli • Seçilmişler • Yükümlüler • Gönüllüler

Anayasa’ya göre memurluk, bütün yurttaşların özgür, eşit ve liyakate göre hizmete katıldığı; statü hukuku doğrultusunda istihdam edilen; bunun yanında aslî ve sürekli görevleri yürüten kamu personeli kategorisidir.

Türk kamu personel hukukunda memurlar kategorisi içerisine memur ve diğer kamu görevlileri girmektedir. Bu doğrultuda memur kümesini 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na bağlı personel oluştururken, “diğer memurları” ise hâkim - savcılar, askerî personel ve akademik personel oluşturmaktadır. Her iki kümenin ortak niteliği, statü hukukuna bağlı olarak istihdam edilmeleridir.

Yardımcılar kategorisi, statü değil, akdi (sözleşme) ilişki ile çalışan kümelerden oluşur.

Pozitif hukuk ve Anayasa Mahkemesi kararları gibi, kamu hukuku doktrininde de baskın olan görüş, diğer kamu görevlilerinin statü hukukuna bağlı olarak istihdam edilen hâkim-savcılar, askerî personel ve akademik personelden oluştuğu yönündedir.

Kamu personel rejiminde, yardımcılar kategorisi içerisinde akdi ilişki ile çalıştırılan ikinci küme işçilerdir. Kamuda çalışan işçiler, esas olarak İş Kanunu’na bağlı olarak istihdam edilirler. Kamu işçileri 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4/D maddesi çerçevesinde ikiye ayrılır: Sürekli İşçiler ve geçici işçiler. Sürekli işçiler belirsiz süreli iş akdi ile istihdam edilirler. Geçici işçiler, belirli süreli iş akitleriyle çalıştırılırlar.

Bu kategori içerisinde, sözleşmeli personel; ve işçiler yer alır.

Diğer kamu görevlileri kavramı içerisine giren üç kesimin üç ayrı personel yasası bulunmaktadır. Bunlar, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun ayrılmaz parçalarıdır. Bu üç yasa, 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu, 926 sayılı Türk Silâhlı Kuvvetleri Personel Kanunu ve 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanunu’dur.

1982 Anayasası’nın kamu personel hukukuna ilişkin ikinci temel ilkesi, 128. maddenin ikinci fıkrasından ortaya çıkar. Fıkranın pozitif hükmüne göre, “Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir. Ancak, malî ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümleri saklıdır.” Anayasal ilke özünde, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin statülerinin yasa ile düzenlenmesini kabul etmektedir. Anayasa’ya göre, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin statülerinin bütün öğeleri yasama organı tarafından yasa formunda düzenlenebilir.

Yasa ile düzenlenme ilkesi, yukarıda açıklandığı üzere, 1980’den sonra daha çok KHK’larla düzenleme ilkesine dönüşmüştür. Ancak, Anayasaya göre, KHK’larla düzenleme yasağı bulunan alanlar bulunmaktadır. Buna göre, Anayasa’nın siyasi haklar ve ödevler bölümü olağan durumlarda KHK’larla düzenlenemez. Bu alanda, kamu personel rejimin ile ilişkili olarak, kamu hizmetine girme hakkı, kamu görevlilerinin mal bildiriminde bulunması ve dilekçe hakkı yer almaktadır. Diğer yandan Anayasa, temel haklar ve kişinin hakları ve ödevleri bölümlerinin de olağan durumlarda KHK ile düzenlenmesini yasaklamıştır. Bu konuda, disiplin suç ve cezaları da kamu personel hukuku alanında mutlak olarak yasa ile düzenlenmesi gereken alanlar arasına girmektedir.

Öte yandan  memurlar ve diğer kamu görevlilerinin özlük işlerinin yasa ile düzenlenmesi anayasal ilkesine göre, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin statülerinin bütün öğeleri yasama organı tarafından yasa formunda düzenlenebilir. Anayasa bu konuda tek istisnayı, malî ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşmelere tanımıştır.

Yardımcılar kategorisi, statü değil, akdi (sözleşme) ilişki ile çalışan kümelerden oluşur.Bu kategori içerisinde, sözleşmeli personel; ve işçiler yer alır. Doğru cevap A'dır.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’na göre, kamu görevlisi “kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişidir”. Türk Ceza Kanunu, kamu hizmetlerinin yürütülmesine herhangi bir biçimde katılan bütün gerçek kişileri kamu görevlisi olarak görmektedir. Yasadaki kapsam, genel olarak kamu personelini, seçilmişleri, yükümlüleri ve gönüllüleri kapsamaktadır. Bu kişiler, Ceza Kanunu uygulaması yönünden kamu görevlisidirler. Doğru cevap B'dir.